Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Blaðsíða 85

Sögulegar frásagnir og fornleifafundir
við víkina sýna að hluta til fram á
sama búsetutímabil staðarins. Við lok
14. aldar lýkur frásögnum um staðinn í
skriflegum heimildum – en annálar
höfðu þá komið í stað Íslendinga-
sagnanna. Frá 14. öld er Gautavíkur
ekki lengur getið í heimildum en það
gæti bent til þess að staðurinn hafi
verið yfirgefinn í síðasta lagi um 1400.
Þrátt fyrir þetta hafa umsvif á
staðnum ekki hætt þá, því fornleifa-
rannsóknin bendir til þess að staðurinn
hafi haldið áfram að vera til og að
erlendir hlutir hafi áfram verið fluttir
þangað. Vegna skorts á mikilvægum
aldursgreinanlegum gripum er samt
erfitt að ákvarða hvenær umsvifum í
Gautavík lauk. Það hversu lengi leirker
endast flækið málið enn frekar, þó
öruggt megi telja að yngstu munirnir
séu ekki eldri en frá 16. öld. Naustið
sem byggt var ofan á múrsteina-
hringnum gæti einnig verið yngra. Ef
það er rétt er það þó engin sönnun þess
að staðurinn hafi verið í byggð lengur,
vegna þess að naust og annars konar
bátaskýli geta staðið langt í burtu frá
tilheyrandi byggðum.
Endalok Gautavíkur sem verslunar-
staðar má rekja þó til 16. aldar. Ef
tekið er mið af Íslandskorti Guð-
brandar Þorlákssonar biskups, sem birt
var um 1590 í Abraham Ortelius
Theatrum orbos terrarum, þá var
staðurinn „Garavig“ staðsettur mjög
innarlega í firðinum. Á korti Pers
Gerardums Mercatoreums frá árinu
1595 er staðarnafnið „Gantawick“ hins
vegar staðsett í sjó suður af Papey.
Kort Hollendingsins Joris Carolus, sem
gefið var út í Amsterdam 1628, sýnir
nafnið „Ganta Wick“ einnig úti á sjó
norður af Papey. Á síðari kortum er
staðarnafnið ekki lengur að finna.
Þessar heimildir sanna hins vegar að
kortagerðamenn þessa tíma vissu
hvorki hvernig skrifa átti nafnið
„Gautavík“, né heldur þekktu þeir
nákvæmlega til landfræðilegrar legu
staðarins við norðanverðan Berufjörð.
Ógreinilegar hugmyndir hafa því
aðeins verið til um hann.
Gautavík gleymdist hins vegar aldrei
alveg frá því að fyrst var vitað um
tilvist hans. Svona greinir t.d. Olaus
Olavius í Íslandslýsingu sinni frá 1780
frá staðnum: „Gautavík, sem Írar
sigldu meðal annars til fyrr á tímum, er
við norðanverðan Berufjörð en um er
að ræða stutta en breiða vík og við hlið
hennar rústir sex kaupmannshúsa.
Höfnin er að mestu lokuð á móti hafi
en þó nokkuð opin fyrir vindum sem
standa á hana beint yfir fjörðinn.“185
Fyrr á tímum voru munnlegar
heimildir til um það hverjar af sýnilegu
rústunum voru tengdar erlendum kaup-
mönnum. Daniel Brunn byggir síðan
augljóslega sína lýsingu á þessari frá-
sögn Olaviusar á Gautavík.186
Það að Gautavík var yfirgefin sem
verslunarstaður leiddi samt ekki til
þess að kaupmenn kæmu ekki lengur
185. O. Olavius, Oeco-
nomisk Reise igienem
de nordvestlige, nord-
lige og nordostlige
Kanter af Island (1780)
551.
186. D. Bruun, Fortids-
minder og Nutidshjem
paa Island (1928) 126;
skissan á bls. 125 af
búðarrúst vesturbygg-
inganna er ekki rétt með
tilliti til mælikvarða og
staðsetningar.
Endalok Gautavíkur
__________
85