Morgunblaðið - 15.02.2012, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
RögnvaldurHannes-son, pró-
fessor í fiskihag-
fræði í Bergen,
skrifar eftirfarandi á Evrópu-
vaktina: „Mitterrand, þáver-
andi forseti Frakklands, setti á
sínum tíma sem skilyrði fyrir
endursameiningu Þýskalands
að Þjóðverjar köstuðu þýska
markinu og tækju um sameig-
inlega evrópska mynt. Þjóð-
verjar höfðu lítinn áhuga á
þessu; þýska markið var meðal
sterkustu mynta í heimi, þeir
létu það þó sigla. Afstaða
Mitterrands var skiljanleg.
Sú kynslóð evrópskra þjóð-
arleiðtoga sem var við völd
þegar Berlínarmúrinn féll
hafði kynnst síðari heimsstyrj-
öldinni og stóð ekki á sama um
endursameinað Þýskalandi.
Það mátti ráða við Vestur-
Þýskaland og Vestur-Þjóð-
verjar höfðu sýnt í verki vilja
sinn til að greiða með reiðufé
tjón af völdum nasista. Endur-
sameinað Þýskaland kynni að
verða öðrum ofviða nema það
yrði rækilega tengt inn í evr-
ópska samvinnu.
Nú þegar rúmlega tuttugu
ár eru liðin gefur þýski kansl-
arinn fyrirmæli um hvaða efna-
hagsstefnu beri að fylgja í
evru-landi. Kansl-
ari endursamein-
aðs Þýskalands
hefði vissulega haft
mikil áhrif hefði
þýska markið fengið að lifa en
evru-ríki hefðu haft frelsi til að
glíma sjálf við tekjur og opin-
berar skuldir í vanskilum, þau
gætu síðan gert upp með því að
draga úr verðgildi eigin mynt-
ar, ræna sparifé frá þeim sem
eiga fé á bankabók og leyfa
verðbólgu að auðvelda skuld-
urum að gera upp skuldir sín-
ar.“
Þarna víkur Rögnvaldur að
eftirtektarverðri hlið á þekkt-
um atburðum úr samtímasögu.
Vestur-Þjóðverjum voru sett
skilyrði fyrir því af nágrönnum
sínum, Frakklandi sérstaklega,
en einnig var vitað að í Bret-
landi Thatchers gætti svipaðs
óróleika vegna sameiningar
Þýskalands. „Hemja“ átti
Þýskaland sameinað með því
að hnýta það fastar inn í sam-
einuð evrópsk vé og síaukinn
samrunaferil. En margt fer
öðru vísi en ætlað er. Nú hang-
ir framtíð evrunnar á vilja
Þýskalands til að borga með
henni. Þar með er það komið
með meiri efnahagsleg og póli-
tísk áhrif í Evrópu, en það
hefði nokkru sinni náð ella.
Það sem helst hann
varast vann, …}Áhugaverður vinkill
Í athyglisverðrigrein hér í
blaðinu í gær vek-
ur Friðrik J. Arn-
grímsson, fram-
kvæmdastjóri
Landsambands
íslenskra útvegsmanna, athygli
á hagsmunum Íslands vegna
makrílsins og fleiri fiskistofna
sem fara inn og út um íslensku
efnahagslögsöguna. Þýðing
makrílsins fer vaxandi fyrir ís-
lenskan sjávarútveg og þar
með fyrir efnahag Íslands og
eins og Friðrik bendir á skilaði
aðeins þorskurinn meiri út-
flutningsverðmætum inn í
landið.
Um þessa miklu hagsmuni
togast Íslendingar nú á við
Evrópusambandið og fleiri sem
gera kröfur til veiða úr stofn-
inum. Þar sem Íslendingar
hafa borið gæfu til að standa
utan við Evrópusambandið
eiga þeir þess kost að semja um
þessa hagsmuni sína og þurfa
ekki að ganga að þeim afar-
kostum sem Evrópusambandið
reynir nú að þröngva upp á þá.
Friðrik vekur athygli á af-
stöðu Evrópusambandsins til
veiða sambandsins og Íslands
úr norsk-íslenska síldarstofn-
inum og úthafskarfanum.
Óhætt er að segja
að þar er afstaða
Evrópusambands-
ins mjög andsnúin
hagsmunum Ís-
lands og reynir
sambandið í öllum
tilvikum að ganga á augljósan
rétt Íslands.
Þeir Íslendingar sem eru
blindaðir af trú sinni á Evrópu-
sambandið og telja allt til vinn-
andi að koma Íslandi í þann
félagsskap halda því ýmist
fram að hagsmunir Íslands séu
litlir þegar kemur að flökku-
stofnum eða að innan sam-
bandsins gætu Íslendingar náð
fram hagstæðum samningum
fyrir sig. Báðar eru kenning-
arnar vitaskuld fjarstæðu-
kenndar. Hagsmunirnir eru
augljósir, bæði hvað varðar þá
stofna sem nú er um að tefla og
eins hina sem síðar kunna að
færa sig inn í lögsöguna. Um
stöðu Íslands til samninga væri
landið innan Evrópusambands-
ins þarf tæpast að hafa mörg
orð. Þar gætu Íslendingar ekk-
ert annað gert en þegið það
sem ákveðið væri í Brussel og
þeir hefðu lítið sem ekkert um
að segja. Þar ráða allt aðrir
hagsmunir en Íslands og Ís-
lendinga.
Ábyrgðarlaust væri
að fela ESB að
ákveða hlut Íslands
í flökkustofnum}
Hagsmunir Íslands og ESB
Í
kjölfar fregna af ótímabæru andláti
söng- og leikkonunnar Whitney
Houston um helgina hafa margir haft
á orði hve frægðin sé óttalegt fyrir-
bæri, hve það sé erfitt að lifa í sviðs-
ljósinu og verði mörgum að aldurtila. Houston
var aðeins 48 ára þegar hún lést og einnig er
vert að minnast annarrar þekktrar söngkonu,
Amy Winehouse, sem lést einnig sviplega fyr-
ir stuttu aðeins 28 ára gömul. Frægð og vel-
gengni er hættuleg, segja fjölmiðlar okkur,
það þarf nefnilega sterk bein til að þola vel-
gengnina. Hængurinn er þó að það var ekki
frægðin sem felldi þessar söngkonur tvær,
það var fíknin.
Á hverju ári verður á níunda tug ótíma-
bærra dauðsfalla hér á landi af völdum áfeng-
issýki og vímuefnafíknar. Væntanlega hafa
einhverjir þeirra sem láta þannig lífið fyrir aldur fram
staðið í sviðsljósinu, kannski orðið frægir eða alræmdir,
en þorrinn er þó venjulegt fólk, eins og við segjum, eins
og fólk er flest. Þegar stjörnurnar eru annars vegar höf-
um við fengið að liggja á glugga, fengið fréttir af vand-
ræðum þeirra í beinni útsendingu, en langflestir þeir
sem falla í valinn fyrir fíkninni gera það utan sviðsljóss-
ins. Ekki snýst harmleikurinn þó um það að fólk deyi á
besta aldri, meðalaldur hinna látnu er 51 ár, heldur einn-
ig þau sannindi að veikindi fíkilsins hafa áhrif á líf allra í
kringum hann.
Aðstandendur fíkla verða oft alvarlega veikir líka og
eiga margir í áralangri baráttu við það sem
kallast meðvirkni, en í henni felst að viðkom-
andi hylmir yfir með fíkilinum, hjálpar hon-
um í raun að vera fíkill en lifir í voninni um að
úr rætist.
Gestur á mögnuðum tónleikum Sage
Francis á Sódómu í haust var B. Dolan félagi
hans. Lokarímur Dolans snerust um rappar-
ann sáluga Russell Tyrone Jones, Ol’ Dirty
Bastard, og öll erindi enduðu á sömu spurn-
ingunni: Hver drap Russell Jones? Allir áttu
svar: Útgefandinn sagði ekki ég, umboðsmað-
urinn sagði ekki ég, plötukaupendurnir sögðu
ekki ég, tónleikagestirnir sögðu ekki ég og
það er rétt, það var sjúkdómurinn sem drap
hann, fíknin sem drap hann. Það breytir því
ekki að við vorum meðvirk og erum meðvirk.
„Ég var ávallt svangur daginn út og daginn
inn, því peningana neyddist ég til að nota eingöngu fyrir
áfengi. Þetta er örðugt fyrir fólk að skilja vegna þess að
það hefir ekki samskonar reynslu og ég í lífinu.“ Svo
réttlætti Jóhannes Stefánsson Birkiland óreglu sína
1935. Goðsögnin um drykkfellda snillinginn sem yrkir
falleg ljóð og hellir svo bjór yfir pappírinn og yfir orðin
er og lífseig og við erum til í að fyrirgefa þeim margt sem
auðga líf okkar, líka það að þeir skuli vera fíklar. „Hann
á svo bágt ræfillinn,“ segjum við, „frægðin er svo mikil
byrði“, „snilligáfan er plága“, „hún er svo næm“ og þann-
ig hjálpum við fíklinum að vera áfram í neyslunni. Þar til
hann deyr. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Fíknin fjörsváfnir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Margir í félagslegri
útilokun og fátækt
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Sláandi tölur um umfang fá-tæktar í Evrópulöndum erað finna í nýrri samantektEurostat, Hagstofu Evr-
ópusambandsins. 23% Evrópubúa
eru sögð vera undir skilgreindum
lágtekjumörkum eða búa við hættu
á félagslegri einangrun.
Tölurnar sem samanburður Euro-
stat byggist á eru frá árinu 2010. Öll
aðildarlönd ESB eru undir í þessari
samantekt og einnig eru birtar tölur
fyrir Ísland, Noreg og Sviss. Skv.
upplýsingum Hagstofunnar eru
upplýsingarnar um Ísland fengnar
úr lífskjararannsókn Hagstofunnar
2010. Þær hafa nú verið felldar inn í
samanburð milli Evrópuþjóða.
Ef eingöngu er litið á hversu stór
hluti hverrar þjóðar var fyrir neðan
skilgreind lágtekjumörk, sem ýmsir
hafa talið gefa sterka vísbendingu
um fátæktarmörk, kemur í ljós að
meðaltalið í Evrópu var um 16% á
árinu 2010. Ísland kemur betur út
úr samanburðinum en nær öll önnur
Evrópulönd, því hlutfall þeirra sem
voru undir lágtekjumörkum hér á
landi var 9,8%. Þetta er eftir sem
áður sláandi stór hópur eða ríflega
31 þúsund einstaklingar, sem eru
með minni ráðstöfunartekjur en
sem nemur lágtekjuviðmiðinu,
(156.900 króna ráðstöfunartekjur
fyrir einstakling hér á landi árið
2010).
Dekkri mynd er dregin upp ef fé-
lagslegar greiðslur, aðrar en ellilíf-
eyrir og örorkubætur, eru undan-
skildar í samanburðinum á ráð-
stöfunartekjum einstaklinga. Þá
hækkar hlutfall Íslendinga sem eru
fyrir neðan lágtekjumörkin í 22,8%.
Þetta hlutfall er 26,6% í Noregi,
26,7% í Svíþjóð og 24,2% í Dan-
mörku.
Hagstofa ESB gengur þó lengra í
samanburðinum og skoðar ekki ein-
göngu hversu margir eru undir lág-
tekjumarkinu, heldur tekur einnig
tillit til útgjalda, þ.e. hvort viðkom-
andi á fyrir nauðþurftum, getur
mætt óvæntum útgjöldum og er
óvirkur á vinnumarkaði skv. sam-
ræmdum viðmiðum. Þeir sem falla
undir þessi viðmið eru sagðir eiga á
hættu félagslega útilokun.
Í samantekt Eurostat eru dregn-
ar saman upplýsingar um þá sem
eru fyrir neðan lágtekjumörkin og
teljast þá vera í hættu á félagslegri
einangrun. Eins og áður segir er
meðaltalið fyrir öll Evrópulöndin
tæplega fjórðungur íbúa sem eru
fyrir neðan lágtekjumörkin og/eða í
hættu á félagslegri útilokun. Hlut-
fallið er lægst á Íslandi af löndunum
30 eða 14,3% en það þýðir þó miðað
við nýjustu mannfjöldatölur að ríf-
lega 45 þúsund Íslendinga eru fyrir
neðan lágtekjumörk og/eða er hætt
við félagslegri einangrun. Hlutfallið
er 14,9% í Noregi og 15% í Svíþjóð.
17,6% barna undir tekjuviðmiði
og er hætt við einangrun
Það vekur hins vegar athygli að
börn og unglingar, 17 ára og yngri,
á íslenskum heimilum koma verr út
úr þessum samanburði en jafnaldrar
þeirra annars staðar á Norður-
löndum. 17,6% Íslendinga undir 18
ára aldri eða um 14 þúsund ein-
staklingar, búa á heimilum sem eru
undir lágtekjumörkum og/eða er tal-
ið hætt við félagslegri útilokun.
Hlutfallið er 14,6% í Noregi, 14,5% í
Svíþjóð og 14,2% í Finnlandi.
Íslensk börn og ungmenni skera
sig einnig úr þar sem hlutfall þeirra
sem falla undir þessi lágtekju- og fé-
lagslegu mörk er mun hærra en í
öðrum aldurshópum hér á landi.
Þessu er öfugt farið í nágrannalönd-
um þar sem hlutfallið er minnst í
yngstu aldurshópunum.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Fólk Hlutfall þeirra sem voru undir lágtekjumörkum hér á landi var 9,8%.
Tæp 27% barna og ungmenna,
17 ára og yngri, í aðildarlöndum
ESB lifðu undir fátæktar-
mörkum og bjuggu við hættu á
félagslegri einangrun árið 2010
skv. skýrslu Eurostat. Meg-
inástæðurnar eru litlar tekjur
foreldra, bágar heimilis-
aðstæður, atvinnuleysi og
skortur á velferðaraðstoð af
hálfu hins opinbera í einstökum
löndum. Þó Ísland komi betur út
en flest þessara landa kom
fram í lífskjararannsókn Hag-
stofunnar í fyrra að íslenskar
konur 18-24 ára væru sá hópur
sem hefði mesta tilhneigingu til
að lenda fyrir neðan lág-
tekjumörkin eða 19%. Í sam-
anburði Eurostat er hlutfallið
hins vegar lægst í elstu hóp-
unum. Þar kemur fram að 5,3%
Íslendinga 65 ára og eldri lentu
fyrir neðan lágtekjumörkin og/
eða eru talin í hættu á fé-
lagslegri einangrun. Hlutfallið
er hvergi lægra í Evrópu.
Hinir eldri
betur settir
ÓLÍK STAÐA ALDURSHÓPA