Sagnir - 01.04.1988, Síða 87

var lengdur árið 1905 bættust við
tímar í leikfimi og lýsingu á líkama
mannsins.
Samfara fækkun rjómabúa á öðr-
um áratugnum fækkaði nemendum
mjólkurskólans. Reynt var að stríða
mót minnkandi aðsókn með því að
bæta við námsgreinum og gera
námið fjölbreyttara. Greinar eins og
söngur, matartilbúningur, brauða-
og kökugerð, réttritun og samsetn-
ing fæðutegundanna bættust því
við. Seinna var farið að kenna
dönsku.
Rjómabústýrur
Eftir öllum sólarmerkjum að dæma
voru rjómabústýrur engar venjulegar
manneskjur. í öllum heimildum er
talað um þá miklu ábyrgð sem hvílir
á herðum þeirra. Einnig er talað um
að þær þurfi að vera samviskusam-
ar, reglusamar, þrifnar og vandvirk-
ar og ekki spillti það að hafa gott
bragð og lyktarskyn. Jafnframt því
sern gerðar voru kröfur til þeirra var
oftast talað um þær með virðingu
enda hefur því verið haldið fram að
nómabústýrur hafi sýnt það að
óhætt væri að fela konum ábyrgðar-
störf utan heimilisins.4
,<Bústýra búsins er
Guðrúri Jónsdóttir frá Bœ
1 Borgarfirði, og líkar
félagsmönnum vel
uið hana“5
* Fjallkonunni 1906 ritar ónafn-
greindur maður fréttir af rjómabúi
Dalamanna. Aldrei þessu vant segir
frá bústyrunni, Guðrúnu Jónsdóttur,
°S þar kemur og fram að félags-
mönnum líki vel við hana. Þessi
umsögn er í raun stórmerkileg því
tiún getur, ef aðrar heimildir eru
skoðaðar og bornar saman við
t^ana, falið í sér a.m.k. tvennt (hér
er litið framhjá því að hugsanlega
eiSi höfundurinn við það að Guðrún
t'afi haft margt gott til að bera og
Verið hin alþýðlegasta í viðmóti eða
e,tthvað þess háttar). Annars vegar
Setur það að „félagsmönnum falli
Ingunn Slefánsdóltir. Ingunn fór i Mjólkurskól-
ann haustið 1903 og seinna uarð hún bústýra
við Rangárbú. Hún uar ein þeirra kvenna sem
fengu styrk frá Búnaðarfélaginu til framhalds-
náms erlendis.
vel við hana“ falið í sér að Guðrúnu
hafi gengið vel við smjörgerðina og
litlir gallar hafi verið á smjörinu.
Hins vegar má túlka fréttina þannig
að Guðrún hafi verið félagsmönnum
eftirgefanleg og fáir árekstrar hafi
verið milli hennar og innleggjenda.
Hér er ekki ætlunin að dæma smjör-
gerð nefndrar Guðrúnar eða kasta
rýrð á minningu hennar heldur aðeins
benda á þau ólíku sjónarmið er
koma fram í heimildum. Sumir (t.d.
Sigurður Sigurðsson ráðunautur)
voru nefnilega þeirrar skoðunar að
skemmt og myglað smjör, sem alltaf
var eitthvað af, væri engum öðrum
en bústýrunum að kenna. Aðrir (t.d.
Hans Grönfeldt) tóku upp hanskann
fyrir þær og bentu á að ekki væri
hægt að ætlast til þess að gott smjör
fengist úr lélegu hráefni.
Tiluísanir
1 „Búnaðarþingið 1901.“ Búnaðarrit.
15. árg., Rv. 1901, 247.
2 Sigurður Sigurðsson: „Um kensluna í
mjólkurmeðferð." ísafold. 40. tbl.
1901, 157.
3 Sigurður Sigurðsson: „Verkleg kensla
í meðferð mjólkur á Hvanneyri." Fjall-
konan. 39. tbl. 1900, 1.
Húsnœði
Eitt af þeim atriðum sem skipti bú-
stýrurnar miklu máli var húsnæði og
aðbúnaður. Rjómabúin voru oft á
tíðum hálfgerðir kofar, félagsmönn-
um til lítils sóma og bústýrunni til
mikils ama. Sigurður Sigurðsson
benti mönnum á nauðsyn þess að
smjörskálunum væri vel við haldið,
gólfin væru góð, sem og frárennslin.
Halldór Vilhjálmsson var einnig
sama sinnis:
Félagsmenn og formenn þeirra
(rjómabúannaj, verða að láta
bústýruna hafa öll nauðsynleg
áhöld í góðum og haganlegum
rjómaskála, hjálpa þeim til að
halda reglu og hreinlæti, svo þær
geti unnið eins eða á sama hátt
dag frá degi. Þá fyrst er hægt að
vera heimtufrekur við bústýruna,
og kenna henni um, fari eitthvað í
ólagi.6
Halldór hafði þá sögu að segja eftir
að hann ferðaðist milli rjómabú-
anna á Suðurlandi sumarið 1905 að
af fimmtán rjómaskálum hafi ekki
verið hægt að opna nokkra smugu á
átta þeirra. Á hinum sjö hafi verið
hægt að opna glugga en það hafi al-
mennt ekki verið gert. Hverjir báru
þá ábyrgðina á slæmu smjöri? Voru
það misjafnlega laghentar bústýrur,
sem virtust ekki vaxnar stöðu sinni
og höfðu ekki fyrir því að opna
glugga? Eða voru það bændurnir,
sem ekki hirtu um gæði mjólkurinn-
ar og byggðu rjómabúin af svo mikl-
um vanefnum að allar veðurbreyt-
ingar höfðu áhrif á smjörgerðina?
4 Sigríður J. Magnússon: „Kvenréttinda-
félag íslands sextugt.“ 19. júní. Ársril
Kvenréttindafélags íslands. 17. árg.
1967, 37.
5 S.S.: „Rjómabú Dalamanna." Fjallkon-
an. 1. tbl. 1906, 3.
6 Halldór Vilhjálmsson: „Um rjómabú-
in.“ Búnaðarrit. 19. árg. Rv. 1905,319.
SAGNIR 83