RM: Ritlist og myndlist - 01.06.1947, Blaðsíða 15

SMÁMUNIR
RM
HJALMARBERGMAN
(1883—1931) eittlwert jremsta skáld Svía
á síðari tímum, Bergman var af ejnuSu
fólki kominn, var ungur settur til mennta,
las um skeið viS háskólann í Uppsölum,
en hœtti námi og tók aS jást viS ritstörf.
Hann jerSaSist víSa um heim, hélt frá einu
landi til annars, dvaldist í mörgum stór-
borgum, en settist aldrei lengi um kyrrt.
Mátti heita, aS liann vœri á stöSugu ferSa-
lagi allt til ceviloka. Þessi eirSarlitli, síleit-
andi heimsborgari samdi þó fjölmörg skáld-
verk á ferSum sínum, meSan hann dvaldist
nokkra hríS í einhverri stórborginni eSa
gisti œttland sitt fáeinar vikur endrum og
eins. Hann er af mörgum talinn stórbrotn-
asta skáld Svía á fyrsta þriSjungi þessarar
aldar, a. m. k. þeirra, er rituSu í óbundnu
máli.
Bergman hlaut fyrst verulega skáldfrœgS
átriS 1910, er út kom skáldsagan „Hans
Náds Testamente“. Mörg beztu rit Berg-
mans, skáldsögur og smásögur, lýsa æsku-
stöSvum hans, Bergslagen, og eru byggSar
á bernskuminningum, einkennilega blönd-
uSum sœnskri þjóStrú, sem hinn víSlesni og
veraldarvani jerSalangur kunni öllum.bet-
ur aS meta og fœra í listrœnan búning. MeS-
al ágœtustu skáldrita Bergmans eru „Herr
von Hanckerí‘ (1920), „Farmor och Yár
Herre“ (1921), en þó einkum „Chefen fru
Ingeborg“ (1924), sem talin er bezta skáld-
saga Bergmans, „Clownen Jac“, (1930), er
stórbrotiS uppgjör mikils'skálds, sem dœm-
ir með leiftrandi innsýn líf sitt og list.
Hjalmar Bergman var fyrst og fremst
skáld hins innra lífs, dramatískur, djúpvit-
ur og skarpskyggn í lýsingum sínum á sál-
arstríSi og andlegri baráttu. Hinir miklu
lœrifeður hans voru Dostojevskí og E. T. A.
Hoffman. Fáir norrœnir rithöfundar hafa
lýst því með þvílíkri snilld sem Bergman,
hvernig manneskjurnar verða einatt herfang
grimmilegra örlaga, hversu vilji og vit fá
litlu ráðið, þegar skapanornir henda leik-
soppum sínum út í flaum og hringiðu lífs-
ins. — Auk skáldsagna hefur Bergman sam-
ið margar smásögur og leikrit.
getur margt gerzt — hann getur hafa
tafizt . . . Eða ef hann liefði séð sig
um hönd . . .?
Bara að hugsa ekki. Nú er vika-
karlinn búinn að raka stíginn og far-
inn leiðar sinnar. En drengurinn gal-
ar jafnt og þétt. Jóðlar — er víst
sagt. Hann situr líklega í rólunni und-
ir glugganum hennar.
Nei — hann kemur, fyrst hann
sagði það í bréfinu, að hann mundi
koma. Sei-sei nei. Hún veit vel, að
hann lætur ekkert aftra sér, ef hann
ætlar að koma.
Ef hann vill koma — ef hann vill
koma?
Hvaða strákur er þetta eiginlega,
sem galar svona látlaust? Gistihúsið
er ekki stórt, og hún þekkir alla gest-
ina. Ef til vill hafa nýir gestir komið
með bátnum í gærkvöldi. Þessi litli
gríslingur — ef liann vissi bara, hvað
13