Tíminn - 24.12.1949, Blaðsíða 14

14
JÓLABLAÐ TÍMANS 1949
svo Unna ætlar að kastast fram úr söðlinum.
En hún býst við að stökkva af baki, og Summi
sér ekki betur en skóhællinn hennar lendi
á bak við fótaskörina á söðlinum, og hann
gerir ráð fyrir, að hún detti um leið og hún
kastar sér fram úr söðlinum.
Summi hleypur til og grípur hana og hún
stekkur beint í fangiö á honum. En hvað er
þetta. Summi verður forviða. Þetta er eitt-
hvað allt annað en Unna í Hlýskógum, eitt-
hvað sem hann sárþarfnast fyrir sjálfur, og
hefir alltaf þráð. Það er einmitt Unna í Hlý-
skógum eins og hún er núna, og Summi læsir
utan um hana höndunum og Unna stendur
keiprétt í örmum hans alveg hreyfingar-
laus. Það er eins og tíminn og tilveran hafi
storknað og enginn viti hvort þau renna
nokkurntíma á stað aftur. Unna lítur upp á
Summa undrandi, spyrjandi, kafrjóð og feim-
in, en Summi þrýstir djúpum kossi á varir
henni. Unna slær handleggjunum utan um
hálsinn á honum og segir: Sumarliði, og hún
segir það eins og rjúpan mundi segja við
fálkann, þegar hann slær hana í hel. Svo
losa þau tökin og lita bæði móti sólinni, sem
roðnar í vestrinu af blygðun kvöldsins, og
peim finnst hún vera alvarleg og ströng og
segja: skammist þið ykkar!
£n það er eitthvað byrjað, sem heldur á-
iram hvað sem sólin segir — og sólin held-
ír áfram að síga — að skína.
Og nú standa þau Unna og Summi hlið
/íð hlið og horfa niður í dalinn. Skugginn er
oúinn að hernema hann að vestanverðu, og
parna standa Hlýskógar í skugganum frið-
sælir í draumaró, en sólin roöar dalinn að
rustanverðu, og hún brennur í gluggunum
i Eggjum eins og það sé kviknað í bænum.
Og Unna starir á þennan sólbruna í glugg-
unum á Eggjum. Ef til vill hefir hún aldrei
séð Eggjar fyrr, minnsta kosti ekki svona.
En Summi fer að tala svo undarlega. Hann
er viðkvæmur í lund og þessi viðkvæmni hans
verður oft að æstu flóði tilfinninga, þegar
sólin er að setjast. Þegar skugginn stígur upp
fjallið, til þess að sigra tindinn, finnst hon-
um hann vera áhorfandi að örlögum sínum
jg kynslóðanna, sem timinn hefir sigrað öld
eftir öld með því að láta hvern einasta dag
enda í sólsetri. Og Summi talar svo undarlega
Hvers vegna er þetta einmitt að byrja núna,
þegar skugginn er að leggja á fjallið til þess
ið sigra það? Það svarar enginn þessum
spurningum, að líkindum liggja svörin svo
^rafjarri. En það er allt svo undarlegt, og
rJnna starir á sólbrunann í gluggunum á
Eggjum, og kyrrláta skuggann yfir Hlýskóg-
um. Er þetta einhver foriagaspá, ósamræmi,
rndstæður, sem aldrei geta sameinast, jafn-
/el illspá, eða spá um lífsbaráttu, sem ligg-
ír inni á sviði óvirkileika og forlagahendings-
íasta.
Unna hnyklar brýmar og slær keyrinu
sinu utan á reiðpilsið sitt, svo þaö heyrist mjór,
skerandi hvinur, og hestarnir lyfta höfðum,
ug Baldur slær hægra framfæti niður í jörð-
ina. Það er eins og hann skipi af stað. En
Summi segir rómantiska setningu, um fjall-
ið, sem reynir í lengstu lög að láta ekki sól-
ina setjast. Hugur hans er meyr og viðkvæm-
ur eins og hendi, sem hefir skorizt illa á
glerbroti, og er komin í umbúðir. Hann finn-
ur, að það er eitthvað mikið liðið, og eitt-
hvað mikið byrjað, og honum finnst eins og
betta sé dagur allra daga, dagurinn, sem
uldrei má liða. Hann lítur dreymandi þrá-
brenndum augum móti sólinni sem logar yfir
Lyklafelli í glóðrauðum skýjaböndum á himn-
um, og það er eins og hugur hans verði að
heitri bæn. Deyddu ekki þennan dag. Ó, sól!
Þá smellur keyrið hennar Unnu utan á reið-
pilsinu aftur, og Baldur stappar fæti í jörð-
ina og bítur á mélin i beiziinu. Af stað! Af
stað, segir Unna, og Summi grípur I söðulsveif-
tna meðan hún léttir sér á bak, til þess að hún
stigi ekki söðulinn um hrygg.
Svo fetar Baldur niður einstigið í Skóg-
hlíðum, hægt með slakan tauminn. Summi
kemur á eftir. Hann horfir á herðarnar á
Unnu og honum finnst að það sé kominn ein-
hver ógnarþungi á þær — eitthvert bjarg
sem þær varla geta borið, en niður undan
reiðhattinum lafa tvær ljósgular fléttur,
sem segja ásakandi við Summa: Gaztu ekki
tekið utan um háls á stúlku án þess að ólaga
á henni hárið! Og Summi er dálítið óánægð-
ur. En dýpra og dýpra niður i dalinn, niður í
skuggann að Hlýskógum liggur leiðin, en
ennþá brennur sólin í gluggunum á Eggj-
um, eins og vitni um þrautseigju sem aldrei
lætur undan.
Svo er komið niður í dalbotninn, og Unna
snýr Baldri inn í skógarrjóður rétt fyrir ofan
götuna. Þar stekkur hún af baki, og Summi
gerir það líka. Það er eins og þau kannist
varla hvort við annað. Það er einhver fjar-
ræn tíulmóða í augum þeirra. Einhver fjar-
lægð í nálægðinni, sem virðist eiga erfitt með
aö koma heim til sín. í raun og veru var
ferðin niður fjallið líkfylgd. Þau voru að
fylgja æskuárunum út í móðu tímans, en
skilja þetta ekki sjálf. Dagur að baki, nótt
fyrir framan — en hvenær kemur næsti dag-
ur — og hvernig?
Unna leggur arminn utan um hálsinn á
Summa og segir Sumarliði, og hún segir það
eins og viltur maður, sem er að biðja um
íylgd á ókunnum stigum. Og Summi er ákveð-
inn. Það er stál i herðum hans, sem getur
borið allt, það er stál í örmum hans, sem
brýtur allar brautir. Það er stál í höfði hans,
sem aldrei lætur undan, og allt þetta stál er
loforð á þessari stund, sem aldrei verður
svikið. Hann lofar þvi öllu þegjandi, og ákveð-
ið í örmum, sem eru fullir af stáli. Svo gleðst
Summi og fer að tala rómantískt. Sjáðu
Unna. Eigum við ekki að leggja á fjallið, sem
er að berjast við að láta ekki skuggann yfir-
vinha sig, — láta sólina aldrei setjast? Vit-
leysa, segir Unna. Ég er barn skógarins, veiztu
að ég verð að búa í skugganum? Lengra,
lengra inni 1 skuggsælu kyrra lundana, það
er leiðin Sumarliði, og nú segir hún Sumar-
liði, eins og þetta nafn væri miðdepill sólkerf-
isins umvafið birtu og ljóma — sólskini. Og
Summi lítur í augu henni, sem glóa af von og
lífi. Þessi augu og skugginn. Það eru mestu
andstæður sem hann þekkir. Summi gefst upp
við að skilja þetta, en það er eins og manninn
með stálarmana langi til að rífa upp alla
skóga, víðsýnið, sólskinið, upp, það er stálið í
þessum manni, og Summi gengur frjáismann-
lega út að skógarbeltinu og hvessir augun.
Ætlið þið að búa til myrkur handa mér hugsar
hann um leið og hann dáist að stoltu björk-
unum, sem-mynda þarna heilan skóg. Nei, ver-
ið þið með í sólskini lífsins, svo er ykkar hlut-
verk ekki meira. Og Summi er ákveðinn. —
Viljinn sem æfinlega ber hann ofurliði mótast
í ákvarðanir. sem enginn getur breytt. Ég ræð,
slær hann föstu í hugskoti sínu — og svo —
Summi hlær með sjálfum sér af karlmennsku
allra þessara ákvarðana.
Þá gengur Unna til hans. Hnyklarnir í brún-
um hennar eru óveðurslegir og Summi fer
að hneppa kápunni sinni. Við skulum fara
heim, svo tölum við saman seinna, segir Unna
af skipandi viljafestu. Unna, segir Sumarliði
með grunsemd — grunsemd um allar grun-
semdir. — Svo kyssir Unna hann, eins og það
væri skyiduinnsigli á ferðalagið og samfylgd-
ina, og svo vindur hún sér í söðulinn og Summi
er of seinn til að gripa í söðulsveifina. Baldur
rýkur af stað heim skógiskrýdda götuna ag
Hlýskógum. Unna lítur snöggvast við og veifar
her.di til Summa, frjáls en þó þungbúin eins
og máríuerla, sem er að fara til Egiftalands á
hausti.
Summi sezt á bak Nasa og teygir hann út
og ofan rennslétt, skrúðivafið, Hlýskóganesið
að Hlíðará. Oft hafði hann dáðst að þessu
nesi, nú er eins og hann skilji ekki dásemdir
þess. Fagra Hlýskóganes, hugsar hann fyrir
ofan allan veruleika.
Nú er hætt að brenna i gluggunum á Eggj-
um, og skugginn á ekki eftir að sigra nema
efstu tindana á fjöllunum. Summi mænir á
sólroðna tindana og finnur til undan þessari
undarlegu rás lífshjólsins, sem beygir menn-
ina undir vilja sinn, afmarkar ævi þeirra i
forlagabás við band lögmálsins, og kastar þeim
eins og af miðflóttaafli út í tilveruleysið. Hon-
um finnst hann vera eins og lítill fugl ein-
hvers staðar i háloftunum, sem er að koma
frá Egiftalandi, og eltir vitið sitt alla leið i
litla holu í bæjarkambi í einhverjum dal á
íslandi, þar sem hann skreið úr egginu árið
áður.
Og Summi horfir á sólroðna tinda.
Og þar sem þau sitja inni á Hótel Hvíld
Unnur frá Hlýskógum og Sumarliði frá Eggj-
um rennur framhald þessarar sögu í gegnum
um vitund þeirra eins og fljótið niður dalinn
á örfáum andartökum.
Hún Kristín á Skarði fer að finna grann-
konu sína, hana Elínu á Hallsá, til þess að
segja henni sögu. Það hafði nefnilega vitnast
og verið reiknað nákvæmlega út, hvað þau
Summi og Unna hefðu verið lengi yfir Svart-
fellsheiðina fyrsta sunnudaginn í júlí. Hún
Kristín hafði fengið að vita það, að nákvæm-
lega kl. 4 hefðu þau lagt af stað frá Brandsá
í Snæfellsdal, og kl. 10 um kvöldið sigu þau
niður hlíðina hérna fyrir utan Skarð. ÞaU
voru 6 tíma að komast yfir heiðina, á þessum
líka gæðingunum, segir Kristín, sem aldrei
kom á annan hest en lata Grána — þennan
spotta, sem hann Magnús minn gengur á 5
tímum þegar hann bregður undir sig betri
fætinum og rúmlega hálf ellefu hafði klukkan
verið þegar jómfrúin kom heim að Hlýskóg-
um, með flétturnar lafandi niður á bak. Þú
skilur. Ha-ha. Það kvað vera búið að frétta
þetta á Hlýskógum og Eggjum, og það kvað
vera svipur á gamla fólkinu. Það hafði nú
eitthvað annað átt að ske. Hann kvað hafa
komið í Hlýskóga hann Áskell á Þverá, ein-
hvern tíma í sumar, en þá var jómfrúin lasin
og hann var auðmjúklega beðinn að afsaka
komuna, og María á Illugastöðum hafði komið
með Ástu dóttur sína í Eggjar, en þá fór
Summi upp á fjall og sagðist þurfa að ná t
steina, sem einhver steinafræðingur í höfuð-
staðnum hefði beðið hann að útvega sýnis-
horn af. Ha-ha. Það er orðið allt vitlaust á
fjórum bæjum, og grannkonurnar hlæja sig
kafrjóðar af allri þessari sögu. En Unna i Hlý-
skógum, hefurðu séð hana? spyr Elín á Hallsá.
Nei, en hún kvað vera ósköp fátöluð og sitja.
oft úti í skógi. Það er þó ekki farið .... Elínu
svelgdist á setningunni. — Það er nú varla von,
þetta er ekki nema gangnahelgin, en hún
kvað vera ákaflega tekin til augnanna, segir
Kristín. Ég var nú að sauma Nonna mínum
klofháa skinnsokka — hún þarf alltaf að
minnast á Nonna sinn, ef talað er um Unni t
Hlýskógum — hann á nú að fara í Hvanna-
tungnagöngur. það eru nú aldrei sendir þang-
að nema duglegustu mennirnir. Elín andvarp-
ar. Hún Bagga mín er ekki heima núna, segir
hún, af því að Bagga kemur henni alltaf í hug
þegar minnst er á Summa á Eggjum. Hún er
nú orðin ansi myndarleg. Hún er nýbúin að
sauma Jesú Krist i koddaverið sitt, mér finnst
hann nú dálítið svipaður Summa á Eggjum,
minnsta kostið hárið. Hann varð heldur klof-
langur hjá henni, en ég vona nú að það lagist
í þvottinum.
Já, allt orðið vitlaust á fjórum bæjum, segir
Elin og skellihlær, en dylur með sér ægilega
hugsun um það, að svo kunni að fara að það
verði allt vitlaust á fleiri bæjum ef — ef....
Og svo — þegar veturinn heilsar, hvítrt
hendi, hlíð og skógum, þá eru tveir menn
orðnir ærulausir í Skóghliðadal. Það eru.
þau Unnur í Hlýskógum og Sumarliði á Eggj-
um.
Hvað segirðu annars Unnur, segi ég inni á
Hótel Hvíld, við Unni frá Hlýskógum, og horft
út um gluggann á móti blænum, sem bærir
ljósgulan lokk niður með gagnauganu á henni
og hún starir hljóð og hreyíingarlaus á sögu
sem aldrei varð saga.
Ekkert, segir Unnur.
Ég horfi rannsakandi á hana og hugsa fyrir
hana.
Þú bauðst mér brattann, fjallgöngu þinna
forlaga, ævintýralíf í leit að sólskini, sem ég
átti heima um nafnið þitt.
Já, hugsa ég. Einhverntíma verður fólkið að
leggja á brattann, ef því er alvara að láta sól-
ina ekki ganga undir alla sína eymd. Hefðum
við fylgzt að, hefði leiðin upp fjallið ef til vill
legið inn i skóginn þinn sólskrýddan. Skógar