Sagnir - 01.04.1988, Blaðsíða 21

Hrafnistuundrið
■%' i __
: ..............................................................................................................................
Hvergi fást betri, traustari og fallegri mótorbátar en hja <>i ta skipa-
hæöi ODnir oa með þilfari. I alla sina bala
sniið Guðmundssyui, bœði opnir og með þilfari
setur hann
Alpha-mótora,
scm eru viðurkendir beztu og kraltmestu mólorar sem fást. Til dæmis:
II hcsta mótor, sem stjmlur var d Björiiviiiarsijnwgiimti i sumar, var
mæhlur ad liafa 11,7 hestö/l.
Menn semji um pantanir við smiðinn, umboðsmenn »Alpha« úl mji
lantlið eða aðalumboðsmaim
Matth. Þórðarson.
Auglýsing úr Ægi árið 1907.
Handfærið var löngum helsta
veiðarfæri íslendinga og varð engin
breyting þar á fyrr en um 1870. Net
voru nánast óþekkt nema við Faxa-
flóa og netaveiðar fóru ekki að tíðk-
ast að neinu marki fyrr en uppúr
aldamótum. Línan hafði lengi verið
þekkt veiðarfæri en notkun hennar
varð ekki almenn fyrr en á síðari
hluta 19. aldar, enda var mikil
andstaða gegn notkun hennar. Þó
línan hafi ekki verið tækninýjung í
íslenskum sjávarútvegi má segja að
stöðug og almenn notkun hennar
hafi verið tæknibreyting.
Beita er nauðsynleg ef eitthvað á
að fást á krókinn, enda segir mál-
tækið „allt er betra en berir önglar“.
Lengstum notuðu menn ljósbeitu og
einnig krækling, en beita, sem ekki
var öllum aðgengileg t.d. maðkur,
var forboðin. Sú beita sem útgerð-
ina munaði mest um var síldin og
þrátt fyrir að mikil andstaða væri við
að nota síld sem beitu, þá var hún
orðin almenn um aldamótin. íshús-
in voru bein afleiðing af línuveiðum
og notkun síldar til beitu. Með hent-
uga beitu, sem hægt var að grípa til
hvenær sem var, gat úthaldstími
bátanna lengst. Vinna í sjávarþorp-
unum varð stöðugri, meiri afli barst
á land og þéttbýlið varð atvinnu-
skipt.
Þær tæknibreytingar sem urðu á
útveginum á síðustu áratugum
aldarinnar, þ.e. línan og íshúsin,
voru ein af forsendum þeirrar kapítal-
ísku þróunar sem varð hér. Með til-
komu vélbáta varð ekki nein breyt-
áig á hefðbundnum veiðiaðferðum,
breytingarnar höfðu þegar átt sér
stað, t.d. breyddust netaveiðar út
eftir aldamót en ekki er hægt að sjá
að það hafi verið í neinu samhengi
við útbreiðslu vélbáta.
Hvers vegna vélbátar?
Síðla árs 1902 var fyrst sett vél í ís-
ienskan sexæring vestur á ísafirði.
Sá atburður markaði upphafið að
vélvaeðingu bátaflotans og 10 árum
síðar voru vélbátarnir orðnir 418.
Nú er það ekki sjálfgefið að þó að ný
lækni í ákveðinni atvinnugrein komi
fram að allir í greininni tileinki sér
Þá tækninýjungu. Ákveðnar forsend-
ur verða að vera til staðar svo menn
geti sagt skilið við hið hefðbundna
og móttekið nýjungarnar. íslending-
ar voru mjög fljótir að tileinka sér
vélbáta, emungis liðu u.þ.b. 10 ár
frá því að vélaverksmiðjurnar tóku
til starfa í Danmörku, þangað til
fyrst var sett vél í bát hér á landi. Að
öðrum 10 árum liðnum voru vélbát-
ar komnir í flesta útgerðarbæi
landsins og útgerð þeirra mótaði
nær allt athafnalíf bæjanna. Bænda-
útgerðin lagði endanlega upp laup-
ana með tilkomu vélbáta, en henni
hafði hnignað verulega frá því sem
áður var. Fyrir aldamótin voru flest-
ar hinna gamalgrónu og frægu ver-
stöðva aflagðar, t.d. Dritvík og
Hafnir,1" enda hafði útgerðin að
mestu flust í þéttbýlið.
Um aldamótin er talið að fjórð-
ungur landsmanna hafi búið í þétt-
býli og aðallega lifað á sjávarútvegi.
Línuveiðar voru orðnar almennar
um allt land og samfara betri beitu,
þar sem síldin var, jókst afli. íshúsin
gerðu mönnum kleift að geyma
beitu allt árið en það var ein for-
senda þess að hægt var að auka
sóknina, önnur forsenda var blaut-
fisksala. Aukin sókn byggði þannig
á atvinnuskiptu þéttbýli, þéttbýli
sem átti allt sitt undir því að nægur
afli bærist á land. í bændasamfélag-
inu höfðu menn einungis haft sjó-
sókn sem hliðargrein og til stuðn-
ings landbúnaðinum; hvort gróði
var af fyrirtækinu eða ekki, var ekki
spurningin, heldur var verið að nýta
vinnuaflið og afla sjávarfangs til
SAGNIR 17