Tíminn - 24.12.1952, Blaðsíða 13
Jólablað TÍMANS 1952
13
sögulega Jesú“, (þ. e. Jesú guð'-
spjallánna) segir 'nann, „og hlýða
á lians máttugu orð til vor, verður
þess brátt áskynja, að ho?iuvi ber
aö drottna yfir oss. Heilshugar
hrifning' er hin eina rétía afstað'a
til hans. Trú vor hefir gildi að
sama skapi og vilji vor rnótast af
vilja hans.“
Skömmu eftir aldamót er Albert
Schweitzer skipaöur forseti St.
Tóniasar guðfræðiskólans í Strass-
burg. Síaðan er vei launuð og hénni
fylglr veglegur embættisbústaður.
Aðstæður til að gefa sig að vís-
indastörfum og tónlist voru hir.ar
ákjósanlegustu.
Sn Schweitzer gleymir ekki því
háleita takinarki, sem hann hafði
ungur sctt sér. Nokkuð hafði hami
gefið sig að liknarstarfi á náms-
árunum. Nú var hann um þrítugt
og að' bvi komið, að hann, sam-
kvæmt á.kvörðun sinni, gæfi sig
aKan aö slíkum störfum. Hann
haíöi hug á að stofria hæli fyrir
munaðarlaus börn, eöa heimiji
íyrir auðnuleysingja. Úr þvi gat
ekki orðio. Kann vildi ekki. hafa
neinn félagsskap að bakhjarli,
heldur starfa óháður öllum.
Mannlega talað réð því alger til-
viljun, að við honum blasir óvænt
verkefni á einum óheilnæmasta
stað veraldarinanr og undir óað-
gengilegustu skilyrðum. Honum
berst í hendur málgagn evange-
iiska kristniboðsfélagsins í París.
Það birt-ir stutta grein iim aökall-
ar.di þörf á.fleiri kristniboðum, og
þó einkum læknum,*til trúboðsum-
dæmis þess í Kongó. Þar sé þörf
manna er svari kalli Drottins: ,,Ég
er reiðubúinn.“ Schweitzer fannst
þegar eins og væri þetta stíiað til
sín. Hann er reiðubúinn og þarf
engan umhugsunarfrest. Hann er á
næsta Ieyti búinn að segja af sér
embætii, gefa sig fram við Parísar-
trúboðið og farinn að lesa læknis-
fræði.
Þetta spurðist. Sehweitzer fór
heldur ekki í launkofa með það.
Hann fyrirvarð sig ekki, En hinir
rnörgu vinir hans og aðdáendur
hefðu ekki orðið meiri skelfingu
lostnir, þótt frétzt hefði, að hann
hefði drýgt glæp eða jafnvel fyrir-
íarið sér. „Negralæknir í Afríku,
ekki nema það þó! Annar eins mao'-
ur að grafa pund sitt í jörðu! Voru
ekki næg vérkefni heima íyrir, eða
í allri Evrópu! Hefði hann ekki geí-
aS rakað inn fé a tónleika og fyrir-
iestrarferðum og sent tuttugu
lækna í sinn stað til Afríku?“
Schweitzer varð íyrir miklu ao-
kasíi, en hánn lét það ekki á sig
fá. ,.Ég hafoi Icsið og lieyrt frásög-
ur krisíniboð'a af neyð innfæddra
manna í frumskógunum,“ segir
hann í endurminningum sínum frá
þessúrn tíma. „Því oftar sem ég
hugsaði um það, því óskiljaniegra
Verður mér slnnuleysi manna, þar
£em jafn aðkailandi líknarsíarf-
semi taiöur vor á þessum fjarlægu
stöðum. Mér fannst dæmisagan um
Dka manninn og Lasarus eiga við
bm Evrópumenn.“ Schweitzer állt-
að menn séu alls ekki frjálúr
að því hvort þeir vilji bæ.ta úr böli
annarra eða ekki, sé þsss kostur.
sé heilög 'skyltía.
, ~ítir að hsfa lokið pró.fi og v:
doktcrsritgerð' i læknísfræði :
heíst undirbúningur Afrí
|Úrarinnar. Schweitzer glftist h
-cnu sinni, He.iene Eressiau, þý.
Prófessorsdöttur af Gyðinga?
oin. Hun hefur numið hj úkr.ur
--'£ss aö' geta orðiö honum að ,
^estu liöi. Hann hefur sjálfur afl-
aS fjár til fararinnar, þvi enn sem
fyrr vill hann ekki vera neinum
*~:agssamtökum háður. Næsta ár
ieggja þau úr höfn með Kongó-
skipinu „Evrópa“, áleiðis til „fyr-
irheitna Iandsins“ — Afrilcu.
Schweitzer lærði margt á þriggja
vikna ferðalagi. Alira manna lærö-
astur getur hann eitthvað lært af
öiium mönnum. „Ég hef kveinkao
mér við að verða það sem kallað
er fullþroska maður," segir hann.
Honum þykir þao bera um of keim
af stöðnun.
Franskur liðsfc-ringi fræðir 'nann
um það, að hafi svertingjar tekið
Mðhameðstrú, sé loku skotið fyrir
a'tlar umbótatilraunir og framfarir.
En komi „marabút" — móham-
ecskur trúboði — til þorpsins
þeirra, þá sé uppi fótur og fit til
þess að kaupa af honurn verndar-
gxipi gegn ásókn iilra anda, högg-
ormsbití, íjúktíömum og gerning-
um.
Eihn ferðafélaginn hefir verið
læknir í hitabsltislöndum í tóif ár.
Schveitzer er í skóla hjá honum
tvær klukkustundir á dag.
Þegar skipið er stott suður á
rnóts vio Kanaríeyjar, er við hann
sagt: „Upp frá þessu má þér ekki
gleymast, að sólin er hættulegasti
óvinur þinn. Frá sólaruppkomu til
sólarlags, hvort heldur himinn er
skýjaður eða heiður, er sólin hættu-
Ieg.“ — Plann þrýsti sólhjálminum
fastar á höfuðið.
í Dakhar stigu þau fyrst fæti á
land í Afi'íku. Schweitzer öar ill
meðferð svertingja á hestum og
múiösnum og getur ekki látið af-
skiptalaust. Þá segir liðsforinginn:
„Getir þú ekki horft upp á að
skepnum sé misþyrmt, þá er .mis-
ráðiö af þér að fara til Afríku.“
Ga'hune heitir frönsk nýlenda á
vesturströnd Afríku, alllangt fyrir
norðan Kongófljót og aðeins sunn-
ar en miðjarðarlína. Gegnum ný-
lenduna fellur Ogowe-fijót frá
austri til vesturs. Var fljótið, kvíslir
þess og þverár til skamms tíma
einu greiðfæru leiðirnar yfir tor-
færur frumskóganna þúsund km.
inn í land.
Neðan til er Ogowe allt að því
tveggja km. breitt. Góð höfn er í
vogi fyrir mynni íljótsins. Liggja
þar að síaðaldri stór flutningaskip
og taka trjávið, sem fleýt-t hefir
verið í stórum flekum til hafnar.
Nokkuð er flutt út af kaffi. kanil,
pipar, vanilla og kókó. Tilraunir
iífeð að rækta. korntegundir, eða
rís og kartöflur, hafa mistekizt.
Raki er mikill í lofti og hiti frá 20
til 35 stig meiri hluta árs. Kýr þríf-
ast þar heldur ekki. Útlendir rnenn,
búsettir í þessu frjósama landi,
verö'a að flytja inn flestar nauð-
synjavörur sinar. Þeir vcru um tvö
hundruð þegar Schweitzer kom
þangað, embæ.ttismenn, kaupsýslu-
menn og lcristniboðar. Þess var okki
vænst að menn h'éldu þar öllu leng-
ur út en tvö ár í senn.
Lælmishj ónin fara með minna
skipi uppeftir Ogowe. Hvergi sést
grilla i bakka fljóísins fyrir skógi.
Þaö glittir í vatn langt inni á milli
trjánna. Hálslangir hegrar sitja á
föllnum trjábol, bláir smáfuglar
flögra lágt yfir vatnsfletinum en
tveir hafernir svífa á þöndum
vængjum í feiknahæö.
Dýiahf leyfi.ist furðulega í þykkni
frumskógagróðursins. Yfir höfði
þefri'a tíingla ioðnir apahalar niður
úr páljmaviðarkrönu, að öðru leyti
sjá-.t þeir ekki, Skæð villidýr eru á
næstu grösum þó að ekki sjáist til
þeirra. Það er ekki fyrr en sjúkra-
húsið er tekið til starfa, að verks-
ummerki þess sjást. Fíll hafði rekið
tönn í mann, vatnahestur mulið
lim, krókcdíll styfið af fót eða
handiegg cg pardusdýr rifið hund-
inn á hol og tæmt hænsnakofann.
Parísartrúboðið' hefir fjórar
kristnibcðssi öðvar á Ogowesvæö-
inu. Ein þeirra er í Lambarene, 300
km. upp með fljótinu. Þar settust
þau að, Albert Schv/eitzer og kona
hans, vorið 1913, í nábýli við
kristniboöana. Þar hefir Schweit-
zer ásamt samverkamönnum unnið
sitt mikla líknarstarf, — aö vísu
alls ekki einsdæma að öðru leyti en
því, að það er þekkt og dáö um all-
an hinn siðmenntaöa heim. Á mynd
frá Lambarene ,tekinni fyrir tiu
árum, má sjá yfir fjörutíu bygging-
ar, flestar smáar og engar veglegar,
í hæðarslakka upp frá fljótinu.
Það eru byggingar sjúkrahússins.
Albert Schweitzer segir að ekki
verði vitað með neinni vissu hve
margir íbúar Ogowe-svæðis séu. En
alkunna sé, að þeim hafi fækkað
stórkostlega, einkum af völdum
þrælaverzlunar, áfengisnautnar,
innbyrðis ófriðar, mannáts og
sjúkdóma. „Hjá ckkur eru allir
veikir,“ hafði af sjúklingum hans
sagt. Skæðust og útbreiddust er
svefnsýkin. í þorpi einu hafði ibú-
um fækkað úr tveimur þúsund-
um niður í fimm hundruð á aöeins
tveimur á'rum. Barnadauöi nemur
um 50 af hundraði.
Náttúrutaörn frumskögarins hafa
tamið sér að komast af með það,
sem þeim er lagt upp í hendur og
hafa sem allra minnst fyrir lífinu.
Afleiðing þess hefir orðið mann-
legt volæði annars vegar en villi-
mennska hins vegar á svo háu
stigi, að Schweitzer segir, að „hvítir
menn fái ekki skilið hve hræðileg
tilvera þessa vesalings fólks er.“
Sjúkdómar og dauði hafa aldrei
eðlilegar orsakir, að dómi þess. Það
kannast ekki við, að til sé önnur
sjúkdómsorsök en illir andar, eða
töframeðul, eitur og galdrar. Mjög
var algengt að mönnum væri
bruggað eitur. Mikil skelfing staf-
aði af bölbænum manna, með því
að talið var, að þær yrðu áhrínsorð.
Þá var heldur ekki minni ótti við þá
hluti, sem voru „tabu“ —- eða bann-
aðir — samkvæmt boðskap anda-
miðils þegar við fæðingu hvers
barns, enda lá líf við, að þeir hlut-
ir væru ekki snertir. Til dæmis var
það „tabu“ fyrir konu eina að
snerta sóp. Hún sópaði gólf meö
berum höndum. Dreng, sem var það
„tabu“ að bragða banana, eina
aðalfæðutegund manna, brá svo við
þegar honum eitt sinn var sagt, að
banan hefði verið í matarskál hans,
að hann fékk krampa og dó.
Albert Schweitzer fær ekki nóg-
samlega lofaö starf kristniboðsins.
Hann þakkar því það, að hans eig-
in starfi var vel fagnað þegar í
byrjun.2000 sjúklingar sóttu til hans
9 fyrstu mánuðina. Hann segir að
kristniboð hafi borið þann árang-
ur, a'ð enginn sem kynnzt hafi
geti efast um gagnsemi þess og
nauðsyn. Hann telur það mjög á-
ríðandi, að kristniboðar verði
fyrri til með starf sitt meðal inn-
fæddra manna en tavítir verzlun-
armenn. Bætt lífskjör sé heiðingj-
unum ónóg. Fagnaðarerindið rek-
ur út óttann, skapar nýja siðgæðis-
viturid og nýtt hugarfar. Hann get-
ur margra kristniboða og segir um
einn þeirra: „Rambaud kristniboði
í Samkita var einn bezti og göfug-
asti maður, sem ég hef kynnzt.“
Albert Schweitzer hefir gefið út
þrjár bækur um starf sitt í Afríku.
Engin leið er að gefa yfirlit um
það hér að þessu sinni. Hann hef-
ir orðið að vera heima í Evrópu
öðrum þræði, ýmsra hluta vegna,
og þá notað dvalartímann þar til
ritstarfa, tónleika og fyrirlestra-
ferða. Ágóðinn rann til sjúkra-
hússins í Lambarene, en ekki hefir
orðið hlé á starfi þar sökum þess,
að hópur lækna og hjúkrunar-
kvenna hafa verið í verki með
Schweitzer.
Albert Schweitzer 'nefir flestum
mönnum fremur vakið athygli á
kristinni líknarþjónustu meðal lit-
aðra þjóöa. Starf hans er, eins og
ég gat um áðan, sem betur fer alls
ekki einsdæmi. Norska kristni-
boðið á Madagaskar starfrækir
stærsta holdsveikrahæli í h eimi,
með yfir 1000 sjúklingum. Mörg
hundruö kristniboðslækna störf-
uðu í um það bil heila öld í Kína
áður en Kínverjar tóku að leggja
sig eftir vestrænum lækningavis-
indum. Fyrir 12 árum starfrækti
kristniboðið á Indlandi 808 lækn-
ingastofur (colinocs) og sjúkrahús
og danskur læknir, Frimodt-Möll-
er, nafði forustu um berklavarnir
í því mikla landi.
En það má beita einstætt hve
mikið Albert Schweitzer hefir lagt
í sölur fyrir sitt köllunarverk.
— Lítum nú inn til- hans, þar
sem hann er enn a<§. verki í sjúkra-
húsinu í Lambarene, 77 ára gam-
all. Haim er vikingur að vexti meö
úíið hár, mikið yfirvararskegg, blá
góðleg augu.
Á skurðborðinu liggur unglingur.
Kvíði og örvænting lýsir sér í svip
og hverri hreyfingu. Hvíta augn-
anna er áberandi í dökku andlitinu.
Hárið tinnusvart og hrokkið eins
og á lambskinni. Hörundið gljá-
brúnt eins og nýbrennt kaffi.
Læknirinn leggur hlýja, styrka
hendi á þvalt enni unglingsins og
segir: „Vertu ekki hræddur. Nú
sofnarðu svolitla stund og þegar
þú vaknar aftur, er verkurinn horf-
inn.“
Við gefur Schweitzer sjálfum
orðið. Honum segist svo frá:
„Uppskurðinum er lokið. Ég bíð
þess í hálfrökkri, að pilturinn komi
til sjálfs sín. Hann er tæplega
kominn til meðvitundar fyrr en
hann segir hvað eftir annað fagn-
andi: „Nú finn ég ekkert til. Nú
finn ég ekkert til!“ Ilann fálmar
eftir hendinni á mér og sleppir
henni ekki. Þá fer ég að segja hon-
um og öðrum, sem til staðar eru,
að Drottinn Jesús hafi boðið lækn-
inum og konu hans að fara til
Ogowe, en hvítir vinir þeirra i Ev-
rópu gefið peninga til þess að þau
gætu læknað þá, sem sjúkir eru.
Sól Afríku seridir dauft skin gegn-
um greinar kaffirunnans og inn í
hálfrökkur skálans. En við sitjum
hlið við hlið, svartir og hvítir, í
sannleiksljósi orða Drott-ins: „Þér
eruð allir bræður!“ — ó, að vinir
okkar í Evrópu hefðu getaö séð
okkur á þeirri stundu.“
Ólafur Ólafsson.