Tíminn - 24.12.1949, Blaðsíða 11

JÓLABLAÐ TÍMANS 1949
11
þykkum teppum. í stað bess sem við notum
flóka undir teppi nú, notuðu íbúarnir þarna
gras og mosa, og var bví m.iög mjúkt undir
fæti, og sukku menn alldjúpt í þessum gólf-
búnaði. Líka sagði vörðurinn okkur, að frá
þessum tímum mosans og grassins væru hin-
ir háu hælar runnir, sem kvenfólk notar enn.
Fullvissaði hann okkur um, að þarna hefði
verið dýrðlegur verustaður, og allt verið á
hinn fullkomnasta hátt. Það, sem eftir er
af allri dýrðinni, eru útveggir, dimmir og
kaldir, því að höllin brann á miðri 18. öld af
óvarkárni herdeildar nokkurrar með eld.
Hafði herflokkur Cumberlands nokkurs farið
í höllina og haft þar náttstað, en skilið eftir
logandi elda, sem breiddust út í hálminn, sem
þeir sváfu á. Brann höllin án þess, að nokk-
uð væri gert henni til bjargar. Hefir hún
ekki verið endurreist og verður líklega ekki.
Nú er höllin aðeins söguleg minning og skuggi
af fyrri fegurð.
Enginn einstaklingur hefir nú efni á að
halda uppi hinum stærri byggingum, og eru
þær því teknar til skólahalds og gistihúsa-
reksturs. Þjónastéttin er horfin að mestu
leyti, eins og hún tíðkaðist fyrr á tímum,
vinna þeir menn nú í verksmiðjum eða öðr-
um vinnustöðvum.
Þoka var, þegar við náðum Forth brúnni,
og sáum við rétt móta fyrir þessu mikla mann-
virki, sem 5000 manns voru að reisa í 7 ár
og unnu þó dag og nótt.
Minna þótti okkur koma til járnbrautanna
en við höfðum búizt við.
Loks komum við í Edinborgarkastala,
rammbyggða byggingu, og stóð hún hátt á
hamrahæð. Mjög hefir verið illt aö sækja
kastalann með her manns. Áður en inn er
komið í sjálfan kastalann, er farið í gegnum
7 hlið, sem fyrrum voru öll rammlega læst og
aðeins ópnuð fyrir vinveittum. Saga kastal-
ans er mjög bundin allri sögu Skotlands í
heild, sjálfstæðisbaráttu Skota og baráttu
gegn Englendingum. Var hann höfuövígið
og úti um allt, ef hann félli í óvina hendur.
Fyrstu sögur um hertöku Englendinga á
honum eru frá 12. öld. Annars vita menn
ekki, hve gamall kastalinn er, elzti hluti hans
að minsta kosti. Hann hefir verið þarna frá
ómunatið. Vopnasafn er allmikið þarna, með
alls kyns sverðum og brynjum; bera herklæð-
in þess vitni, að ekki hafi kap^arnir verið
miklir á velli. Kapella var þarna, sem hafði
að geyma nöfn og minningu allra þeirra
Skota, sem féllu í fyrri heimsstyrjöldinni.
Gekk fólk þarna um eins og á helgum stað.
Á öðrum stað í eldra hluta kastalans er lítiö
herbergi, þar sem María Stuart fæddi Jakob,
son sinn, sem fyrstur varð konungur yfir
Bretlandseyjum og sameinaöi Skotland, Eng-
iand og írland. Skotar dá Maríu Stuart mjög,
þrátt fyrir ógæfu hennar og blendni. Nútima
gildi kastalans er sögufróðleikur sá, sem
hann ber í sér. Minnir kastalinn mjög á, hve
öryggisleysi þjóðskipulags fyrri alda hefir
verið ægilegt.
Tími okkar, svo naumur sem hann var,
hefði eins vel getað farið allur þarna í kast-
alanum, en við svo búið mátti ekki standa.
Fórum við um borgina, meðal annars í dýra-
garðinn. Þar voru ljón, gíraffar., fílar, birnir
o. fl. Annars var garðurinn í raun og veru
stór trjágarður, þar sem ungir og gamlir sátu
og sóluðu sig eða skemmtu sér við dýrin.
Edinborg er fallegri borg en Glasgow. Ef
út fyrir borgina sást, minnti útsýnið svolítið
á Mosfellsheiðina séða úr Reykjavík, ef Esja
og Hengill væru horfin, en lægri fellin stæðu.
Göturnar voru endalausar og Prinsessu-
strætið þó allra lengst. Þar var blómaklukka,
sem gekk eins og hver önnur klukka, en staf-
irnir og • vísarnir voru gerðir af blómum.
Skáldinu Walter Scott var reist þarna mjög
falleg stytta, og fleira var þarna fallegt. Verzl-
anirnar voru svo margar, að nægt hefði öll-
um íslendingum og jafnvel fleirum. Þarna
gengum við okkur svo uppgefnar, að við héld-
um okkur gengnar upp að hnjám. Seinni
hluti dagsins var bjartur og heiöur, þó að illa
hefði litið út um morguninn.
Nú höfðu hinir norrænu víkingar af ís-
landi lokið aðför sinni að sögu- og merkis-
JÓHANNES ÓLAFSSON FRÁ SVÍNHÓLI:
Hugleihing um jólin
Fá eru þau orð, er hljóma öllu hátíðlegar
á tungu vorri cn orðið JÓL. Fá orð eru töluð
með innilegri geðblœ og snerta öllu betur
viðkvætna og lilýja strengi í brjóstum mann-
anna, eins og blessuð jólin. Orðið jól, og
raunar allt, sem við það er tengt og bundið í
tnáli manna, er og rík sönnun þess, að þrátt
fyrir allt, sem á brestur, sanna breytni mann-
líjsins, þái elska mennirnir liin hugljúfu
tcngsl milli sín og þrá innst inni annað meira
en dœgurþras, sundurlyndi og stéttaríg. Þeg-
ar jól eru í aðsigi óg kringum þau, þrá menn
yjirleitt, og venju jremur, jclagshyggju og
bræðralag. —
Ojt eru jólin nejnd hátíð barnanna. Og
víst er um, að mikil er tilhlökkun þeirra yjir
komu jólanna, og takmarkalaus er gleði
þcirra á jólum og kringum þau. En vér, sem
eldri erum, hlökkum einnig til jólanna, og
veitum þeim gjarna móttöku með meira
jajnaðargeði og góðvild, meira utnburðar
lyndi, samúð og jriðarkennd en jafnvel nokk-
urri annarri hátíð ársins. Það er engu líkara
cn jólahátíðin tendri gullið í manninum, ef
svo mætti segja, og færi hann nær en ella
Guðseðlinu í sjálfum sér, — geri liann um
jólin, og jrekar en endranær, móttœkilegri
fyrir áhrijum Jesú-barnsins, setn fœtt er hina
jyrstu jólanótt, og með kotnu sinni í heim-
inn hefir gcjið oss mönnunum hið skœrasta
Ijós, — Ijós Guðs, scm ckkert tnyrkur er í,
ej vér aðeins kynnutn að notjæra oss það
réttilega.
Um sérhver jól eru líka einskonar tíma-
takmörk í ríki náttúrunnar, — takmörk Ijóss
og myrkurs. Svartasta sloamtndcgið er þá
liðið lijá ineð öllum sínum skuggahliðum, en
við taka lengri dagar og sólríkari. En það cr
umbreyting þessi, sem einnig gerir sitt til að
auka á jögnuð tnanna og yjir komu blcssaðr-
ar jólahátíðarinnar. — Þá er það, setn bók-
staflega allir, — sjtikir og heilir, í koti og
höll, — hafa ástæðu til þess, í veikleilca
hjarta síns, að taka undir tncð IlaUgrími
Péiúrssyni:
„Gegnutn Jesú helgast lijarta
í himininn upp ég líta má.
Guðs míns ástar birtu bjarta,
bæði fœ ég að reyna og sjá.
IIryggðartnyrkrið sorgarsvarta
sálu minni hverjur þá.‘‘
Með hátíðlegum gleðibrag syngjutn vér
og einnig um sérhver jól: „I myrkrum Ijóm-
ar lífsins sól. Þér Guð sé lof fyrir gleðileg jól.“
Ekki er því að leyna, að allmikið hafa ýms-
ir jálasiðir breyzt lún síðari árin. Vegna stór-
★ ★★★★★★★★★★★★
stöðum Skota, sem skoðaðir urðu í þessu
hlaupi; og hófust nú kaupferðir. Glasgow var
valin til kaupmennskunnar, og eyddu menn
þar hinum dýra eyri og tíma, sem þeir áttu
eftir.
Kaupskipið var ferðbúið um kvöldið, og
reyndu menn að ferma það alls kyns glysi og
varningi, sem þeir guldu hreinu grávörunni
sinni. Skozku tollþjónarnir hafa auðvitað
verið smeykir við þessa vikinga, að minnsta
kosti komust allir með byrðar sínar út, hvern-
ig sem færi, þegar heim kæmi. Þeir heimsóttu
svefnherbergi oklcar í kjallaranum, og reynd-
um við að telja þeim trú um, aö við hefðum
haft svo litla grávöru, að enginn gimsteinn
hefði fengizt fyrir hana. Komumst við slysa-
utn bættrar líjsafkomu almennings hafa nú
flcst heimili í landinu getað leyft sér að verja
nokkru meiri fjárhœð til jólaglaðnings fyrir
nánustu ættmenn sína og aðra góðvini en
fyrrutn þekktist í tíð þeirra, setn nú eru mið-
aldra eða eldri. Ber þá mest á hinutn margvís-
legu og ört vaxandi jólagjöfum. Man ég þá tíð,
þegar margt sveitabarnið gladdist af því að
fá í einskonar jólagjöf nýja ullarsokka, blá-
steinslitaða sauðskinsskó og citt lítið tólgar-
lcerti. Og þessi fögnuður barnanna var á þeitn
tímum öllu meiri og innilegri en nú er titt
hjá jjölda barna og unglinga jyrir margfalt
verðmeiri jólagjafir. Mœtti ætla, að þessi
mismunur á hlýleik og þakklátssemi stafí
meðfram aj því, að nútímabarnið og unyl-
ingurinn þekkir ekki nógsamlega slcil á því,
liversu þröngt var oft í búi og lítið um pen-
inga h já afa þcss og ötnmu, og þarf þó naum-
ast að hvcrja svo langt aftur í tímann. Hóf-
satnlcgar jólagjafir eru sízt átnœlisverðar.
Sýna þær og góðleik og mannkœrleika, cr
mönnum yjvrleitt er svo gjarnt til að jórna
sér fyrir um lieilög jól. —
Til skamms tíma var sú venja viðhöjð
víða í sveitum, að Ijós skyldu loga í svefnstoj-
um tnanna hina jyrstu jólanótt, svo og á
gamlaárs- og þrettándanótt. Minnist ég þess,
að tilkomumikið og rómantískt var að vakna
um miðja nótt og að tnorgni nœstu dags við
liin glitrandi hátíðaljós, þó að olíuljós vœru,
því að þá voru rajljósin ekki kotnin til sög-
unnar. Ekki spillti það hcldur til, að á jóla-
dags- og nýársmorgun færði liúsjreyjan og
móðirin jólki sínu í rúmið jóla- og nýárs-
kaffið ásamt sætabrauði og öðrutn tilhlýði-
legum hátíðakökum. Hún var því svo vön,
húsfreyjan og matntnan, að kotna fyrst ú jœt-
ur, þó að síðust fœri hún í nímið á kvöldin.
Það er Guðsþakkavert að vcra glaður og
þakklátur um sérhver jól. Fagnaðarboðskap-
ur jólanna er œ hinn sami: „I dag er yður
frelsari fæddur.“ Fœri þá vel, ef þessi óvið-
jajnanlegi jögnuður mœtti endast oss alla
daga ársins og jœra oss andlcgt „sutnar innra
jyrir andann" allt líf vort.
Leyjum Betlehemsbarninu, Jesú Kristi,
inntöku í hjörtu vor, svo oss mœtti auðn-
ast að ganga á hans heilögu vegum. Mundi
þá friður og bræðralag stórum aukast í öll-
um samskiptum mannanna við tneðbrœður
sína og systur, og jœra þá œ því nœr hinu
hálcita takmarlci, sem leiðir að uppsprettu-
lindum jólanna og jólaboðskaparins.
Glcðileg jól!
★ ★★★★★★★★★★★i
laust úr höfn, og var þá mörgum hinum
minniháttar að minnsta kosti, léttara fyrir
brjósti.
Undarlegt var það, hve okkur fannst allt
bjart og hreint, þegar til Faxaflóa kom. Hinn
móðukenndi sjóndeildarhringur var hvergi
sjáanlegur, allt tært, bjart og hreint. Og ó-
lik fannst okkur aökoman við Sprengisands-
bryggju en að Drottningardokk. Hér gátum
við andað að okkur án þess að fá fúlar pef
í vitin. Og fólkið, sem í móti okkur kom, var
allt myndarlegt og vel klætt, brosundi og hýrt.
Gengu menn nú frá skipinu og fluttu
varning sinn heim og enduðu þannig kaup-
förina og una nú væntanlcga sáttir við sitt
á íslandi. G. M. B.