Morgunblaðið - 08.09.2010, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nýr banka-málaráð-herra,
Árni Páll Árna-
son, hefur þegar á
fyrstu dögum í
embætti tekið sér
stöðu með gerendunum í út-
rásinni, þeim sem mesta
ábyrgð bera á því hvernig fór
haustið 2008. Bankamálaráð-
herrann var í viðtali á Rás 2 í
gærmorgun og þar var talinu
beint að starfi skilanefnda og
banka og vísað sérstaklega
til nýlegs „kyrrstöðusamn-
ings“ Arion banka við helstu
gerendur útrásarinnar, eig-
endur Gaums.
Árni Páll Árnason, sem
hafði starfað með þeim hætti
í fyrra ráðherraembætti sínu
að honum var ekki treyst fyr-
ir aukinni ábyrgð á þeim
vettvangi, hafði gott tækifæri
í nýju embætti til að bæta
ráð sitt. Fremur óvenjulegt
er að menn fái annað tæki-
færi eftir slíka framgöngu en
þeim mun mikilvægara að
menn nýti það tækifæri.
Nýr bankamálaráðherra
var spurður eftirfarandi
spurningar: „Almenningur er
ekki að fá neina kyrr-
stöðusamninga og það eru
milljarðaafskriftir og þessir
útrásarvíkingar, menn sem
bera mikla ábyrgð á banka-
hruninu, þeir eru að fá af-
skriftir og þeir eru jafnvel að
eignast og fá að eiga fyr-
irtækin áfram. Er það í
lagi?“ Svarið kom í sjálfu sér
ekki á óvart, en
var veruleg von-
brigði engu að
síður: „Það er
auðvitað mál sem
ég get mjög illa
endurmetið því ég
sé ekki forsendurnar fyrir
því.“
Ríkisstjórnin hefur verið
endurskipulögð en ekkert
hefur breyst. Áfram er tekin
sú afstaða í stjórnarráðinu að
taka enga afstöðu þegar
kemur að tilteknum útrás-
arvíkingum. Þetta af-
stöðuleysi út á við felur um
leið í sér stuðning inn á við
gagnvart þeim vinnubrögðum
sem endurreistir bankar og
skilanefndir beita gagnvart
þessum aðilum.
Eins og áður sagði kemur
þessi afstaða hins nýja ráð-
herra Samfylkingarinnar
ekkert á óvart. Aðrir for-
ystumenn Samfylking-
arinnar, meðal annars fyrr-
verandi formaður, hafa
viðurkennt óeðlileg tengsl
flokksins við auðmenn en
þrátt fyrir það, eða ef til vill
frekar vegna þess, hafa for-
ystumenn flokksins staðið
þétt við bakið á þessum sömu
auðmönnum. Þess vegna var
ekki við öðru að búast en
Árni Páll Árnason stæði með
óeðlilegri fyrirgreiðslu Arion
banka við Gaum og skýldi sér
á bak við að hann vissi ekki
öll smáatriði málsins þó að
honum líkt og öðrum séu
meginatriðin vel ljós.
Nýr bankamálaráð-
herra tekur sér
stöðu með útrás-
arvíkingum}
Vonbrigði þrátt fyrir
litlar væntingar
Það kom fram íumræðum á
Alþingi í gær að
breytingarnar á
ráðherraskipan í
ríkisstjórninni
hefðu meðal annars verið
nauðsynlegar til að tryggja að
fjárlög nytu meirihlutastuðn-
ings. Það er gjarnan haft til
viðmiðunar um hvort rík-
isstjórn sé starfhæf eða ekki
hvort þingið treysti sér til að
afgreiða fjárlagatillögur henn-
ar. Sé svo ekki beri henni að
segja af sér í samræmi við
þingræðisreglu stjórnarskrár-
innar. Önnur regla sem snýr
að verslun og viðskiptum segir
fyrir um að sé stjórn fyrir-
tækis ljóst að það sé í raun
gjaldþrota og því verði ekki úr
þeirri stöðu bjargað þá beri
henni að grípa til aðgerða, oft-
ast að óska eftir gjaldþroti fyr-
irtækisins. Nýlega ákvað Ar-
ion banki að gera svonefndan
„kyrrstöðusamn-
ing“ við fyrirtæki
sem öllum virðist
þó bera saman um
að sé gjaldþrota.
Hefur sú gjörð af
eðlilegum ástæðum verið harð-
lega gagnrýnd. Enda um und-
antekningaraðgerð að ræða,
sem bersýnilegt þykir að eigi
ekki við í þessu tilviki. Umræð-
an á Alþingi í gær bar með sér
að ráðherrakapallinn marg-
umræddi var í eðli sínu sama
gjörð og Arion banki greip til
gagnvart sínum kærasta og
virtasta viðskiptavini, kyrr-
stöðusamningur ríkisstjórnar
við sjálfa sig. Segja má að það
sé ámælislaust að það form sé
notað nú af hálfu ríkisstjórn-
arinnar. En fram að þessu hef-
ur henni þó tekist ágætlega að
stuðla að kyrrstöðu, þar sem
afturför varð ekki við komið,
án þess að formbinda gern-
ingana.
Viðurkennt á
þinginu að stjórnina
skorti þingstyrk}
Kyrrstöðustjórn
Á
ður en brast á með hina tíma-
bundnu erfiðleika, sem sumir
kalla hrun, var hér deilt um
margt sem sýnist hjákátlegt í
baksýnispeglinum. Þar á meðal
voru reglulegar deilur um það hversu mikið
misvægi væri í samfélagi okkar og hversu mik-
ið það mætti vera (orðið misrétti er svo gild-
ishlaðið að það er ónothæft). Mestu hnúturnar
flugu þegar menn deildu um mælikvarða og
mæligildi, tölfræðistuðla og -rím og á stundum
farið frjálslega með staðreyndir eins og vill
vera þegar menn greinir á um hvað sé yfirleitt
staðreynd.
Löngum var ég þeirrar skoðunar að það
gæti ekki skipt mig nokkru máli hvað félagi
minn væri með í laun; það eina sem skipti máli
var þau sannindi að ýmist á maður nóg eða
ekki. Í því ljósi varðaði það mig engu, jók hvorki ánægju
mína né dró úr henni, að einhver tiltekinn maður óskyld-
ur mér eða tengdur hefði tíu sinnum hærri laun en ég,
hvað þá hundrað sinnum eða þúsund sinnum hærri.
Þeir voru þó til sem orð þeirra mátti skilja svo að besta
leiðin til að auka velferð manna hér á landi væri að
minnka tekjur þeirra sem hæst hefðu launin. Frábært
tækifæri til að kanna hvort þau fræði fengju staðist var
þegar allir helstu auðmenn landsins urðu slyppir á einu
bretti, eða svo gott sem, en ekki var að merkja að ánægja
landsmanna hefði aukist að ráði við það.
Mér þótti því fullsannað að sú Þórðargleðihagfræði
væri engin fræði, en las þá merkilega bók (að
mér fannst) um þessi efni sem heitir Halla-
málið, The Spirit Level, skrifuð af tveim fé-
lagsfræðingum. Þau héldu því fram og sýndu
með ótal töflum og lærðum útreikningum að
þeim þjóðfélögum vegnaði best þar sem fé-
lagslegt jafnvægi væri mest; ég skildi það svo
að minna skiptu meðaltekjur en tekjubil í við-
komandi þjóðfélagi.
Fátt er hollara en að hafa rangt fyrir sér,
því þá hefur maður lært eitthvað nýtt, og eftir
lesturinn á Hallamálinu hélt ég að sennilega
væri þetta rétt, að misvægið væri í raun mein-
semd. Mér fannst reyndar pólitískar yfirlýs-
ingar höfunda í bókarlok bjánalegar, en svona
eru nú einu sinni félagsfræðingar, hugsaði ég.
Varla var ég þó búinn að taka misvægistrúna
er tók að kvarnast úr henni. Sífellt fleiri fræði-
menn tóku að gagnrýna tölfræðivinnu höfunda Halla-
málsins, draga í efa ályktanir þeirra, benda á galla í að-
ferðafræði og vali á samanburðarlöndum og svo má telja.
Eftir að ég las svo aðra bók, Hallamálsblekkingin, The
Spirit Level Delusion, sá ég að ég hafði fallið fyrir tómu
rugli; ekkert styður ályktanir félagsfræðinganna og rök-
semdafærsla þeirra er þvæla. Það bendir ekkert til þess
að hamingja í þjóðfélagi fari eftir launamun; hún eykst
ekki við minnkandi mun og minnkar ekki ef hann eykst.
Af þessu má draga þann lærdóm að maður skyldi
gjalda varhug við því þegar félagsfræðingar taka til máls
um hagfræði.
Árni
Matthíasson
Pistill
Þórðargleðihagfræðin og ég
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Sótt að helsta
talsmanni Camerons
FRÉTTASKÝRING
Karl Blöndal
kbl@mbl.is
F
orustumenn úr breska
Verkamannaflokknum
vilja að rannsakaðar
verði að nýju hleranir
blaðsins News of the
World á símsvörum fjölda frammá-
manna í bresku samfélagi. Ástæðan
er fréttaskýring í blaðinu The New
York Times þar sem fram er haldið
að Andy Coulson, helsti talsmaður
ríkisstjórnar Davids Camerons, hafi
vitað af hlerununum og hvatt til
þeirra. Í dagblaðinu The Guardian
var í gær haft eftir háttsettum mönn-
um í Íhaldsflokknum að þeir hefðu
efasemdir um að Coulson yrði lang-
lífur í embætti.
Síðla árs 2005 tóku starfsmenn
bresku konungsfjölskyldunnar eftir
því að ekki virtist allt með felldu með
farsíma hennar. Skilaboð, sem aldrei
hafði verið hlustað á, birtust í
geymsluhólfinu líkt og þau hefðu ver-
ið vistuð eftir að hlustað hefði verið á
þau. Á sama tíma tóku ýmsar fréttir
að birtast um Vilhjálm prins í blaðinu
News of the World um hluti, sem að-
eins voru á vitorði hans nánustu.
Scotland Yard rannsakaði málið
og brátt kom í ljós að tveir menn,
Clive Goodman, blaðamaður News of
the World, og Glenn Mulcaire, einka-
spæjari, sem einnig vann fyrir blaðið,
höfðu komist yfir lykilnúmerið að
skilaboðunum og notað upplýsing-
arnar í fréttir.
Scotland Yard náði í upplýs-
ingar um að sennilega hefðu blaða-
menn blaðsins komist yfir skilaboð
mörg hundruð þekktra manna í
bresku samfélagi, þar á meðal
stjórnmálamanna Verkamanna-
flokksins.
Rannsóknin var hins vegar af-
mörkuð við hlerun skilaboðanna til
konungsfjölskyldunnar. Goodman
var gerður að blóraböggli, sagður
stjórnlaus blaðamaður með Mulcaire
í vitorði.
Mikið mæddi á lögreglunni þeg-
ar hlerunarmálið kom upp. Sama
deild hafði það á sinni könnu og rann-
sakar hryðjuverk og á þessum tíma
var fylgst með hátt á þriðja tug
manna, sem grunaðir voru um að
leggja á ráðin um að sprengja upp
farþegaskip. En heimildarmaður
The New York Times úr Scotland
Yard segir að náið samband hafi ver-
ið við News of the World. Lögreglan
hafi iðulega getað slegið sér upp með
rannsókn á málum, sem blaðið
skúbbaði á, og síðan birti blaðið
skjallfréttir um handtökur lögregl-
unnar. Fyrrverandi starfsmaður
Scotland Yard segist hafa verið beitt-
ur þrýstingi til að rannsóknin yrði
ekki of víðtæk.
Þá hefur komið fram að lög-
reglan lét saksóknaraembættið ekki
fá öll þau gögn, sem hún hafði undir
höndum, þar á meðal að fleiri blaða-
menn News of the World kynnu að
hafa verið viðriðnir brot af þessu
tagi.
Goodman og Mulcaire voru
dæmdir. Í réttarhöldunum virtist
gengið út frá því að fleiri blaðamenn
hefðu stundað sömu vinnubrögð. En
í yfirheyrslum á þingi um málið sagði
Les Hinton, sem þá var einn æðsti
stjórnandi News International, fjöl-
miðlasamsteypu Ruperts Murdochs,
sem á News of the World, að hann
teldi að Goodman hefði verið sá eini á
blaðinu, sem hefði vitað af brotunum,
en Coulson hefði ekki haft hugmynd
um hvað var á seyði. Coulson hætti á
blaðinu og kvaðst þar með axla
ábyrgð á málinu. Í maí 2007 var hann
ráðinn yfirmaður samskipta við fjöl-
miðla hjá Íhaldsflokkum.
Nú segja heimildarmenn The
New York Times Coulson hafi ekki
aðeins vitað heldur hvatt til hler-
ananna.
Reuters
Hleraður News of the World braust meðal annars inn í símsvara Vil-
hjálms Bretaprins, hlustaði á skilaboð til hans og notaði í fréttir sínar.
Forsíða The New York Times
Magazine með greininni um
hlerunarmálið og vinnubrögð
News of the World. Samsteypan
News International, sem á News
of the World og er í eigu
Ruperts Murdochs, segir ástæð-
una fyrir umfjölluninni að The
New York Times vilji koma höggi
á keppinaut. Á Bretlandi hafa
fjölmiðlar Murdochs á borð við
The Times fjallað lítið um málið,
en keppinautar á borð við The
Independent, The Guardian og
BBC þeim mun meira.
Uppsláttur