RM: Ritlist og myndlist - 01.06.1947, Blaðsíða 9

AUÐUNAR ÞÁTTUR VESTFIRZKA
miðaS. Höfundurínn tekur úr mannlíji forn-
aldar einmitt f>að, sem hann frykist frnrja,
og allt f>að, sem liann segir frá, er í einhverj-
um tengslum við önnur atríði sögunnar. Það
er likast eins og Auðunar fiáttur vœri tón-
verk, sama stefið kemur jyrir aftur og aftur
í nýjum og nýjum samböndum, tónarnir
gera ýmist að jallast í faðma eða rísa önd-
verðir hver gegn öðrum.
Forlögin geja Auðuni gott hjarta og lítil
ejni. Þegar hann jœr }>á hugmynd að kaupa
bjarndýrið og gefa Sveini konungi, fœr hann
við nóga erjiðleika að eiga vegna játœktar
sinnar. En j>ar á ofan bœtist ójriður milli
Haralds konungs og Sveins konungs. Auð-
un hlýtur að rekast á Harald. Haraldur er að
vísu í verunni „hinn harðráði“, en hann er
gœddur eins konar kímni þess manns, sem á
alls kosti, og sú kímni gerir hann göfug-
lyndan: honum finnst bezt að láta jiennan
sérvitra, unga mann já vilja sínum fram-
gengt. Aki er hins vegar einjaldlega þorpari,
maður af lágum stigum, sem komizt hejur
og verður hann þá biðja matar bæði
fyrir sig og fyrir dýrið. Hann kemur
á fund ármanns Sveins konungs, þess
er Aki hét, og bað hann vista nokk-
urra bæði fyrir sig og dýrið.
„Ég ætla,“ segir hann, „að gefa
Sveini konungi dýrið.“
Aki lézt selja mundi honum vistir,
ef hann vildi.
Auðun kveðst ekki hafa fyrir að
gefa; „en ég vildi þó,“ segir hann,
„að þetta kæmist til leiðar, að ég
mætti dýrið færa konungi.“
„Ég mun fá þér vistir, sem þið
þurfið til konungs fundar; en þar í
mót vil ég eiga hálft dýrið, og máttu
á það líta, að dýrið mun deyja fyrir
þér, þar sem þið þurfið vistir miklar,
RM
upp og neytir þess. Fórn Auðunar gerir
miklar kröfur til Sveins konungs, en hann
uppfyllir }>œr allar. En hér er sögurítarinn í
hœttu: göjugmennska Sveins gœti gert hann
að sviplausrí gljámynd. Það verður þó ekki.
Höfundurinn kemur lesandanum að óvör-
um, það gerír liann með hinni einkennilegu
nœrjærni Sveins konungs, sem jafnvel Har-
aldur konungur undrast. Allar eru þessar
mannlýsingar gerðar með jáum strikum. Og
meira á það heldur ekki að vera, því að þess-
ir menn mega ekki skyggja á söguhetjuna,
Auðun, liið einstaka hjartalag hans, barns-
legt kapp hans og einþykkni, giftu hans.
Því að hann og skaplyndi hans er það, sem
á að geja sögunni allri litblæinn, andrúms-
lojtið. Og það tekst liöjundinum. Þátturinn
er, eins og jornritin yfirleitt, ritaður í hlut-
lœgum stíl, öllu er lýst að utan, orðum og
gjörðum, en ekki hugsunum. Eigi að síður
er þó það brot aj veröldinni, sem þátturinn
sýnir, mótað og litað aj hugarheimi aðal-
persónunnar.
en fé sé farið, og er búið við, að j)ú
hafir þá ekki dýrsins.“
Og er hann lítur á Jætta, sýnist
honum nokkuð eftir sem ármaðurinn
mælti fyrir honum, og sættust þeir á
þetta, að hann selur Áka hálft dýrið,
og skal konungur síðan meta allt
saman.
Skulu jjeir báðir fara á fund kon-
ungs, og svo gera þeir; fara nú báðir
á fund konungs og stóðu fyrir borð-
inu.
Konungur íhugaði, hver ])essi mað-
ur myndi vera, er hann kenndi eigi,
og mælti síðan til Auðunar:
„Hver ertu?“ segir hann.
Hann svarar: „Ég er íslenzkur
maður, herra,“ segir hann „og kom-
7