Tíminn - 24.12.1952, Blaðsíða 39

Jólablað TÍMANS 1952
29
í allt gott heita, og Þórstína sýndist
í sjöunda himni.
I En þegar leið fram á einmánuð,
fór að koma yfir hana einhver
deyfla. Hún var nú ólétt, mann-
eskjugreyið, og ég hélt nú kannski,
að þetta væri barasta af því. Hún
! sagðist mundu eiga barnið í maí,
! en það fannst mér mundu vera í
j fyrsta lagi, eftir því sem ég hafði
! komizt næst. Svo seffti að henni
meira og meira þunglyndi, komu
i í hana grátköst, en óhemjulæti á
! milli. Loksins kvað hún upp úr
með það, að hún yrði að fara til
Reykjavíkur til að ala barnið, og
hún tók ekki annað í mál en að
‘Stefán færi með henni og dreng-
urinn hennar líka. Þá þóttist ég
nú vitá, hvað klukkan sló, en ekk-
ert sagði ég. Jæja, þau fóru — og
i síðan leið og beið. Loksins var það
um Jónsmessuleytið, að við fengum
! skeyti upp á, að hún vseri nýbúin
að eiga barnið. Svo kom bréf. Stef-
án hafði veriö í vinnu hjá Könuh-
um, frá því að hann hefði komið
suður, og þénaði stóra peninga.
Þau höfðu svo ákveöiö að setjast
að í Reykjavík.
Nei, svo merkilegt sem það má
heita, þá varð varla vart viö, hvern-
ig honum Jóni mínum likaði þetta
-— nema hvað hann lét bara orgel-
ið út í fjós. Hann fékk lélegan
mann til heyskapar cg stúlkurýju,
en talsvert var þó heyjað. En í
fyrrahaust fór Jón með allan hóp-
inn, hesta og nautgripi í kaupstað-
inn — að unöanskildum reiðhest-
inum sínum og gamalli uppáhalds-
kú. Hann seldi, já, allan hópinn —
og ekki er að tala um þaö, peninga
fékk hann fyrir þetta, hvorki rneira
né minna en eitthvað yfir 100 þús-
und krónur. Hann sagði, að við
gætum hangiö á jörðinni þess
vegna eins lengi og lífiö entist, að
ekki mundi okkur skorta eitthvað
að borða. Nú, og ein kýr og sá jarpi
— jú, fyrir því ætti hann að geta
heyjað. Hann var vitaskuld að
hugsa um að kaupa íé, ef svo slæ-
ist, að einhver okkur skyldur vildi
fara á jörðina. Eins og ég var víst
búinn að minnast á, standa nefni-
lega yfir þessi fjárskipti hérna í
sýslunni — og í vetur var sauðlaust
á öllum bæjum, allt drepið niður,
á að koma fé aftur í haust — að
vestan, eins og þú sjálfsagt veizt.
Jæja, það er svo einn daginn í
fyrrahaust, rétt um veturnæturn-
ar, að gest bar að garði á Grundar-
hóli. Það var fóstursonur okkar,
sem Einar heitir. Hann hafði ver-
ið í siglingum með Ameríkönum og
siglt með vopn til Rússlands. í sein-
ustu ferðinni hans hafði slcipið ver-
ið skotið í kaf og hann verio areg-
inn hálfdauður upp úr sjónum, og
okkur skildist, að hann væri búinn
að fá nóg af þeirri stóru veröld,
já, og af sjónum líka. Ég held hon-
um væri fagnað, og það er ekki
nokkur vafi á því, að Jón fór að
gera sér vonir. Einar er vel verki
farinn, og hann hafði alltaf verið
geðslegur piltur. En hann var
breyttur. Það komu yfir hann ein-
hver óróaköst, og það voru ósköp,
hvaö hann veinaði upp úr svefni.
Hann var líka alltaf aö tala um
Þýzkarana, þegar hann sofandi
var.
Svo kom vorið, þetta indæla vor.
Það sýndist liína yfir Einari, hann
vann rösklega, og stimdum. þegar
fuglarnir sungu og gróðrarilminn
lagði upp úr jörðinni, stóð hann
líkt og hugfanginn. Það var eins
og hann hlustaði á sönginn, árniö-
inn og klið lækjanna, og Jón minn
varð fullur af kátínu og glettni og
talaði um, að hann þyrfti að fara
og ráða sér myndarlega kaupakonu,
já, helzt tvær. Það þyrfti að heyja
á Grundarhóli þetta sumar.
„Ég fer, þó að ég þurfi alla leið
til Reykjavikur. Maður kaupir nú
einhverjar kindur i haust, — o, það
held ég. Einu sinni þótti þér nú
gaman að kintíum, Einar nr'rn!“
Þá var það einn daginn, að hann
Jón kom til min þungbúinn, jó,
það var reglulegur kr’ði f srpnum.
Og þegar hann Jón hafði snúizt í
kringum mig, vatt hann sér að mér
og sagði:
„Hvað heltíur þú, Gunnhildur
mín, að hann Einar hafi sag't hérna
áðan? Hann stóð úti á grundinni,
þar sem blessaö grasið grær. svo
að maður nærri því sér því nuwa,
meðan maður horfir á það. Mér
sýndist hann frá sér nurninn af
einhveriu — og iá, ég þarf ekki að
lýsa því fyrir þér, hvað mér datt
í hug. Svo sagði hann allt í einu:
„Ha? Nei, það getur ekki verið,
þó hann sé vestan, að ég heyri sjáv-
arnið — ha?“
Um morguninn var Einar horf-
inn.
Hann Jón fór ekki að leita sér
að kaupakonu. Það kom bréf frá
elzta syninum, þar sem þess var
getið, að Einar hefði komið til hans
— og að hann væri orðinn ráðinn
á skíp í siglingar milli landa. i bréf-
inu var á það minnzt, að ekkert vit
væri í því, að við héngjum lengur
á jörðinni. Það væri helzt að reyna
að selja hana. Silungurinn í ánni,
íbúðarhúsið og rafstöðin gætu
kannski gert það að verkum, að
einhver vilöi kaupa jörðina fyrir
sumarbústað. Menn vissu sumir
varla aura sinna tal, og við ættum
að geta funöið okkur ssémilegan
samastað í Reykjavik — Jón gæti
jafnvel fengið einhverja vinnu hiá
Sambandinu — eða hjá Eimskip,
hann væri nú hluthafi þar — og
það væri margs kor.ar létt vinna
þar í pakkhúsunum.
, Hann minntist ekki við mig á efni
þessa bréfs, hann Jón rninn, en ég
las það sjálf, og ekki minntist hann
neitt á framtíðina. Ætli hann hafi
ekki hálft í hvoru búizt við ein-
- hverju unöri? Ég sá, að hann var
annað veiíið að kíkja eftir manna-
ferðum, — það sá ég. Ég þóttist
vita, að hann ætlaöi okkur að
minnsta kosti að þrauka eitthvað.
í vikunni sem leið fór hann að
slá þennan kraga, sem orðinn cr
sleginn hérna kringum bæinn.
Hann sló þetta meö orfi, þvi að
hann Jarpur fékkst ekki til að
ganga fyrir vélinni. Hann var upp-
gefinn á kvöldin, hann Jón, effcir
sláttinn — og þrjá daga var hann
með þennan blett, þessi kappsmað-
ur. Svo bundum við þetta, og hann
bar það heim aðð hlöðugatinu, var
ekki hægt að nota hann Jarp fyrir
heyvagn.
Þetta var í gær. Þegar lieyið var
komið að hlöðunni, fór ég heim.
Ég spurði Jón minn, hvort hann
ætlaði ekki að koma líka.
„Ætli ég nái ekki háttum, þó að
ég gEjngi frá heyinu!“ sagði hann.
Jæia, hann var lengi úti. Ég
heyrði hann reyndar ganga um
hlaðið, en inn kom hann ekki. J^oks-
ins kom hann. Ég sá, að þaö var
mold á skónum hans og buxunum.
Hann sagði:
„Eg kom ekki inn heyinu. Ée held
ég sé ekki orðinn til að búa. Ég fcr
svo með þau, liann Jarp minn cg
hana Skrautu hérna út í gilið og
skaut þau þar. Ég stakk úr rofbakk-
anum og tókst aö velta honum yfir
þau cg jafna svo um, að þau eru
hulin. Æi, já, ég reyndist maður til
þess að jarða búið okkar, svo að
• erfingjarnir þurfa ekki að hafa fyr
ir öðru en að jafna hanöaverkin
mín við jörðu.“
Svo háttaði hann Jón, en ég var
ofurlitiö að stússa. Ég tók til fyrir
hann matarbita, nestaoi hann, ef
hann kynni að þjóta eitthvað með
morgninum, eins og hans var oft
og tiðum vani, þegar hann hafði
tekið einhverja ákvörðun.
Ég sofnaði seint, og svo svaf ég
þangaö til sólin skein inn á rúmið
mitt. Þá sá ég, að hann Jón lá al-
klæddur á stokknum, fæturnir
fram úr. Hann var búinn að borða
eina sneið af nestinu sinu og súpa
mjólkursopa, sem ég setti við stokk-
inn. Ég fór framan á, fannst hann
Jón minn liggja eitthvað svo und-
arlega. Hann var þá dáinn. Svo stóð
ég þá þarna og horfði á hann
stundarkorn, og fuglinn söng í
trénu úti í garðinum.“
Hún sagði ekki meira að sinni,
gamla konan, og ég sat steinþegj-
andi.
Það var hún, sem næst hóf máls:
„Jæja, hann Bjarni lógar fyrir
mig kattarkvölinni og tíkinni —
um það get ég beðið hann.“
Síðan þetta gerðist eru liðin þrjú
ár. í vor sem leið hitti ég hana
Gunnhildi gömlu frá Grundarhóli
á götu í Reykjavik. Hún þekkti mig
strax og ég heilsaði henni, en það
kom eitthvert blik í augun. Hún
brosti, þegar ég þakkaði henni fyr-
ir síðast.
„Þú sveikst mig ekki á honum
Skjóna,“ sagði hún. „Hann bar mig
með sannri prýði bæði til jarðar-
fararinnar og heim aftur — og eins
út í kaupstaðinn, þegar ég fór hing-
að til Reykjavíkur.“
„Það er nú gott að heyra, að þér
líkaði við hann,“ sagöi ég og slóst
í íör með henni.
,,Þá hefir hann ekki reynzt mér
illa, hann Eyþór, félagi þinn, og
þetta er frægur maður, heyri ég
sagt. Mér er nú reynöar fortalið, ao
það sért þú lika, þó að þú sért þaö
kannski ekki eins. Hann hitti mig
á götu í fyrra, heilsaði mér undir
e;;io, ámóta og þú núna, og spurði
mig, hvar ég ætti heima. Jú, ég
sagðí honum það. Jæja, þegar ég
kom heim, beið mín þetta líka litla
málverk af Grundar’nóli — og var
svo seni ekkert klessuverk. Það var
húslag þar á hverju húsi.“
„Þetta er ekki nema líkt honum
Eyþöri — en það er munur eða ég.“
„Þú getur skrifaö söguna, sem
óg sagði þér, — þií bara breytir
nöfnunum, — hún er jafnsönn fyr-
ir því.“
„Þakka þér fyrir að gefa mér leýfi
ti! bess. Ég er nú annars búinn að
pái'a hana upp.“
,,Já, en þig vantar endirinn, maö-
ur!“ Og Gunnhildur ýtti í mig.
„Já, já — hefirðu kannski handa
rnér góðan endi?“
„Hluátaðu nú á mig! Börnin vildu
fá fööurarfinn sinn, og ég lét þau
og fósturbörnin hafa þessar krón-
ur, sem til voru. Börnin fengu sín
fimmtán þúsundin hvert — og hin
hálfu minna. Það voru rúm hundr-
að og tuttugu þúsunHl Það átti aö
vera frílega föðurarfurinn, því að
ég hélt engu eftir nema jörðinni,
og í hana bauö enginn annar en
hann Bjarni á Núpi. Hann bauð í
hana fyrir sína hönd og þeirri fleiri
þarna á uppdalnum. Þeir vildu fá
landið fyrir upprekstrarland — en
buðu ekki nema þrjátíu þúsund,
þar í öll mannvirki. Ég sagði nei,
og börnin voru svo sem ekkert að
fáta út í það. En svo í fyrra bauð
einn grósserinn hérna í Reykjavik
fimmtíu þúsund.“
„Og þú seldir ekki?“
„Nei, óekkí. En þá vildu nú börn-
in, að ég seldi. Hann kom til mín,
hann Siggi minn, en ég sagði nei.
Siggi fékk grósserann til að hækka
sig upp í 55, því þá var sá góði mað-
ur búinn að finna það út, að hann
gæti með hægu móti látið gera laxa
stiga í ána — og það er talsverð
laxveiði í henni niðri á dalnum. Ég
heyrði það eftir honum, að þetta
yrði allra skemmtilegasti staður,
þegar laxinn væri farinn að ganga
þarna upp eftir . . . En ég sat við
minn keip.“
„Urðu ekki börnin ókvæða við
þessum þráa í þér?“
„Jú, þá var ég heimsótt — það
skal ég segja þér.“
„Og hvað svo?“
„Nú er ég búinn að selja jörðina
tveimur bílstjórum hérna úr Reykja
vík. Þeir eiga sinn vörubílinn hvor
og sitthvað meira, og þetta eru
dugnaðar- og reglumenn. Þeir vilja
heldur setjast að á Grundarhóli,
með sín stálpuðu börn, en tapa því
hér í Reykjavík, sem þeir eru bún-
ir að eignast. Ég sel þeim á 85 þús-
und, og þar af hafa þeir borgað
mér sextíu út í hönd, en hitt eiga
þeir að leggja i að gera almennilega
bílfært upp að Grundarhóli."
„Hvað segja börnin þín um
þetta?“
„Ætli þau vildu ekki fá þessi
áttatíu og fimm þúsund — eins og
þau koma fyrir, en þau fá ekki
nema sextíu — grósserinn bauð
ekki nema fimmtíu og fimm — og
bá vilöu bau, að ég seldi . . . Og þau
hafa ekki komið svo oft til mín, að
mér brygði sérlega við, þó aö þau
hættu því alveg. Ég kem jafnt og
áður til þeirra, þegar mér býður svo
við að horfa, en maður verður nú
svo sem fegin að hvíla sig, þegar
maður kemur heim á kvöldin.“
„Ha? Gengurðu kannski í vinnu?"
„Já, ég vinn á prjónastofu við að
sauma saman flíkur. Það er rífandi
atvinna. Svo hef ég ellilaun. Það er
nú oröin glúffa. Já, ég vona, að ég
geti skilað þessum sextíu þúsund-
um óskertum til krakkanna.“
„Ég held þú ætt.ir að taka þér frí
og hi’einlega skreppa vestur, úr því
að þú ert nú búin að koma þessu
svona fyrir. Mér finnst þú eigir það
skilið.“
„Ég er að koma úr fríi, maour
guðs og lifandi!“
„Að koma úr fríi?“
„Ajá, ég dreif mig rétt vestur
með bilstjórunum, þegar þeir fóru
að skoða Grundarhólinn."
„Það er bara svona? Og hvernig
var þar um að litast?“
„Þar er allt með sömu ummerkj-
um. Manneskjurnar hafa ekki einu
sinni komið þangað til að brjóta
þar nokkrar rúður. Þau mundu
standa eitthvaö ennþá, handaverk-
in hans Jóns míns.“
Selfoss — Nærsveitir
Eiííð í verzítmíua. Kyisssið yiikar
verð gæSi.
Hikið úrvstl af heniufium jóhíffiöftitn.
Gleðileg jól! Gott nýtt ár!
VefjiuHÍH
SELFOSSI