Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Side 14

14
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
_ . . LITNINGARANNSÓKNIR Á
C II BRJÓSTAKRABBAMEINSFRUMUM.
Margrét Steinarsdótlir1. Ingibjörg Pétursdóttir2,
Steinunn Snorradóttir^.Kristbjörg L.Jónsdóttirl,
Kesara A.Jónsson2,Jóhann Heiðar Jóhannssonl,
Jórunn E. Eyfjörð2, Helga M. Ögmundsdóttir2.
1 Litningarannsóknadeild, Rannsóknastofu Háskólans
við Barónsstíg, 2Rannsóknastofu í Sameinda- og
frumulíffræði, Krabbameinsfélagi íslands, ^Rannsókna-
stofnun Landbúnaðarins.
Brjóstakrabbamein er algengasta krabbamein
kvenna á íslandi. Litningagreining á
brjóstakrabbameinsfrumum hefur gengið illa vegna
erfiðleika við ræktun æxlis-frumanna. Með notkun
sérstaks sermis-snauðs ætis hefur okkur þó tekist að
rækta æxlisfrumur með góðum árangri. Rannsóknir á
litningabreytingum í æxlis-frumunum geta gefið til
kynna erfðabreytingar sem skipta máli við myndun og
vöxt krabbameinsins. Samanburður við DNA
rannnsóknir á úrfellingu eða mögnun þekktra
krabbameins- og bæligena veitir enn frekari upplýsingar
um líffræði æxlisins.
Frumur voru ræktaðar úr 87 brjóstakrabbameinum
og meinvörpum frá þeim. Jafnframt var gerð bein
heimta fyrir ræktun úr 65 af þessum æxlum. Um
þriðjungur allra tilfella var með frumuskiptingar í beinni
heimtu fyrir ræktun (22/65) og 84% tilfella tókst að
rækta (73/87). Litningar voru síðan rannsakaðir með
hefðbundnum hætti. Nýjar rannsóknaraðferðir, sérstök
litningalitun (chromosome painting) og „Fluorescence
in situ hybridization” (FISH), verða notaðar til að skoða
nánar ýmsar flóknar Iitningabreytingar í þessum
frumum, bæði í metafasa og interfasa. DNA var
einangrað úr sömu sýnum og skoðað sérstaklega m.t.t.
gena á litningi nr.17.
Úrvinnslu á fyrsta hluta verkefnisins er lokið. Þar
komu frarn litningabreytingar í frumuklónum úr 11 af 21
sýni, ýmist fyrir eða eftir ræktun. Oftast fundust breyt-
ingar í litningum 1,17, 3, X og 8. Sé hins vegar Ieiðrétt
fyrir stærð litninga kemur í ljós að breytingar á nr.17 eru
algengastar. Það er í samræmi við genabreytingar sem
finnast á þessum litningi. HSR (homogeneously staining
regions), sem bendir til fjölföldunar gena, fannst I
tveimur tilfellum. Flóknar litningabreytingar voru
algengar og nokkur mismunandi klón fundust stundum í
sömu ræktun. Þetta gæti bent til meiri fjölbreytni en
áður var talið í litningagerð fruma innan sama æxlis.
Niðurstöðurnar svna að unnt er að ereina litninea-
brevtingar f brióstakrabbameinsfrumum. bæði fvrir oe
eftir frumuræktun. Brevtingar á litningi nr. 17 eru
áberandi ( þessari athueun pg er það f samræmi við
genabrevdngar á bessum litningi.
E 12 ERBA ÆXLISGEN OG STJÓRNUN Á
GENATJÁNINGU.
Sigurðiir Ingvarsson. Rannsóknastofa Háskólans í
Meinafræði
Próteinafurð v-erbA æxlisgensins er stökkbrigði af
skjaldkirtilshormónviðtaka (c-erbA) en vegna
punktbreytinga og úrfellinga hefur getan til að binda
skjaldkirtilshormón tapast, meðan sérhæf DNA binding
er enn til staðar. V-erbA æxlisgenið á þátt í
krabbameins-vexti rauðra blóðfruma í kjúklingum með
þvf að bæla frumusérhæfingu og breyta þörfum
frumanna fyrir ákveðin vaxtarskilyrði. Þessi áhrif
v-erbA tengjast bælingu á genum sem eru sérvirk fyrir
rauðar blóðfrumur en tjáning þeirra er nauðsynleg
samfara þroskun blóðkomanna. Eitt þeirra gena sem
v-erbA æxlispróteinið bælir tjáningu á skráir fyrir
jónaferju í rauðum blóðfrumum (band 3 gen). í
þroskunarferli rauðra blóðfruma bælir v-erbA sérvirka
tjáningu band 3 gens á stigi umritunar. Band 3 próteinið
hefur tvíþætta frumustarfsemi, tengir frumu-himnu við
frumugrind og virkar sem jónafeija í frumuhimnu.
I þessari rannsókn er bindisvæðum viðtaka f
stýrisvæði band 3 gensins lýst með notkun
hefðbundinna aðferða til að skoða bindigetu próteina
við DNA. Framkvæmd var ónæmsis-útfelling (co-
immunoprecipitation, MacKay assay) erbA-DNA
komplexa með anti-erbA mótefni og „band shift“ (gel
retardation) próf. Athugað var hvort bútar af stýrisvæði
band 3 gensins eða tílbúnir stuttir DNA bútar
(oligonúkleotíð) gætu bundið viðtakana.
Niðurstöðumar sýna að skjaldkirtils-hormónviðtaki,
v-erbA og viðtaki A vítamfns binda sömu DNA röð á
stýrisvæði band 3 gensins. Fleiri en eitt svæði binda
viðtakana en með talsvert lægri sækni en hefðbundin
bindisvæði (T/RARE; thyroid hormone/retinoic acid
reSponse element). Af niðurstöðunum má álykta að
viðtakamir stýri genatjáningu band 3 gens með þvf að
bindast beint við stjómsvæði gensins. Nokkur bandlll-
CAT plasmíð hafa verið gerð til að rannsaka
viðtakastýrða genatjáningu in vivo. Innlimun
plasmíðanna í heilkjama fmmur er í framkvæmd.