Læknablaðið - 15.12.1998, Síða 28

930
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
34±17 ár. Munurinn er marktækur og kemur
fram hjá báðum kynjum (p<0,001). Þegar at-
hugaðir eru sérstaklega þeir sem hafa ofnærni
fyrir grasfrjóum og hópnum skipt eftir því
hvort um ættarfylgju frá foreldrum eða systkin-
um er að ræða eða ekki, kemur í ljós að þeir
sem hafa ættarfylgju fá sinn ofnæmissjúkdóm
marktækt fyrr en hinir sem ekki hafa ættar-
fylgju (p<0,01).
Alyktanir: Loftborið bráðaofnæmi er, eins
og vel er þekkt, sjúkdómur ungs fólks og byrjar
oftast snemma á ævinni. Grasfrjó er langal-
gengasta orsök eins og á suðvesturhorni lands-
ins. Birkifrjó eru algengari orsök á Norðurlandi
en það er sennilega vegna mismunar í gróður-
fari. Aldursdreifing alls hópsins, án tillits til
greiningar, er sú sama og sýnt hefur verið fram
á suðvestanlands þar sem rannsakaðir voru ein-
staklingar með langvinna slímhúðarbólgu í
nefi. Heymaurinn Lepidoglyphus destructor er
oft jákvæður í húðprófi hjá þeim sem vinna í
heyryki, og er ástæða til að hafa hann með í
stöðluðum húðprófum.
Inngangur
Með bráðaofnæmi er hér átt við ónæmisvið-
brögð af flokki I eins og upphaflega var lýst af
Cell og Comb (1). Rannsóknir hafa verið gerð-
ar á orsökum bráðaofnæmis og algengi hér á
landi (2). Ekki liggja fyrir upplýsingar um hvort
orsakir séu hinar sömu á Norðurlandi, en fyrri
kannanir taka einkum mið af suðvesturhorni
landsins. Vel er þekkt að orsakir geta verið mis-
munandi eftir landsvæðum sem hafa ólíkt veð-
ur- og gróðurfar (3). Tilgangur þessarar rann-
sóknar var að athuga helstu ástæður bráðaof-
næmis og aldursdreifingu þeirra sem greinast
með það á Norðurlandi.
Efniviður og aðferðir
Rannsókn þessi spannaði átta ára tímabil
(1988 til og með 1995) og fór fram á Heilsu-
gæslustöðinni á Akureyri. Lfpptökusvæðið var
Akureyri og nágrenni með um 17 þúsund íbúa,
12% þeirra bjuggu í sveit og 88% í þéttbýli.
Fyrsti höfundur þessarar greinar gerir flest of-
næmispróf sem gerð eru í þessu læknishéraði.
Sjúklingar voru í langflestum tilvikum sendir
til hans af heilsugæslu/heimilislæknum á rann-
sóknarsvæðinu, en í minnihluta tilvika leituðu
sjúklingar til hans án milligöngu annarra lækna.
Allir sjúklingar höfðu einkenni frá öndunarfær-
um og í mörgum tilvikum einnig frá augum.
Stærsti sjúklingahópurinn hafði síkvef (peren-
nial rhinitis). Helstu einkenni voru viðvarandi
nefrennsli/nefstíflur sem og oft á tíðum kláði í
nefi og hnerrahviður. I öðru lagi voru sjúkling-
ar með merki slímhúðarbólgu í augum og nefi
að sumarlagi (seasonal rhinoconjunctivitis). I
þriðja lagi voru sjúklingar með astma þar sem
sjúkdómsgreining var annað hvort þekkt þegar
rannsókn fór fram eða þá staðfest með öndun-
arprófi þar sem aukning í FEV (forced expira-
tory volume) 1,0 mældist yfir 15% eftir gjöf
berkjuvíkkandi innúðarlyfja. I fjórða lagi voru
einstaklingar sem höfðu blönduð einkenni sem
féllu ekki undir skilmerki þessara þriggja
flokka.
Alls voru 600 einstaklingar hafðir með í
rannsókninni, allir höfðu einkenni frá öndunar-
færum og/eða augum sem samrýmst gátu bráða-
ofnæmi. Karlar voru 252 eða 42%, konur voru
348 eða 58%, meðalaldur hópsins var 29,5 ár.
Úr sveit voru 11,7% en 88,3% voru úr þéttbýli.
Ekki var um slembiúrtak að ræða heldur voru
umræddir 600 einstaklingar rannsakaðir þar
sem þeir höfðu einkenni sem samrýmst gátu
bráðaofnæmi. Nákvæm sjúkrasaga var tekin og
framkvæmd venjuleg læknisskoðun og fremri
nefspeglun (rhinoscopy) með venjulegri eyrna-
speglun (otoscopy) þar sem það átti við og önd-
unarmælingu (spirometry) þar sem það átti við.
Þá voru staðlaðar spurningar lagðar fyrir alla
sjúklingana meðal annars með tilliti til aldurs
við upphaf sjúkdóms. Gert var húðpróf með
prick aðferð og notað histamín (styrkleiki 10
mg/ml) sem jákvæð viðmiðun og saltvatn sem
neikvæð viðmiðun. Notaðar voru Alutard of-
næmislausnir frá Allergologisk Laboratorium í
Kaupmannahöfn (ALK). Dreypt var á húð á
framhandlegg einum dropa af hverri lausn og
stungið í með þar til gerðum nálum (lancets) og
lesið af eftir 15 mínútur. Við mat á niðurstöð-
um var tekið mið af stærð histamínsvörunar
(upphleypta hluta svörunarinnar) og húðpróf
fyrir tiltekið efni skilgreint jákvætt ef upp-
hleypti hlutinn var helmingur (++) af stærð
histamínsvörunar eða meira. I öllum tilvikum
var teiknaður hringur utan um húðsvaranir með
vatnsleysanlegu bleki. Límband var síðan límt
yfir prófstaðinn og fékkst þá þrykkimynd á
límbandið. Það var síðan fjarlægt (með með-
fylgjandi þrykkimynd) og sett á þar til gert
svörunarblað til geymslu og frekari úrvinnslu.
Mæld var lengsta lína í svöruninni og lengsta
lína hornrétt á og lagt saman og deilt í með