Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2009, Blaðsíða 67

og því eyðilagt það, hafa yngri
leirkerabrot grafist dýpra niður. Ekki
er hægt að ákvarða þessar raskanir
nákvæmlega þar sem eldri múr-
steinahringurinn og yngri bátaskýlið
skarast en einmitt á þessum stað
fundust flest leirkerabrotin. Þetta hefur
einnig leitt til þess að brot sem eiga
saman hafa legið með töluverðu milli-
bili í jörðinni. Vegna þess að mismun-
andi stórir steinar hafa verið notaðir
sem byggingarefni var heldur ekki
hægt að greina nein samhangandi jarð-
lög sem hefðu getað leitt í ljós aldurs-
tengt samhengi þeirra.
Við leit við sjávarmálið og í sniðinu
á strandsvæðinu innan uppgraftar-
svæðis naustsins fundust mörg brot af
rauðleir og steinleir á meðan ekkert
fannst á vestursvæðinu. Flest leirkera-
brotin voru upprunnin frá suður-
svæðum Þýskalands, sérstaklega stein-
leir með saltglerungi, líklega frá Rínar-
svæðinu, svo og munir úr rauðleir með
blýglerungi, sem líklega eiga uppruna
sinn á norðvesturþýsku landsvæði.148
Leirker frá Þýskalandi hafa einnig
ratað til Bergen.149 Auk þess koma í
ljós einstaka brot af öðrum gerðum
leirkera.150 Brotin eru flest úr ílátum af
16. aldar gerðum, sem ef til vill voru
enn framleidd í upphafi 17. aldar.
Stærstur hluti brotanna er af þrí-
fættum pottum, sem eru alfarið úr
rauðleir, blýglerjuðum að innan. Gler-
ungurinn er breytilegur að lit, en er að
mestu dökkur, stundum ljósbrúnn með
gulum og hvítum dröfnum beint á
leirnum. Á báðum fótunum sem
fundust nálægt hvor öðru eru rákir151
sem vísa út (mynd 50); báðir fæturnir
eru þess vegna af sama pottinum.
Athyglisverðir eru tveir hankar, og er
annar bandhanki152 en hinn svokallaður
söðulhanki (mynd 51a).
Einkennandi eru einnig barmbrot en
þau eru stór hluti allra leirkeranna.
Brotin úr miðjunni gefa hinsvegar litlar
vísbendingar, burtséð frá glerungnum,
en á honum sjást ógreinileg merki um
láréttar rákir (mynd 51a). Barmar
ílátanna eru flatir og liggja lóðrétt á
öxlum þeirra, nokkrar þeirra eru með
þykkari og ávalari brún, skáhallt á
öxlina. Ekki er hægt að ákveða aldur
blýglerjaðra rauðleirkerja frá Gautavík
fyrr en uppruni þeirra er þekktur.
Mikilvægasta vísbendingin er lík-
lega, eins og síðar kemur fram, að
Gautavíkur er getið í heimild frá 1590
frá Bremen.153 Þess vegna má leiða
líkur að því að um sé að ræða norður-,
eða ef til vill, norðvesturþýskan upp-
runa fundanna í Berufirði. Þökk sé
greiningum D. Zollers á leirkerum frá
þessu svæði, þá er einnig hægt að nota
önnur brot til samanburðar.154 Zoller
hefur komist að þeirri niðurstöðu, hvað
varðar sandöldusvæðið í Norður-
Oldenburg155 að menn hafi byrjað að
nota blýglerjuð rauðleirker sem nytja-
vöru við lok 15. aldar en fjöldafram-
leiðsla hefjist ekki fyrr en á 16. öld.
Ekki er hægt að segja til um hvort
brotin frá Gautavík eru frá því fyrir eða
eftir að fjöldaframleiðsla hefst. Form
söðulhanka sem fannst í Gautavík
bendir, skv. Zoller, til þess að þau séu
frá 16. öld.156 Önnur mikilvæg vís-
bending er að frá 16. öld, en þó
hugsanlega þeirri sautjándu, hafi blý-
glerjuð aðflutt rauðleirker leyst innlend
steinleirker af hólmi í norð-vesturhluta
Þýskalands. Þar sem þessi tegund leir-
kera finnst í nær öllum jarðlögum
16./17. aldar á norður- og norðvestur-
148. Sjá G. Reineking –
von Bock, Steinzeug
(1976); W. Lehnemann
(ritst.), Töpferei in
Nordwestdeutschland
(1975).
149. W. Janssen,
Mittelalterliche deutche
Keramik in Norwegen
und ihre Bedeutung für
die Handelsgeschichte
( = Festschrift für H.
Jankuhn), ritstj. Von M.
Claus, W. Haarnagel og
K. Raddatz (1968).
150. T.d. blágrátt,
glerjaður leir, Fayence,
o.fl.
151. Fundarnúmer B20,
B50.
152. Fundarnúmer B62.
153. Ártalið 1590 (neðst
á bls. 86) fyrir höfnina í
Fúluvík, sem tók við af
Gautavík, er í samræmi
við almenna aldurs-
greiningu leirkerafunda
frá 16. öld – einnig ef
hér er um að ræða lok
umsvifa í Gautavík.
154. D. Zoller,
Keramische Boden-
funde vom frühen
Mittellalter bis zum 17.
Jahrhundert im Nord-
oldenbürger Geest-
gebiet. Í W. Lehnemann
(ritstj.), Töpferei in
Nordwestdeutschland
(1975).
155. D. Zoller (sjá
neðanmálsgrein 154)
54.
156. Samkvæmt D.
Zoller (sjá neðanmáls-
grein 154), 31, mynd
12.2.
__________
67