Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Page 93

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
89
V 43 POLYMERASE CHAIN REACTION (PCR) SEM
VIÐBÓTARPRÓF TIL GREININGA Á VEIRU-
SÝKINGUM.
Einar G. Torfason.
Rannsóknastofu Háskólans ( veirufræöi.
PCR er nýleg aöferö til sérvirkrar fjölföldunar á
DNA. Eru þá tilteknar basaraöir valdar. Þannig er
hægt (á u.þ.b. 1-3 klst) aö „magna" sýni þar sem
tiltekinn kjarnsýrubútur kemur fyrir í örfáum
eintökum unz nokkur hundruð þúsund eintök hafa
orðið til. Öörum kjarnsýrum í sýninu hefur þá lítið
eða ekkert fjölgaö ef rétt er að öllu staöið.
PCR hefur valdið byltingu m.a. í greiningum á
ýmsum erfðagöllum, við kortlagningu og rað-
greiningu erfðaefnis, og við greiningu smitsjúkdóma,
einkum veirusýkinga.
Á veirurannsóknadeild RH hefur verið komið upp
PCR fyrir fjölmargar veirur. Má þar m.a. nefna
eyðniveirurnar, HIV. Þegar hefur verið sett upp próf
sem sýnir hvort gag gen HIV-1 veiru er til staðar í
sýni. Þetta próf skilar ágætri mögnun og gefur vel
sýnilegt band f ethidiumbrómíð-Iitun ef u.þ.b. 25
eintök af geninu hafa verið til staðar í sýninu. Það
háir okkur hinsvegar að við höfum ekki enn fengið
leyfi Geislavarna til vinnu með geislavirk efni og
getum því.ekki notað 32P-merkta þreifara (probes)
til að geta greint PCR afuröir sýna með 1-25 eintök
af gag geninu. Þetta er mjög bagalegt, því HIV-
veiran er oft í mjög litlu magni í sýninu. Við eigum
allan efnivið til að leita að env geni HIV-1 og
einnig fyrir gag próf sem er óháð því hvort um
HIV-1 eöa HIV-2 er að ræða, en teljum rétt að
bíða eftir leyfi til vinnu með 32P.
Við höfum þegar sett upp PCR próf fyrir veirur
herpeshópsins. Hjá HSV-1 og HSV-2 Ieitum við aö
pol geni, hjá CMV ýmist að pol eða geninu fyrir
glycoprótein B. Hjá VZV leitum við að geninu fyrir
44kd prótein og hjá EBV að IR3 geni.
Við höfum einm'g próf til að leita að geninu fyrir
yfirborðsantigen (HBsAg) lifrarbólgu B veiru, sem
getur leynzt "latent" hjá heilbrigðum einstaklingi án
þess að mótefni séu mælanleg.
Loks má nefna að við höfum reynt mögnun á
erfðaefni einnar RNA veiru (Coxsackie B4) með
góðum árangri. RNA þarf að „umrita" yfir í cDNA
með "rcverse transcription" áður en mögnun getur
farið fram. Við bindum miklar vonir við þetta próf
°g hyggjumst beita því á aðrar cnteroveirur og
ættingja þeirra, kvefveirur (rhinoveirur), sem nú er
ekki hægt að greina.
Sem stendur byggjum við ekki greiningu veiru-
sýkingar á PCR einu sér, en prófið hefur mikilvægu
hlutverki að gegna, einkum þegar vafi leikur á
niðurstöðum annarra prófa eða þau eru ekki til.
V 44 GREINING Á ADENOVEIRUM, SEM
RÆKTUÐUST Á RANNSÓKNASTOFU í
VEIRUFRÆÐI Á ÁRUNUM 1988 - 1990.
Sigrún Guðnadóttir og Mats Johansson,
Rannsóknaslofa Háskólans f vcirufrxði, Ármúla la og
Virologisk avdcling, Karolinska sjukhusct, Stokkhólmi.
Adenoveirur eru tvíþátta DNA-veirur. Þær geta
valdið ýmsum einkennum í öndunarfærum, augum
og meltingarvegi, en sjaldnar útbrotum, heila- /
heilahimnubólgu ofl. Oft eru sýkingarnar
einkennalausar. Hjá mönnum hafa greinst 47
stofnar, en þeir eru flokkaðir f 6 undirflokka eftir
kekkjun rauðra blóðkorna og fleiri einkennum,
þannig:
liópur adcnostofn
A 12, 18, 31
B, 3, 7, 16, 21
B2 14, 11, 34, 35
C 1, 2, 5, 6
D 8, 9, 10, 13, 15, 17, 19, 20, 22-30, 32, 33, 36, 37,
38, 34, 42-47
E 4
F 40, 41
Á árunum 1988-1990 bárust 912 ræktunarsýni þ.e.
saur, hálsstrok og ýmis vefjasýni til m.a.
adenoveiruræktar. Sýni þessi voru frá 783
sjúklingum. Auk þess bárust allmörg nefkokssog til
adenoveiruleitar, en þau eru ekki meðtalin, þar
sem úr þeim var ekki sáð reglulega á þessum
árum. Alls ræktuðust 72 adenoveirustofnar á
tímabilinu og var stór hluti þeirra sendur erlendis
til flokkunar. Niðurstöður voru þannig:
hópur adcnostofn fjöldi incðalaldur
C adcno 1 9 1,4 ár
C adcno 2 22 2,75 ár
Bt adcno 3 9 5 ár
c adcno 5 11 6,5 ár
B1 adcno 7 3 10,3 ár
F adcno 41 1 (1 árs)
Nánari undirflokkun með sértækum kjarnsýru-
kljúfum leiddi í ljós, að stofnar héðan voru margir
hverjir ólíkir innbyrðis og höfðu jafnvel ekki
greinst áöur.