Morgunblaðið - 15.02.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 2012
Golli
Vætutíð Blautir hafa þeir verið dagarnir undanfarið og nokkuð dimmir fyrir vikið en líka dásamlega hlýir og notalegir sem er gott mótvægi við kuldann sem kvaldi fyrir nokkru.
Í kjördæmaviku
þingmanna sem nú er
nýliðin gafst okkur
tækifæri til þess að
hitta fólk víðsvegar um
landið á opnum fund-
um. Á fundum okkar
þingmanna Framsókn-
arflokksins komu fram
tillögur og spurningar
um hvernig hægt væri
að jafna lífskjörin í
landinu. Það hvílir sú skylda á stjórn-
völdum að tryggja að grunnþjónusta
sé fyrir hendi. Niðurskurður síðustu
ár í velferðar-, mennta- og löggæslu-
málum, svo nokkuð sé nefnt, hefur
vegið að grundvelli margra byggð-
arlaga vítt og breitt um landið. Sú
stefna ríkisstjórnarinnar og embætt-
ismanna að „taka til“ í þessum mála-
flokkum hefur og mun að óbreyttu
veikja landsbyggðina.
Kolröng stefna
Ef stefna ríkisstjórnarinnar er
raunverulega sú að við byggjum land-
ið allt – þá er hún á kolrangri braut.
Stefnubreyting verður að eiga sér
stað. Að líkja þeirri stefnu sem nú
ríkir við „norræna velferð“ er hrein-
ustu öfugmæli. Á landsbyggðinni –
ekki hvað síst í Norðausturkjördæmi
– verða gríðarleg verðmæti til sem
standa undir umtalsverðum hluta af
rekstri ríkisins. Nú stendur baráttan
um að þau byggðarlög sem standa
undir þessari verðmætasköpun fái þá
sjálfsögðu grunnþjónustu sem við
flokkum almennt undir mannréttindi.
Það er búið að ganga allt of harkalega
fram í núverandi ríkisstjórnarsam-
starfi gagnvart hinum dreifðu byggð-
um. Það er ekki að furða enda sækja
þessir flokkar sína ráðgjöf og fylgi í
aðrar áttir.
Ef horft er á forgangsröðun stjórn-
arinnar hefur eldsneytisverð og raf-
orkukostnaður náð sögulegum hæð-
um. Í því ljósi er rétt að benda á að
kostnaður heimila og atvinnulífs á
landsbyggðinni er miklu meiri en hjá
þorra landsmanna. Það getur vel ver-
ið að milljarðar í almennings-
samgöngur á höfuðborgarsvæðinu
skili sér til einhverra. En ef menn
halda að slíkt metnaðarleysi í sam-
göngumálum landsbyggðarinnar sem
birtist í nýrri samgönguáætlun sé
ásættanlegt er það í besta falli byggt
á misskilningi.
Fólk á rétt á að
njóta verðmætanna
að jöfnu
Varnarbaráttan er
hafin – sem er fáránlegt
í raun og veru vegna
þess að landsbyggðin
ætti að vera í mikilli
sókn. Þar verða fram-
leiðsluverðmætin að
drjúgum hluta til og
sanngjörn krafa fólks-
ins þar er sú að búa við
sömu kjör og þeir sem
búa á suðvesturhorni landsins. Allt
ölmusutal um niðurgreiðslur, dreif-
býlisstyrk og byggðastefnu ætti að
heyra sögunni til. Tökum nú höndum
saman og hættum þessari umræðu
sem er ósanngjörn. Við framsókn-
armenn teljum allar forsendur vera
fyrir því að byggja hér á landi fyr-
irmyndarþjóðfélag þar sem nær allir
hafi vinnu og búi við góð lífskjör.
Tækifærin eru óþrjótandi fyrir þjóð
sem telur einungis rúmlega 300.000
manns og hefur yfir að búa nær
óþrjótandi náttúruauðlindum. Hugs-
um í lausnum – komum með tillögur í
efnahags- og atvinnumálum líkt og
við framsóknarmenn höfum gert á
Alþingi. Íslendingum eru allir vegir
færir.
Síðustu fréttir úr herbúðum rík-
isstjórnarinnar eru að forsætisráð-
herra hyggst stefna að því að vera við
völd næstu þrjátíu árin. Þá er nú
tímabært að fara að líta til framtíðar.
Frændur okkar á Norðurlöndum
hlógu að þessu og litu á þetta sem
skemmtiatriði á annars leiðinlegum
blaðamannafundi, enda þurfa þeir
ekki að búa við það stjórnarfar sem
hér er. Hér heima var mönnum hins
vegar ekki hlátur í huga, allra síst
Össuri og Árna Páli og félögum, hvað
þá fólkinu úti á landsbyggðinni.
Eftir Birki Jón
Jónsson
» Á landsbyggðinni
verða verðmætin að
drjúgum hluta til og
sanngjörn krafa fólksins
þar er sú að búa við
sömu kjör og þeir sem
búa á suðvesturhorni
landsins.
Birkir Jón Jónsson
Höfundur er varaformaður
Framsóknarflokksins.
Jöfnum lífskjörin
Þegar atvik verða
öðruvísi eftir láns-
viðskipti en ætlað var
bera aðilar málsins,
lánveitandinn og lán-
takandinn, ábyrgð,
aðrir ekki. Eftir hrun
bankakerfisins haustið
2008 hefur það sjón-
armið fengið byr, að
það sé ósanngjarnt.
Er talið eðlilegt og
sanngjarnt að óviðkomandi aðilar
greiði kostnaðinn þótt þeir hafi
hvorki komið að viðskiptunum né
notið þeirra lífsgæða sem fengust
fyrir lánsféð. Það er rökstutt á
þann veg að forsendur hafi brostið
við hrunið. Því hefur hins vegar
ekki verið svarað, hvers vegna
óvæntar aðstæður eru svo ósann-
gjarnar að sanngjarnt sé að óvið-
komandi einstaklingar, að valdboði
ríkisins, greiði stóran hluta af
reikningnum. Ef ósanngjarnt er að
sá greiði sem keypti hús eða önnur
lífsgæði og hefur notið þeirra,
hvers vegna er þá sanngjarnt að
annar greiði, sem ekkert hefur
fengið af þeim gæðum?
Þeim fjölgar sem taka undir
þessa firringu og hætta sér út í það
kviksyndi sem leiðir af því að skilja
í sundur áhættu og ábyrgð, svo og
ávinning og kostnað.
Tveir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, Illugi Gunnarsson og
Kristján Þór Júlíusson, hafa gert
grein fyrir þeirri skoðun sinni að
ríkisstjórnin og Alþingi eigi að færa
umtalsverðan hluta af skuldum
sumra heimila við bankakerfið til
annarra heimila og skattgreiðenda.
Illugi vill að ríkisstjórnin lækki
skuldir valinna heimila umfram út-
reiknað greiðsluþol. Kristján Þór
gengur lengra og vill lækka lánin
um 200 milljarða króna með sér-
stökum lögum um lækkun verð-
bóta. Opinber gögn sýna að skulda-
vandinn varð ekki til í hruninu
heldur áður í áhættusömum og óá-
byrgum lánveitingum. Hann er að
umtalsverðu leyti bundinn við kaup
á íbúðarhúsnæði á uppsprengdu
verði á árunum 2004-2008 á nokkr-
um svæðum landsins.
Tillögur þingmann-
anna hlífa lánveitend-
unum við því að axla
ábyrgð og afskrifa það
sem mun fyrirsjáan-
lega tapast. Þeir færa
reikninginn frá bönk-
unum til óskyldra
heimila og skattgreið-
enda. Það er gjaldið
sem ríkið greiðir fyrir
inngrip í gerða samn-
inga og að breyta
ákvæðum þeirra öðrum
aðilanum í hag. Útlán
viðskiptabankanna eru öll lögmæt
og samningsbundin. Ef ríkisstjórn
og Alþingi breyta ákvæðunum og
skaða bankana þá er ríkið bótaskylt
og verður óhjákvæmilega dæmt til
þess að greiða bönkunum fullar
bætur. Ef sama verður gert gagn-
vart lífeyrissjóðunum, eins og
Kristján Þór beinlínis leggur til, þá
mun ríkissjóður þurfa að bæta
þeim tapið. Skattgreiðendur fá þá
reikninginn og þeir munu spyrja
hvers vegna þeir eigi að greiða. Ef
lífeyrissjóðirnir fallast sjálfviljugir
á að lækka skuldirnar fá lífeyr-
isþegarnir reikninginn í formi
lækkaðra lífeyrisgreiðslna. Það
verður alltaf þannig að einhver
borgar. Það eina sem er eðlilegt og
skynsamlegt er að þeir beri tapið
sem áttu viðskiptin.
Það er stórhættuleg vegferð
stjórnmálamanna að fara inn á þá
braut að veita eftir á ríkisábyrgð á
fjármálum einstaklinga og við-
skiptabankanna. Slík ákvörðun
verður ekki bundin við einn atburð
og einn tíma, heldur mun rík-
isábyrgðin verða endurtekin fljót-
lega og oftar en tölu verður á kom-
ið með hörmulegum afleiðingum
fyrir fjárhag hins opinbera. Sér-
staklega er ýtt undir hættuna þeg-
ar öll ábyrgð er dregin frá gerand-
anum og honum lýst sem
ólánsömum skuldara á valdi alger-
lega óviðráðanlegra utanaðkomandi
aðstæðna. Þar er margt dregið
fram sem orsök ógæfu lántakand-
ans annað en lánið sjálft. Kjarni
hvers fjárhagsvanda er lánið sjálft.
Undan þeim sannindum verður
ekki vikist. Það er fljótgert fyrir
hvern sem er að telja sjálfum sér
trú um að fjárhagslegir erfiðleikar
séu öðrum að kenna, aðstæður
ófyrirséðar, skilmálar ósanngjarnir
og að þess vegna eigi einhver annar
að borga. Grískt ástand getur víðar
orðið til en á Grikklandi. Afskipti
hins opinbera eiga ekki breyta því
að kostnað við fjárhagslegt uppgjör
eiga aðilar máls að bera. Þessir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins eru
með lýðskrumi sínu komnir út í
kviksyndi, sem elur af sér meira
ranglæti en það á að bæta. Þeir
skapa fleiri vandamál en þeir leysa
með því að grafa undan ábyrgð fyr-
ir gerðum samningum og ýta undir
innistæðulausa lífskjarasókn. Báðir
boða þingmennirnir skuldurum
framtíðarinnar það fagnaðarerindi
að þeir geti áhyggjulaust veitt sér
lífskjör umfram efni og þegar að
skuldadögunum kemur geti bank-
arnir treyst því að ríkið muni koma
til bjargar og skera þá niður úr
snörunni.
Þetta er ekki lærdómurinn sem
þjóðin á að draga af hruninu. Það
er engin bót að því að þúsundir fari
að haga sér eins og siðlausir og
spilltir útrásarvíkingar og banka-
menn, sem fóru sínu fram, breyttu
skilmálum eftir á og settu sér sínar
eigin reglur eftir þörfum og sendu
reikninginn á saklausa borgara ef
þeir mögulega gátu það. Hegðun
þeirra er einmitt vandinn og sýnir
siðferði sem þarf að breyta. Hrunið
varð meira í höfðinu en á verðgildi
peninganna. Gömlu gildin voru þau
að hver maður ætti að axla ábyrgð
á sjálfum sér og frekar að leggja
hart að sér en varpa eigin byrðum
á annarra herðar. Endurreisnin eft-
ir hrun á að byggjast á þeim
grunni. Lýðskrumið tefur end-
urreisnina.
Eftir Kristin H.
Gunnarsson » Gömlu gildin voru
þau að hver maður
ætti að axla ábyrgð á
sjálfum sér og gera
kröfur til sjálfs sín.
Endurreisnin eftir
hrun á að byggjast
á þeim grunni.
Kristinn H. Gunnarsson
Höfundur er fv. alþingismaður.
Kviksyndi lýðskrumsins
tefur endurreisn