Læknablaðið

Årgang

Læknablaðið - 15.12.1998, Side 14

Læknablaðið - 15.12.1998, Side 14
918 LÆKNABLAÐIÐ 1998:84 ing, en breytingar höfðu ekki sést hjá körlum. Þar sem samvirkni menntunar og skoðunarárs var ekki marktæk í rannsókn okkar hafði vægi menntunarinnar í dánartíðninni ekki breyst marktækt á rannsóknartímanum og fyrrnefndar breytingar á áhættuþáttum ekki haft áhrif þar að lútandi. Menntun kemur að gagni til að lýsa þjóðfé- lagsstöðu, þar sem hún helst tiltölulega stöðug hjá flestum eftir að fullorðinsaldri er náð (1,3,5,21) en atvinna er oft breytileg og hreyf- anleiki milli stétta á æviskeiðinu getur þess vegna verið töluverður (12,21). Einnig er erfið- ara að nota tekjur eða starf þegar um er að ræða einstaklinga sem komnir eru á ellilífeyrisaldur, eru atvinnulausir eða þá sem eru heimavinn- andi eða í námi (21). Aðrir mælikvarðar á þjóð- félagsstöðu, svo sem tekjur og starf ásamt ýms- um þáttum er tengjast húsnæði eru raunar ná- tengdir menntun (1,6,9,22) og er hún því talin góður mælikvarði á efnisleg gæði og aðrar kringumstæður í lífi manna. Menntun sem flokkunaraðferð þykir einföld í notkun, þar sem hún á við alla (21) og hún þykir ekki síst eiga vel við á íslandi þar sem menntun er talin vera áreiðanlegur mælikvarði á stöðu manna en tekjur síður, til dæmis vegna hárra tekna sjó- manna (14). Aðrir þættir þjóðfélagsstöðu svo sem íbúðar- stærð hafa verið skoðaðir. Ibúðarstærð er talin vera mælikvarði á efnahag og hafði hún fylgni við hæð, þyngd og þyngdarstuðul ásamt ýms- um þáttum reykinga í hóprannsókn Hjarta- vemdar (3). Við skoðuðum hvort íbúðarstærð, mæld í fermetrum á íbúa, væri sjálfstæður áhættuþáttur í dánartíðni af völdum kransæða- sjúkdóma og í ljós kom að hún hafði engin áhrif á mun á dánaráhættu milli hinna ólíku menntahópa, hvorki hjá körlum né konum, hvort sem leiðrétt var fyrir áhættuþáttum eður ei. Ef menntun hefur raunveruleg áhrif á afdrif fólks með kransæðasjúkdóma er fróðlegt að vita hvort einungis sé þar að verki breytilegt vægi þekktra áhættuþátta í hinum ólíku mennta- hópum eða hvort menntunin sem slík hafi sjálf- stæð áhrif. Einkum er það áhugavert vegna áhrifa umhverfis á kransæðasjúkdóma, því ef áhættuþættir koma að verulegu leyti við sögu er ástæða til að ætla að með forvörnum mætti koma í veg fyrir einhvern hluta þeirra fjölda- mörgu dauðsfalla sem verða á ári hverju (23). I ljós hefur komið að markvissar forvarnir í fyrstu og annarri röð geta haft meiri áhrif á lækkun dánartíðni í lægri þjóðfélagshópum en til dæmis læknismeðferð á sjúkrahúsi á síðari stigum sjúkdómsins (6,23,24). Með því að leið- rétta fyrir áhættuþáttum er hægt að sjá hversu mikinn þátt menntunin á í mun á dánartíðni milli hinna ólíku menntahópa. Talið hefur verið að þekktir áhættuþættir geti einungis skýrt um 50-60% af mun á algengi kransæðasjúkdóma milli stétta (3) og vonandi gæti rannsókn sem þessi stuðlað að því að mikilvægir óþekktir áhættuþættir fyndust. Það er sérstaklega athyglisvert að sjá hversu litlar breytingar urðu á mun á dánaráhættu menntahópanna þegar leiðrétt var fyrir áhættuþáttum (töflur IV og V og töflur VII og VIII), einkum hjá körlum, og einnig að samband menntunar og dánartíðni hélst í flestum tilfellum marktækt eftir að leið- rétt hafði verið fyrir áhættuþáttum. Þeir áhættuþættir sem hér hafa verið skil- greindir hafa hingað til verið taldir eiga stærst- an þátt í þróun kransæðasjúkdóma og því væri raunhæft að ætla að áhrif þeirra á mun á dánar- tíðni hinna ólíku hópa væru meiri. Ahættuþætt- irnir höfðu vissulega allmikið vægi í þessu þýði, en niðurstöðurnar sýndu að þeir áhættu- þættir sem hér koma við sögu skýrðu ekki nema að mjög litlu leyli muninn á dánartíðni hinna fjögurra menntahópa. Samkvæmt fyrri útreikningum á beta stuðl- um fyrir karla í hóprannsókn Hjartaverndar (16) ætti körlum úr hópi 4 að vera um 10% hættara við að látast úr kransæðasjúkdómi samanborið við karla í hópi 1 og konum um 20% hættara, samanborið við gefna áhættu- þætti (3), en beta stuðull metur tillag hvers áhættuþáttar í dánartíðninni. Samkvæmt niður- stöðum okkar voru þessar tölur mun hærri (29% og 112%) og munurinn þannig miklu meiri en ætla mátti af hefðbundnum áhættuþáttum. Þetta voru óvæntar niðurstöður og gefa sannarlega tilefni til nánari athugana, en tölunum fyrir konur verður að taka með fyrirvara þar sem fá- ar konur höfðu látist af völdum kransæðasjúk- dóma. í mörgum rannsóknum hefur sést sambæri- legt samband þjóðfélagsstöðu og dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma og krabbameina (4,10,12,22) og er því engin ástæða til annars en að ætla að líkt samband sé fyrir hendi hér á landi. Það væri því áhugavert að fylgja þessu eftir með frekari rannsóknum. Samanburður við aðrar rannsóknir: Aðrir
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120

x

Læknablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.