Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Side 72

68
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
Lífeðlisfræði
V-11 Anna Guöný Ásgeirsdóttir
V-12 Hilmar Björgvinsson
V-13 Anna Gunnarsdóttir
V-14 Sighvatur S. Árnason
V-15 Sighvatur S. Árnason
V-16 Þórarinn Sveinsson
V-17 Þórarinn Sveinsson
V-18 Hannes Blöndal
V-19 Helgi Sigurðsson
V 11 HEILALIÐIR OG SÉRHÆFING
Anna Guðný Ásgeirsdóttir og
Guðrún Pétursdóttir
í taugakerfi hryggdýra eru milljónir
taugafrumna. Hver taugafruma tengist
öðrum frumum á mjög sérteekan hátt og
eru rétt tengsl grundvöllur þess að
taugakerfið geti starfað.
Við höfum rannsakað hvernig slik
tengsl myndast þegar miðtaugakerfið
er að þroskast i hænufóstrum. Við
höfum m.a. kortlagt þá frumuhópa i
heilastofni sem senda taugasima sina
niður til mænu. Aðferðin felst i þvi
að einangra heila og mænu og lita in
vitro. Við setjum litarefni efst i
mænu sem taugasimar taka upp og bera
til frumubols.
Snemma i fósturþroskanum má þegar
þekkja framtiðarmynstur taugahópa og
símanna sem frá þeim liggja. Er
einkennandi að taugasímar rata strax
"rétta" braut til mænu og að frumur i
landfræðilega afmörkuðum hópi nota
oftast sömu braut. Að þessu leyti eru
taugafrumur sérhæfðar strax i upphafi.
Nýlega hefur komið i ljós að heila-
stofninn er liðskiptur i svokallaðar
rhombomerur eða heilaliði og er þessi
liðskipting aðeins sjáanleg á stuttu
skeiði snemma í fósturþroskanum. Sýnt
hefur verið fram á erfðafræðilegan mun
og verkaskiptingu á milli liðanna.
Sérhæfing taugafrumu kann þvi að
einhverju leyti að ráðast af þeim lið
sem frumubolurinn er staðsettur i.
Við hyggjumst kortleggja nákvæmlega
mynstur tveggja heilaliða og leita
svars við spurningunni hvort tauga-
hópar virði landamæri liðanna.
Við munum lita fjölda sýna úr tveggja
til fjögurra daga fóstrum, en á þeim
aldri er heilinn mjög smár og þunnur
og þolir lítið hnjask. Með fyrri
litunaraðferðum þurfti að halda
heilunum lifandi i rækt i margar klst.
Við notum nú nýja liti, flúrljómandi
carbocyanine (Dil s DiO) . Þeir eru
teknir upp i frumuhimnuna og berast
eftir henni um alla frumuna, jafnt i
lifandi sem fixeruðum vef. Við getum
þvi fixerað heilana strax og litað
siðan. Nákvæm staðsetning litarins
verður auðveldari og óhjákvæmileg
afföll minnka.
Fyrri rannsókn okkar sýnir að skaðist
taugavefur i ungu fóstri, endurnýjast
hann mjög hratt. Forvitnilegt er að
vita hvort endurnýjaður vefur býr yfir
sömu sérhæfingu og sá upprunalegi.
Nákvæm lýsing heilaliða mun nýtast
okkur við samanburð á eðlilegum og
endurnýjuðum taugavef.