Morgunblaðið - 25.05.2018, Side 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. MAÍ 2018
PON Pétur O. Nikulásson ehf.
Melabraut 21, 220 Hafnarfjörður | Sími: 580 0110 | pon.is
skotbómulyftara
AG línan frá Manitou býður meðal
annars upp á nýtt ökumannshús
með góðu aðgengi og útsýni.
HANNAÐUR TIL AÐ
VINNA VERKIN
NÝ KYNSLÓÐ
• DSB stjórntakkar
• JSM stýripinni í fjaðrandi armi
• Stýrð stjórnun og hraði á
öllum glussahreyfingum
• Virk dempun á bómu
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Þeir sem hyggja á ferð á HM í Rúss-
landi í næsta mánuði ættu að huga
að bólusetningum fyrir sjúkdómum
á borð við stífkrampa, barnaveiki og
mislinga. Þetta kemur fram í til-
mælum frá Landlæknisembættinu.
Í frétt á vef embættisins eru birt-
ar ráðleggingar sóttvarnalæknis og
þar kemur fram að flestir þurfi ekki
á sérstökum bólusetningum að
halda en rétt sé að ganga úr skugga
um að allt sé í lagi. Segir að allir
sem séu eldri en 23 ára og hafi ekki
fengið stífkrampa- og barnaveiki-
bólusetningu síðan í grunnskóla
ættu að fá hana. „Mænusótt er ekki
lengur landlæg í Rússlandi en ef
ekki hefur verið hresst upp á þá
bólusetningu á fullorðinsárum er
hægt að fá hana með stífkrampa-,
barnaveiki- og kikhóstabólusetningu
í einni sprautu – þeir sem eru ekki
vissir eða hafa bara fengið stíf-
krampa án barnaveikibólusetningar
sl. 10 ár geta fengið samsettu
sprautuna núna,“ segir sótt-
varnalæknir.
Mikið er um mislinga í Evrópu
um þessar mundir og dæmi eru um
að Íslendingar komi með þá heim
eftir ferðalög. Að sögn sótt-
varnalæknis ættu allir sem fæddir
eru eftir 1970 sem telja sig ekki hafa
fengið mislingasjúkdóm eða misl-
ingabólusetningu að fá hana sem
fyrst því aukaverkanir geti komið
fram eftir meira en viku. Bólusetn-
ingin er gefin með hettusótt og
rauðum hundum í einni sprautu.
Þá er varað við því að drekka
kranavatn í Rússlandi og jafnvel að
nota það til tannburstunar. „Sníkju-
dýr geta þolað klór og önnur efni
sem eru notuð til sótthreinsunar
kranavatns,“ segir sóttvarnalæknir.
Að endingu er varað við hættu á
Lyme-sjúkdómi og blóðmítlaborinni
heilabólgu (e. Tick-Borne Encepha-
litis) víða í Rússlandi. Ólíklegt sé að
ferðamenn komist í tæri við mítlana,
sem bera sýkingarnar, á hótelher-
bergjum eða íþróttaleikvöngum.
Rétt sé hins vegar að hafa varann á í
almennings- og lystigörðum og í
gras- og skóglendi. Þá sé mikilvægt
að nota góða skordýrafælu.
Morgunblaðið/Hanna
Stuðningsmenn Landlæknir mælist til þess að fólk hugi að bólusetningum áður en það fer á HM í Rússlandi.
Mælt með bólusetningum
áður en haldið er á HM
 Varað við kranavatni í Rússlandi og hættu á sjúkdómum
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Starfshópur um aðgerðir til að
sporna við misnotkun lyfja sem geta
valdið ávana og fíkn leggur m.a. til að
læknanemar með tímabundið starfs-
leyfi fái framvegis ekki að ávísa
ávanabindandi lyfjum. Samkvæmt
tölum frá Lyfjastofnun og Embætti
landslæknis er miklum hluta þessara
lyfja ávísað af nemum með tímabund-
ið starfsleyfi.
Birgir Jakobsson, fyrrverandi
landlæknir og formaður starfshóps-
ins, segir breytingu á starfsleyfum
ekki flókna í framkvæmd. „Þetta er
bara skrifað inn í tímabundin starfs-
leyfi læknanema sem Embætti land-
læknis gefur út. Við viljum helst að
hætt verði að gefa læknanemum
tímabundið starfsleyfi og embættið
hefur í sjálfu sér lagt það til en hóp-
urinn leggur það til að þeim verði
ekki leyfilegt að skrifa út ávana- og
fíkniefni,“ segir Birgir. Starfshópur-
inn, sem skilaði skýrslu sinni til heil-
brigðisráðherra í gær, leggur til víð-
tækar aðgerðir til að takmarka
aðgengi að ávanabindandi lyfjum, þ.
á m. að sterkum verkjalyfjum verði
einungis ávísað að hámarki í fimm
daga á bráðamóttöku og læknavakt.
Þá verði ávanabindandi lyfjum al-
mennt ekki ávísað eftir símaviðtal né
sett í vélskömmtun nema brýn nauð-
syn krefji og með góðri eftirfylgni.
Lyfjanotkun Íslendinga mikil
Í skýrslu Nomesco, Health Stat-
istics for the Nordic Countries 2017,
kemur fram að árið 2016 notuðu
Íslendingar nærri 30% meira af
tauga- og geðlyfjum en Svíar, sem
koma næstir á eftir Íslendingum.
Mestur munur er á ávísunum örvandi
lyfja við ADHD, en á Íslandi er magn
þess sem ávísað er af þessum lyfjum
nær tvöfalt meira en í Svíþjóð.
Notkun ADHD-lyfja og þá sérstak-
lega metýlfenidats hefur aukist mikið
undanfarin ár miðað við notkun ann-
ars staðar á Norðurlöndunum. Segir
Birgir að það áhyggjuefni að þessi
notkun sé sífellt að aukast. Þá bendir
könnun Lyfjastofnunar frá mars
2018 á að um 20% af háskólanemum
noti örvandi lyf til þess að minnka
svefnþörf og bæta námsárangur.
Teymisnálgun á fullorðna
Starfshópurinn leggur einnig til að
Embætti landlæknis verði falið að
gefa út leiðbeiningar um ávísanir á
lyf sem geta valdið ávana og fíkn.
Segir hópurinn æskilegt að byggja á
dönskum leiðbeiningum og eigi að
kynna þær fyrir læknum og lækna-
nemum í samráði við Læknafélag Ís-
lands og Háskóla Íslands. Þá er einn-
ig gerð krafa á að greining
fullorðinna með ADHD verði einung-
is gerð með teymisnálgun samkvæmt
klínískum leiðbeiningum. Meðferð við
ADHD fylgi klínískum leiðbeiningum
og að áhersla sé lögð á að nota ekki
skammvirkt metýlfenidat, til dæmis
Ritalin eða Ritalin Uno fyrir full-
orðna, frekar langvirk lyf (svo sem
Concerta) eða þau sem ekki er hægt
að misnota.
Læknanemar fái ekki að ávísa lyfjum
 Starfshópur um misnotkun lyfja skilar skýrslu til ráðherra  Læknanemar með tímabundið starfsleyfi
geti ekki ávísað ávanabindandi lyfjum  Sterkum verkjalyfjum aðeins ávísað í fimm daga á bráðamóttöku
Aukning í ávísun tauga- og geðlyfja
Ávísaðir dagskammtar
/ 1.000 íbúa á dag
Fjöldi einstaklinga
/ 1.000 íbúa
Lyfjaflokkur 2007 2017 Breyting (%) 2007 2017 Breyting (%)
Ópíóíðar 21 26 23 170 194 14
Önnur verkjalyf 4 11 158 26 43 62
Flogaveikilyf 13 22 63 25 43 75
Róandi og kvíða-
stillandi lyf 23 21 -8 68 78 15
Svefnlyf og
róandi lyf 63 65 4 105 102 -2
Þunglyndilyf 88 141 59 111 143 29
Örvandi lyf 12 33 176 13 34 169
H
ei
m
ild
: V
el
fe
rð
ar
rá
ðu
ne
yt
ið
Frá 2007 til 2017
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Guðni Th. Jóhannesson, forseti Ís-
lands, veitti alls 41 fálkaorðu í opin-
berri heimsókn sinni til Finnlands á
dögunum. Meðal þeirra Finna sem
fengu fálkaorðuna voru Juha Sipilä
forsætisráðherra, Seppo Kolehmain-
en ríkislögreglustjóri, Jan Vapaa-
vuori, borgarstjóri Helsinki, Paula
Risikko, forseti þingsins, Maija-
Leena Paavola, skrifstofustjóri
þingsins, og Pekka Mäkinen, stöðv-
arstjóri Icelandair.
Einnig fengu Valtteri Hirvonen
sendiherra, Katrina Färm-Hirvonen
sendiherrafrú, Kari Kettula rithöf-
undur og Petri Hakkarainen, ráð-
gjafi forseta Finnlands, fálkaorðu
við sama tilefni auk fleiri. Alls voru
veittir 19 riddarakrossar, níu stór-
riddarakrossar, sex stórriddara-
krossar með stjörnu og sjö stór-
krossar.
Með forseta til Finnlands fóru
Eliza Reid forsetafrú, Sigurður Ingi
Jóhannsson, samgöngu- og sveitar-
stjórnarráðherra, og opinber sendi-
nefnd skipuð fulltrúum fræða- og
menningarsamfélags, atvinnulífs,
ráðuneyta og skrifstofu forseta Ís-
lands. Við sama tækifæri fengu
fulltrúar úr íslenska hópnum heið-
ursorðu frá Finnlandi.
Norðurlöndin heiðruð
Hefð er fyrir því í heimsóknum
sem þessum á Norðurlöndunum og
víðar að skiptast á heiðursorðum við-
komandi ríkja.
Hefur Guðni Th. Jóhannesson nú
sótt Danmörku, Svíþjóð, Noreg og
Finnland heim og veitt alls 202 fálka-
orður í ferðunum. Alls fengu 58 Dan-
ir fálkaorðu í heimsókn forseta þang-
að, 53 Svíar, 50 Norðmenn og nú
síðast 41 Finni. Eru þetta samtals 84
riddarakrossar, 46 stórriddara-
krossar, 37 stórriddarakrossar með
stjörnu og 35 stórkrossar.
Forseti veitti 41
Finna fálkaorðu
 Yfir 200 fálkaorður í fjórum ferðum
Morgunblaðið/Ómar
Forsetahjónin Guðni og Eliza hafa
nú sótt Norðurlöndin heim.
„Ég veit ekki til þess að einhver
landsliðsmannanna hafi þurft á
bólusetningu að halda en ég veit
að læknateymi okkar hefur hugað
að þessu,“ segir Ómar Smárason,
markaðsstjóri KSÍ, þegar tilmæli
sóttvarnarlæknis um bólusetn-
ingar fyrir Rússlandsferð eru born-
ar undir hann.
„Það er fast vinnulag þegar við
förum á staði utan Mið-Evrópu að
huga að bólusetningum. Ég veit að
einn eða tveir starfsmenn hjá KSÍ
hafa látið bólusetja sig,“ segir
Ómar.
Undirbúningur landsliðsins fyrir
HM í Rússlandi fer nú að ná há-
marki. Í gær kom stærsti hluti
landsliðshópsins saman til æfinga
og fram undan eru síðustu tveir
æfingaleikirnir fyrir stóru stund-
ina. Ísland mætir Noregi laugar-
daginn 2. júní og Gana fimmtudag-
inn 7. júní. Fyrsti leikurinn á HM er
gegn Argentínu laugardaginn 16.
júní í Moskvu.
Fylgst með landsliðsmönnum
BÓLUSETNINGAR FYRIR RÚSSLANDSFÖR
DAGAR Í FYRSTA
LEIK ÍSLANDS22