Tíminn - 24.12.1949, Blaðsíða 25

JÓLABLAÐ TÍMANS 1949
25
„Æ, látfu hann eiga sig, mér er svo voða-
lega kalt“.
Hann kom til baka og greip um báðar hend-
ur hennar.
Þær voru sjóðheitar.
„Prakkari“, sagöi hann og skellihló. „En
það er alveg rétt“, bætti hann við, „fleytan
má eiga sig. Þú ert það eina, sem ég kæri mig
um — og nú átt þú eftir að svara bónorðinu.
Manstu ekki, hvað ég sagði, þegar þú spurðir
hvert ég væri að fara?“
„Það var bara grín“, sagði hún alvarlega.
„Öllu gamni fylgir nokkur alvara“, sagði
hann djarflega og strauk raka lokkana frá
enninu.
„Þú ert ekki góður“, sagði hún lágt. „Svona
á ekki að tala við unga stúlku“.
„Hvernig á ég þá að bera upp bónorðið“,
sagði hann, og röddin t.itraði. Þá vissi hún
fyrst að honum var alvara.
„Stúlkan mín litla“, sagði hann og tók
hana í faðm sinn.
Og hafi hún ætlað að segja „nei“, þá
gleymdi hún því alveg í rennvotu fangi hans.
★ ★★★★★★★★★★★
KNIÍTUR ÞORSTEINSSON frá tílfsstööum:
Tvö kvæði
Barn
Þú brosir eins og blóm við sumarskin
þii barn, sern ekki þelckir líjsins tál,
því þú ert enn svo ungt og reynslusnautt
og einlœg gleðin fyllir þína sál.
Þér finnst þín veröld vaka í dýrðarglóð
og vona ómur ylja hjartans mál.
En seinna, þegar yfir fœrast ár
þér önnur lífið birtir myndasvið.
Þá fœrðu að reyna að hvasst er heimsins grjót
og hrönnin kröpp sem brotnar ströndu við.
Að jjarri liggja en cygir æskan nú
þín óskalönd og heiðra drauma mið.
Og máske, þó að sakleysisins sól
nú signi glcðiljósum þína brá,
að þreyttum leik við þjáning, böl og synd
þar þrautarúnir síðan lesa má;
því dýrstu lífsins brosa jafnan beið
að blikna og hverfa í skuggans kalda sjá.
Á Bólu
Vm víðfeðm héruð glæsta útsýn gefur,
glitrandi fegurð sveipar f jöll og grundir.
En hér er þó sem harmsins strengur titri
og hjartans ýfist sáirar tregaundir.
Því fram í huga horfnar myndir svífa,
frá hetjuskáldsins liðnum œvidógum.
Hér það gróf þau gull úr djúpi sálar
sem glóa um aldaröð í þjóðarbrögum.
En skráð er einnig þungra þrautarúnum
um þessar slóðir saga kaldra nauða.
Því hérna þröngsýn samtíð skáldið sæmdi
að sigurlaunum níði og hungurdauða.
Og upp sú spurning hljóðum rís i huga,
hve hátt þá þjóðarmenning beri lofa,
er andans list svo títt í tötrum geymdi
við tóman ask í beitarhúsakofa.
\
Baðstofuhjaí jólablaðsins
Hátíð barnanna kemur í vetur eins og alla
aðra vetur. Menn rifja upp skyldur sínar vi >
börnin og eru á þönum milii sölubúðanna til ?. i
svipast eítir jólagjöfum handa vinunum sínum
litlu, því að það er oftast á þann hátt, sern
skyldurækni og ræktarsemi segir til sín. Og hé:
skal á engan hátt gert lítið úr jólagjöfunum.
Barnið er flestum tákn þess, sem vex og á
framtíðina. Barnið hefir öll skilyrðin til að vaxa,
þroskast, fullkomnast. Og þó er það svo ósjálf-
stætt og hjálparþurfa. Fyrirheit. um fraintíð-
ina mætir þér, en jafnframt er skírskotað tii
verndandi drengskapar þíns. í barninu birtist
hið varnarlausa, sem á íyrir sér að vaxa, full-
komnast og drottna. Slíkt er undur lífsins.
Þessi tilfinning mun bærast með flestum, vitandi
eða óafvitandi, þegar beir hafa börn fyrir aug-
um. En auk þess hefir margt fleira sín áhrif,
svo sem hið náttúrlega og óspillta eðli barns-
ins.
Það er líka sameiginlegt öllum þjóðum að vilja
vanda uppeldi barnanna, þó að misjaínlega sé
að farið. Negramóðirin í Ástralíu ber barnið með
sér og gefur því brjóstið og fær bví tóbakspípuna
sina á víxl. Það er gert af umhyggjusemi og kær-
leika.
Annars hafa hinar svokölluðu menningarþjóð-
ir haít mismunandi uppeldisaðferðir, enda mis-
jafnt að hverju var stefnt. Spartverjar miðuðu
allt uppeldið við harðfenga og hrausta þjóð. Þess
vegna voru veikluð og óhraust börn borin út i
þeirra ríki. Og óvíða hefir réttur þjóðfélagsins
til barnanna verið hafður í hávegum eins og
þar.
Börnin í Spörtu voru ekki nema skamma stund
hjá mæðrunum, — að minnsta kosti ekki svein-
börnin. Þau ólust upp í uppeldisstofnunum ríkis-
ins. Þar voru drengirnir lengstum við ýmiskonar
kappleiki. Þeir áttu iíka að verða varíærnir og
gætnir. En það var bæði harka og grimmd í bessu
uppeldi og sá sem kveinkaði sér, var fyrirlitinn.
Það var einskonar trúarsiður eða helgiathöfn
meðal Spartverja, að kenna sonum sínum að
dylja sársauka og harka af sér, þar sem þeir
voru barðir við altari Artemis veiðigyðju. Það
var einskonar vígsla til hins karlmannlega lífs.
En Spartverjar höfðu þræla og þeir voru rétt-
lausir. Það er kunnugt, að þessir þræiar voru
látnir drekka sig fuúa á v’ssum hátíðum til að
sýna börnum frjálsu mannanna viðurstyggð á-
fengisnautnarinnar. En ungir, frjálsbornir Spart-
verjar voru lika látnir æfast í hermannlegum
listum á þann hátt, að fara sendiferöir að nætur-
lagi oe myrða sem f'esta bessara þræ'a.
Uppeldismálin í Aþenu hinni fornu voru með
allt öðrum hætti. Aristóteles'sagði, að listin að
lifa væri að lifa fögru og farsælu lífi. Víst var lík-
amsrækt í heiðri höfð í Aþenu. Þar iðkuðu menn
sumar þær íþróttir, sem enn þykja sjálfsagðast-
ar og heppilegastar til að þjálfa líkamann. Ungir
að aldri tömdu frjálsbornir sveinar Aþenumanna
sér hlaup, stökk, kringlukast, spjótkast og gríska
glímu. Þjóðin þurfti að eiga hrausta hermenn
til að verja sig, meðal annars fyrir erfðaíéndum
sínum, Spartverjim. m. En þarna var líka lögð á-
herzla á andlega menningu. Það var stefnt að
þvi, að þroska endann án þess að spilla mann-
dcmimm.
Rómverjar niítuðust mjög af grískum menn-
ingarerfðvm. Fn á fyrstu öld eftir Kristsburð var
uppi hjá þe:m v.ppeidisfræðingur, sem hafði
mikil áhrif og er einn af merkismönnum sög-
unnar. Það var Marcus Fabius Kvintillianus.
Hann var mikill sálíræðingur og beitti sér gegn
líkamlegum refsingum í skólum og heimahúsum.
Hann benti á, að menn yrðu að skilja viðhorf
barnsins. Barnið yrði sjálft að kunna skil á réttu
og röngu og vandinn við uppeldið væri að þroska
dómgreind þess. Því væri refsingin ekki heppi-
leg uppeldisaðferð nema í hófi.
Gyðingar litu á börnin, sem guðsgjöf og bless-
un, einkum sveinbörnin, enda var það mikill
þáttur í trú þeirra, að þeir ættu að leggja undir
sig allan heiminn, brjóta allar aðrar þjóðir undir
ok sitt og verða svo margir, sem sandur á sævar -
ströndu. Það var því ekki vanþörf á að eignast
bqrn, enda var öll sviksemi við barneignir illa
séu hjá guði ísraelsmanna.
Við sjáum bezt hvað Kvintillianus hefir verið
langt á undan sinni samtið, ef við lítum á menn-
ingu síðustu alda á Norðurlöndum. Það er ekki
út í bláinn, sem Örn Arnarson segir, þegar hann
minnist bernsku sinnar í hinu gullfallega kvæði:
Þá var ég ungur:
Það var eins og enginn trúa vildi
að annað mat í barnsins huga gil'di.
Raunverulegar barnabókmenntir voru engar til
fyrr en langt var liðið fram á nítjándu öld. Og
fróðir menn hairia því fram, að sérstök barnaföt
með sérstöku sniði, séu ekki eldri en frá aldamót-
unum.
En um gildi hinnar likamlegu refsingar má
vitna til þess, sem sr. Jón Magnússon í Laufási
segir í Hússtöflu sinni:
Frá æskutíð með allan sann
til ills vill hneigjast náttúran.
í ungdóms huganum bernskan býr,
burt hún undan vendinum flýr,
en agalaus í vömmum vex sem v'llidýr.
í samræmi við þetta lagði hann foreldrunum
þetta heilræði gagnvart börnunum:
Óvanda þeim engan iíð,
í æskunni bau tem og hýð,
annars hefir þú angur af þeim ár og síð.
Þó er rétt til að halla ekki á þann góða guðs-
mann að geta þess, að liann bætir við:
Strangur agi sturlar börn,
staðlaus verða og ýiugjörn,
foreldrar mega fara með vönd
þó flengi ei sem böðuls hönd,
varga klærnar veikum þannig vinna grönd.
Þessi mynd er ur Suðurborg, einu af barnaheimilum barnavinafélagsina Sumargjafar. Vngir l>rgnur, sern ekki eru ástœt}
ur til ai) annast á vcnjulegum fjölskylduheirniluin, eyða þannig timanum við fjölbreytt stiirf ú félagshcimili sínu.
(Ljásm ..-Guðni Þórðarson).
★ ★★★★★★★★★★★