Tímarit lögfræðinga - 01.12.1985, Blaðsíða 43

orðalag er órökrænt, því að í fyrsta lagi er hugverkið aðeins eitt,
hversu mörg eintök sem af því eru gerð, og í öðru lagi telst það
til eintakagerðar eða eftirgerðar, þó að aðeins sé gert eitt eintak
af hugverki, t.d. málverk, sem einungis er til í frumgerð sinni.
Þess er að gæta, að hinir líkamlegu hlutir, eintökin, eru ekki and-
lag höfundaréttar, þó að þau komi þar mjög við sögu. Þau lúta
hins vegar yfirleitt almennum reglum um eignarrétt að líkamleg-
um hlutum. Þó eru í höfundalögum lagðar tilteknar hömlur á
meðferð þeirra, einkum að því leyti, að umráð þeirra eða afnot
mega ekki fara í bága við rétt höfundar yfir sjálfu hugverkinu,
sbr. einkum 24. og 25. gr. frv.“
Frá þessum einkarétti höfundar til eintakagerðar eru ýmsar undan-
tekningar í lögum og eru þær raktar í II. kafla höfundalaga. Dr. Gauk-
ur Jörundsson hefur gert grein fyrir þessum undantekningum á bls.
99-109 í ritgerð sinni í Tímariti lögfræðinga, 2. hefti 1985, en ég vil
aðeins vekja athygli á flokkuninni á takmörkunum skv. II. kafla, eins
og Gaukur lýsir henni á bls. 100:
„I fyrsta lagi er um að ræða frjáls og endurgjaldslaus not af
verkum höfunda . .. “.
„I öðru lagi er að nefna afnotakvaðir (tvangslicens), sem heim-
ila not verks án samþykkis höfundar, en höfundi er hins vegar
áskilið endurgjald fyrir notin .. . “.
„I þriðja lagi getur verið um að ræða svonefnda samningskvöð
(avtalslicens). Slík kvöð felur í megindráttum í sér, að samning-
ur um not verka gegn endurgjaldi, sem gerður hefur verið við
samtök rétthafa höfundarréttar, er látinn binda höfunda bæði
innan og utan samtakanna .. . “.
„I fjórða lagi er um að ræða takmarkanir, er leiðir af eignar-
ráðum eiganda eintaks af verki, sbr. 24. og 25. gr.“
Aðaltakmörkunina eða undantekninguna á einkarétti höfundar er að
finna í 11. gr. höfl., eins og henni hefur nú verið breytt með 1. nr. 78/
1984.
11. mgr. 11. gr. er heimilað að gera eintök af birtu verki til einkanota
eingöngu en enginn má þó gera fleiri en þrjú eintök til notkunar í at-
vinnu sinni.
Skv. 2. mgr. á undantekning þessi þó ekki við um mannvirki né um
höggmyndir, nytjalist eða dráttlist ef leitað er til eftirgerðai'innar að-
stoðar annarra manna.
I 3. mgr. er fjallað um gjald til höfunda verka sem útvarpað hefur
249