Tíminn - 24.12.1949, Blaðsíða 3

JÓLABLAÐ TÍMANS 1949
3
Uppdáttur, sem sýnir gró'ðurhús á íslandi
1949:
1. Reykjavík (Laugardalur og smáskýli).
2. Fossvogur (3 stöðvar).
3. Mosfellssveit (10 stöðvar).
4. og 5. Brautartunga í Borgarfirði (Hóll og
Reykir).
6. Hvanneyri (smáskýli).
7. Bæjarsveit (5 stöðvar).
8. Kleppjárnsreykir (2 stöðvar).
9. Sturlureykir.
10. Víðigerði (Deildartunga), Reykholt og Hurð-
arbak.
11. Laugaland, Laufskálar og Sólbakki (Brúar-
reykir. a) Ásbyrgi.
12. Helgavatn.
13. Reykjanes á Vestfjörðum.
4- + Núpur og Bíldudalur (smáskýli).
14. Ytri-Reykir í Miðfirði.
b) Skarð á Vatnsnesi.
15. Varmahlíð i Skagafirði.
c) Reykir og Laugaból.
d) Reykjaborg og Varmilækur.
j) Gilslaug í Fljótum.
16. og 17. Akureyri (Flóra og Gróðrarstöðin) sma-
skýli.
Mun öll glerþakin ræktarjörð á íslandi að
meðtöldum vermireitum vera tæpir 7 ha, eða
nálægt því.
>1
Tómatar og gúrkur eru helztu matjurtir
gróðurhúsanna. Árið 1924 voru framleidd 300
kg af tómötum hér á landi. 1924 = 2500 kg;
1934 = 8000 kg; 1938 = 34000 kg; 1939 = 68000
kg; 1949 = 90000 kg; 1942 = 105000 kg; 1943
120000 kg; og árin 1945—1949 um 150 tonn ár-
lega, eða rúmlega eitt kg á hvern landsbúa.
Fer neyzla tómata og gúrkna mjög vaxandi;
enda hollur matur. Munu tómatar og gúrkur
að jafnaði vera ræktuð í um % hlutum gróð-
urhúsanna, eða meir.
Gúrkuuppskeran var talin 14500 gúrkur ár-
ið 1938, en hefir verið um 8000 kassar að jafn-
aði síðustu árin (eða um 80000 gúrkur). Salat
er dálítið ræktað í gróðurhúsunum, einkum á
vorin. Einnig vínber og ögn af melónum og
banönum. í vermireitunum er ræktaö allmik-
ið af gulrótum, salati, næpum, reitagúrkum,
steinselju, blaðlauk, selleri o. fl., og aldar upp
káljurtir til gróðursetningar.
Skrautblóm eru mikið ræktuð í gróðurhús-
unum, einkum í Mosfellssveit og Hveragerði,
því þaðan er stutt á Reykjavíkurmarkaöinn.
Þar sem lengra er til kaupstaðanna, eru-aftur
á móti nær eingöngu ræktaðir tómatar og
gúrkur, t. d. í Borgarfirði og víðar. Einkum eru
ræktaðar rósir, nellíkur, prestafíflar (Chrys-
anthemum), túlípanar, páskaliljur, jómfrú-
liljur (gladiolus), ilmskúfar (levköj), Ijóns-
munnar, baunablóm, asparagus, Iris og ýmsar
18. Reykhús í Eyjafirði.
19. Fífilgerði í Eyjafirði (smágróðurhús).
20. Knarrarberg (smáskýli).
21. Brúnalaug í Eyjafirði.
22. Reykir í Fnjóskadal.
23. Laugaskóli í Reykjadal (smáskýli).
24. Hveravellir í Reykjahverfi.
36. Höfn í Hornafirði (smágróðurhús).
e) Tumastaðir í Fljótshlíð.
f) Múlakot í Fljótshlíð (smágróðurhús).
g) Vestmannaeyjar.
25. Hvammur, Gröf, Grafarbakki og Högnastað-
ir í Hrunamannahreppi.
h) Reykjaból í Hrunamannahreppi.
26. Haukadalur í Biskupstungum.
27. Syðri-Reykir í Biskupstungum (2 stöðvar).
28. Stóra-Fljót, Birldlundur, Reykjavellir og
Víðigerði.
29. Brautarhóll.
30. Laugarás (4 stöðvar).
31. Laugarvatn.
32. Útey í Laugardal.
33. Reykjalundur í Grímsnesi.
34. Nesjavellir í Grafningi.
35. Hveragerði (20 stöðvar).
36. i) Krýsuvík.
pottajurtir, einkum begóníur, hortensíur, köll-
ur, bergflétta, kóngavínviður, burknar, neríur,
riddarastjörnur, fúksíur, havaiblóm, gyðing-
urinn gangandi, síneraría o. fl. o. fl. Fram-
leiðslan á hverjum stað verður einhæfari en
fyrr. Nú eru t. d. rósir eða drottningablóm
(nellíkur) ræktaðar eingöngu í heilum gróð-
urhúsum. Laukjurtir eru aðallega ræktaðar
vetrarmánuðina, desember, marz, apríl. Á
sumrin er mikil fjölbreytni, en á haustin ríkja
prestafíflarnir o. s. frv.
Er þannig fleiri en ein uppskera árlega í
gróðurhúsunum. Ein jurtategund tekur við af
annarri. Garðrækt er víða mikil á ylræktar-
stöðvunum. Eru einkum ræktaðar kartöflur,
káltegundir og gulrætur.
í Hveragerði eru t. d. um 11 dagsláttur (eða
4 ha) matjurtagarðar, og í Mosfellssveit um 10
dagsláttur í sambandi við gróðurhúsastöðv-
arnar. Mun ekki fjarri lagi, að um 70% af
öllu blómkáli og hvítkáli, sem framleitt er hér
árlega, sé ræktað á jarðhitasvæðunum. Gul-
rætur eru lika einkum ræktaðar þar og í sand-
inum á Eyrarbakka og Stokkseyri. Færa jarð-
hitasvæðin þannig drjúga björg í bú.
Gróðurhúsagarðyrkjan er vandasöm iðn-
grein og venur menn á nákvæmni og natni.
Jurtirnar eru kappræktaðar og margar við-
kvæmar. Má ekki mikið út af bera með hirð-
ingu í heitu og röku lofti gróðurhúsanna, ef
vel á að fara. Jarðvegur er þar mjög misjafn,
svo að öft munar miklu á litlu svæði. Víða er
lélegur hveraleir og sums staðar of súr mold
o. s. frv. Sjúkdómar sækja mikið á gróður-
húsagróöur. Þarf sífellt að vera
á verði gagnvart þeim. Gera t. d.
rótarormar víða mikinn skaða
einkum á tómötum og gúrkum
Höfð eru moldarskipti til varnar,
en það er kostnaðarsamt. Sums
staðar hagar svo til að hægt er
að veita sjóðandi vatni í húsin
Reynist það vel, einkum ef húsin
eru byggð á kaldri jörð. Annars;
lifa ormarnir einnig í heitu
moldinni kringum húsin. Lyfjum
er líka dælt í moldina til að eyða
ormunum og vel reynist að sótt-
hreinsa hana með gufu. Þyrftu
stöðvarnar hér að eignast fær-
anlegan gufuketil til þess að
geta eimt moldina annað eða
þriðja hvert ár. Er við brugðið
hve vel sprettur eftir gufusuðu
jarðvegsins. Skordýr ýms sækja
mjög á gróðurhúsajurtir. En
seinni árin eru komin á markað-
inn öflug og handhæg eyðingar-
lyf, t. d. ýms svælilyf, sem svælt
er í dósum eða skotið úr byssu.
Þarf hverfandi litla vinnu við
notkun þéirra. (Nikotin-svæli-
lyf, D.D.T. svælilyf, azó-svælilyf
o. fl. Bladan.úðunarlyf o. s. frv.)
— Engar nákvæmar skýrslur m\mu vera til
um verðmæti afurðanna af ylræktarsvæð-
unum. En víst er um það, að ræktunin þar er
orðin mikilsverður liður í þjóðarbúskapnum.
Gróðurhúsaræktina lærðu íslendingar eink-
um af Dönum, og til skamms tima störfuðu
allmargir danskir garðyrkjumenn hér í gróð-
urhúsunum. En þeim fer fækkandi og íslend-
ingar taka við í garðyrkjuiðninni. Á Garð-
yrkjuskóli rikisins veigamesta þáttinn í þeirri
þróun. Hafa nú útskrifast um 60 garðyrkju-
fræðingar frá skólanum. Hafa sumir haldiík
áfram garðyrkjunámi erlendis, einkum í Dan-
mörku og Bandaríkjunum. Flestir hafa að
loknu námi snúið sér að ylræktinni. Nú hafa
byggingar gróðurhúsa stöðvast að mestu. En
æskilegt væri að ieyfi fengist til að byggja
fleiri gróðurhús, svo að hægt verði að hag-
nýta auðlindir jarðhitasvæðanna. Þarf þá að-
allega að leggja aukna áherzlu á framleiðslu
tómata, gúrkna, salats og káltegunda.
Matjurtaræktin þarf að stóraukazt. Kart-
öfluuppskeran verður að vera 1 tunna á lands-
búa hvern árlega. Jarðhitasvæðin standa vel
að vígi með að framleiða snemmvaxnar kart-
öflur til sumarneyzlu. Biómkál og hvítkál þríf-
ast vel víðast hvar, ef rétt er að farið, og græn-
kál á hverju byggðu bóli. Fyrsta kálið kejnur
jafnan úr hlýju moldinni. En með moldar-
pottaaðferðinni er unnt að flýta vexti kálsins
verulega (sbr. Matjurtabókina). Nýju lyfin D.
D.T. og Gammexan auðvelda mjög baráttuna
við kálmaðkinn. Fólk lærir óðum átið á kál-
inu. Þarf að rækta mikið kál og ódýrt í fram-
tíðinni. Framleiðsla gulróta getur stóraukizt
á jarðhitasvæðum og sandsvæðum. Minni
vinnu þarf við ræktun gulróta en áður, síðan
fullreynt er að hægt er að eyða arfa 1 gulróta-
görðum með Ijósasteinoliu. Er úðað í sólskini
með góðri dælu (s*br. Matjurtabókina 1949).
Sérstakar arfaolíur eru líka á markaðinum.
Salat þrífst prýóilega 1 volgri jörð, vermireit-
um og gróðurhúsum. Geta gróðurhúsastöðv-
arnar haft það á boðstólum allt sumarið. Enn-
fremur má nefna blaðlauk, steinselju, sumai’-
næpur, hreðkur, rauörófur, silfurblöðkur o. fl.
Byrjað er að nota smáar gróðurhlífar tii varn-
ar vorkuldunum. Gera þær fært að rækta við-
kvæman gróður og lengja vaxtartímann. —
„Maðurinn lifir ekki af einu saman brauði/'
Blómræktin á fullan rétt á sér. Blómin auka
fegurð og hlýleik heimilanna. Menn una bet-
ur glaðir við sitt en ella. Birtuskortur bagar
gróðurhúsaræktina á vetrum. En „gervisólir”
t. d. neonljós bæta mikið úr skák og' lengja
sprettutímann. Tæknin hefir haldið inmeið
sína í gróðurhúsin.