Vísir - 23.12.1945, Blaðsíða 27

JÓLABLAÐ VÍSIS
27
............ijaj'j'*1-
galdramaðurinn niður . í
r. . v „ , ,U2Ítl
kirkjugarðinn 1 Reykjayik
um miðnætti. I>að var með
nýju tungli, og veður dimmt,
og því fremur skuggalegt, er
þeir komu i garðinn. Visar
Odc'/ur gjaldramanninum á
leiði í garðinum, litið og
lágt, og biður liann vekja
upp þann, er undir því liggi.
Tekur þá galdramaður til
sfarfa, gengur kringum leið-
ið nokkrum sinnum öfugur
og rangsælis, með ýmislegu
kállegu látbragði, las siðan
yfir leiðinu gaklrabænir
nokkrar og sæi'ingarþulur;
gengur svo lengi, og ekki
kemur draugurinn. Fer þá
Oddi að óróast, og tekur
hann að ámæla galdramann-
inum og segir, að engi dug-
ur sé í honum til slikra hluta,
og skuli hann nú sjá liversu
sér gangi.
Oddur lxafði staf i liendi,
víkur sér frá lítið eitt, í'eiðir
upp stafinn og keyrir liann
niður mikið högg í eitt leið-
ið og segir: „Korndu upp,
djöfull, eg skipa þér.“
Óðara en oi'ðinu sleppii*,
sér galdramaðurinn lxvar
upp rís úr leiðinu lijá Oddi
vofa ein mikil og ferleg.
Heyrir liann Odd segja:
„Þarna er maður; dreptu
liann!“ Þykir galdramanni
„Já, satt er það, ekki er
það gott. En hvað hefurðu
þá hezt gert, Oddur?“
„Eg hef reynt að stunda
lækningar af alúð,. og sér-
staklega liefir mér lieppnast
vel að lijálpa konum.“
„Hvað er til marks um
það?“ njun Pétur spyrja.
Þá fæ eg honum tangirnar.
Fyi'ir utan dyr himnaríkis
ætla eg að hangi metaskál-
arnar. Þá mun Pétur leggja
tangirnar á aðra skálina, en
flöskuna á hina. Hún vei'ð-
ur auðvi-tað langt urn
þvngri. Þá mun Pétur segja
við mig:
„Þarna sérðu afdrif þín,
Oddur. Hún er illþung flask-
an þín.“
' „Ekki kemur mér það á ó-
vart,“ iixun eg svax-a, „en
mundu eftir því, Pétur
minn, að láta á móti lienni
það, sem endurlausnarinn
gjöi'ði fyrir mig.“
„Og það er nú satt,“ mun
Pétur segja, og snáfaðu inn
í himnaríki Oddui'.“
Einu sinni sagði Oddur
sig hafa dreymt, einhverja
nótt meðan hann bjó í Bjai'n-
arhöfn, að liann væri þar
úti staddur. Þótti honum þá
fjallið fjuir ofan bæinn
opnast, og út úr því koma
ákaflega stór risi, er liafði
járnstaf í hendi. Pjakkaði
lxann stafnum af afli ofan í
hellur við fjallsræturnar og
kyað við raust visu þessa:
„ÖUum stéttum Isalands,
illur fleygur kemur í munn.
Og loks, er þessum lýkur
dans,
landið allt mun falla í
Einhvern tíma var það, að
Bjarni Thorarensen amt-
maður sagði sögu, sem á-
lxeyrendum þótti í meira lagi
mergjuð, og spyr einhver
þeirra liann að, hver liafi
vsagt honum þessa. Þá segir
Bjarni:
„Það var maðurinn, sem
hefir kjaftinn í ki'ing um
allt höfuðið.“ En maðurinn
var Oddur Hjaltálín.
Liklega liefir þetta gerzt,
er þeir Oddur voru samtíða
í Kaupmannaliöfn, og sýnir
það, að Bjarni hefir fundið
til um túlann á Oddi; mun
þó ekki hafa kallað allt
ömmu sína. Eru hér sýnis-
lxorn af nokkurum mergjuð-
um svörum Odds, eða ófág-
uðunx gamanyrðum.
Einu sinni var liann heð-
inn að vitja sjúklings, en
var þá einhvern veginn illa
fyrir kallaður og sagði: „Þó
það stæði þriggja þumlunga
nagli í auganu á drottning-
unni, þá fæi'i eg ekki fet.“
Þessa visu kvað Oddur
einu sinni við síra Evjólf
Gislason, i bróðerni og vin-
semd, því þeir voru gðkunn-
ingj ar:
„Eyjólfur prestur, allra
verstur,
enga skynsemd bar.
BibJiuhestur, lirossafxrestur
heilagrar kristninnar.
Maður nokkur átti tal við
Odd og klifaði lengi á hinu
saina, þangað til Oddi leidd-
ist og mælti:
„Eg vildi að þú værir horf-
inn svo langt ofan fyrir hel-
víli, að djöfullinn sæi þig
ekki í hezta kíki.“
Til slíki'a svara og þvílíki'a
hefir vin lians, Bjarna Tlior-
arensen, rekið minni er liann
kvað hinn fræga snilldai'óð
éflir hann látinn, og þetta
erindi þar á nxeðal:
Amæli því enginn
Oddi Hjaltalín
Orð þótt Iiermdi liann
Er hneixluðu suma, o. s. fr.
En hann gat líka vei'ið
orðlxeppinii án þ.eíj^ að vera
klúryrtur. Það sýnjr þessi
saga: .
Fyri'i kona lians var dönsk
og hét Dorotliea Bornemann.
Faðir hennar var fyrirliði í
her Dana. Hann var andað-
ur er Oddur bað stúlkunnar;
var hann þá við háskólann,
að stunda nám sitt i læknis-
fræði. Var bróðir hennar þá
fyrir svörum með lienni,
mikilsháttar maður, vandað-
ur og guðrækinn. Honum
gazt miður að ráðahagnum
fvrsl í srtað og fann það helzt
lil, að systur sinni mundi
leiðast vistin á íslandi, svo
afslcekkt senx það væri.
„Haldið þér þá að guð sé
síður þar en liér?“ íxxælli
Oddur.
Þetta svar líkaði Borne-
mann vel, og kváðst eigi
mundu standa á móti ráða-
liagnum, er hiðillinn væri
þannig innrættur.
Oddur þótti og vera foi'-
spár, sem fleiri miklir gáfu-
menn hafa haldnir verið hér
á landi.
Þegar hann átti lxeima í
Grundarfirði, var það ein-
hverntíina, að kona á hæ
einum í Staðarsveit lagðisl
á gólf og gat eigi alið bai'nið
og voru sendir menn til að
sækja Odd. Það var yfir Arn-
ardalsskarð að fara, ákaf-
lega hratt og þá var ófærð
mikil, svo Oddur gat lxvorki
gengið eða riðið, og lét draga
sig á húð. Unx síðir komust
ir, Oddur og prestur. Oddi
var svarað, áð hann væri
aðfram koxntnn. Gekk Odd-
ur eins og liann kom í reið-
fötunum inn að svefnlofti
prests, lauk upp hurðinni og
sagði um leið óg liann leit
framan i liann^þar sem hann
lá dauðvona í íekkjunni:
Guði sé lof, ekki deyr prest-
urinn.
Þá var staddur á Ballará,
Skúli sýslumaður Magnús-
son, hróðir Guðrúnai', konu
Eggerts jxi'ests. Hélt liann
eins og flestir aðrir, að sótl
þessi mundi leiða pi'est til
hana. Ivom Skúli að máli við
Odd skömmu siðai', eftir að
irinn okkar; hann vtfr lengi
bölvaður painfíll.“
Einliverju sinni kom
Oddur læknir innan úr
Hrappsey, og lenti í Stykk-
ishólmi; þá var þar staddur
Eiríkur hóndi í Bíldsey, senx
kallaður var faðir Sigui'ðar
Breiðfjörðs skálds og síra
Sæmundur Hólm liafði ort
uni Ískaríots-Iýsinguna. Ei-
ríkur var drukkinn, og stóð
á hi'yggjUnni þegar hátur-
inn skreið að lienni; þá kall-
aði Eix'íkur til Odds, sem sat
í skutnum:
„Læknisfjandinn eins og öi-n
aftur í situr núna.“
Oddur bætir undireins við:
„Eirikur og öll Ixans hörn
hann var koxninn að Ballar-
á, og spurði hann livort hann eiga pínu húna.
vildi ekki njóta sanxfylgdar
sinnar þaðan, með því að
lengri dvöl hans þar mundi
þýðingarlaus, eins og veik-
inni væri háttað.
Þá mælti Oddur:
„Engin hað þig orð til
III.
hneigja. — Og það get eg
sagt þér í fréttum, að svo
kveður þú þetla lif, að
livorki fær þú prests- né
læknisfund.
Presti batnaði við lækning-
ar Odds og lifði lengi eftir
það, til 1846. En Skúli sýslu-
nxaður andaðist 14. júni 1837.
Bar dauða lians nokkuð
hráll að, og rættust þannig
spár Odds læknis. —
Þegar Páll læknir Þor-
bergsson kom að norðan
1831 um vorið, að vitja em-
hætlis síns á Vestfjörðum,
vildi liann finna Odd lækni,
er jxá hjó á Hrauni í Helga-
fellssveit. Oddur vildi fá Pál
með sér inn il Ilrappseyjar,
og áttu þeir að reyna við
heinátu í kjálka á konu. þar,
Ragnheiði Bogadóllui', konu
Björixs Gottskálkssonar. —
Páll gisti nótt i Stykkis-
liólmi, hjá Árna kaupmanni
Thorlacius, og ætluðu dag-
inn eftir til Hrappseyjar
með Oddi. Þeir réðu sér far
með ívari nokkrum Helga-
syni, frá Arnarhæli á Fells-
strönd. Hann var á fimm-
mannafari litlu, og var mik-
ið á, og nokkuð af því viður.
Þeir gengu niður á hryggju
-þrír saman, Árni Thorlacius
og læknarnir háðir. Páll
ætlaði úl í hátinn. Þá segir
Jýieðaix Oddur Hjaltalin
þjónaði landlæknisembætt-
inu (1816—1820) og sat að
Nesi við Seltjörn', frétti hann
að maður nokkur ganxall
væri þar á nesinu, er kynni
galdur, og heyrði margt sagt
frá brögðum lians. Þótti
Oddi fýsilegt að konxast í
kunnleika við mann þennan
og vannst það hrátt. Bar
fundunx þeirra oft saman,
og töluðust mai'gt við tveir
einir. Lézt Oddur hafa hann sem draugsi stefni að sér,
að trúnaðarmanni sínum, og heldur fasmikill, og vill víst
sagði honum ýmislegt af J ekki híða hans. Tekur þegar
kunnáttu sinni i fornunxjá rás eftir kirkjugarðinum
fræðum; þótli hinum þá ekki og l.eitar útgöngu. Þegar
þörf að dvljast lengur fyrir kemur að hliðinu, er di'augsi
og sagði honunx allt af létta j kominn á liæla lionum.
um galdra sína. Hi'ósaði Hleýpur liann nú allt hvað
Oddur þá kunnáttu hans, og' af tekui', út í myi'krið, og
kvaðst vilja nema af lion-
um það er á brysti. Ræddu
þeir uxn, mennt þá að vekja
upp drauga, og þóttist Odd-
ur þar vankunnandi, en
hinn lél drjúgt yfir sér. Bið-
ur Oddur lxann að vekja upp
draug fyrir sig,’og lieitir liinn
honum því, en viðbúnað
þui'fti liann nokkurn að hafa
og saxndist það með þeim,
að liann skyldi láta Odd vita,
er hann væri tilbúinn.
Nú sem að stefnixdegi
þykist eiga fótum sínum fjör
að launa, er lxann komst
heim til sín.
Þarf eigi að geta þess, að
draugur Odds var 'maður,
er hann lét liggja í leyni i
kirkjugarðinum, við leiði
það, er hann sló stafnum í;
og liafði Oddur liið mesta
gaman af leik sínum. En eigi
er getið, hverjar skriftir
galdramaðurinn liafi fengið
hjá Oddi; en fara munu þeir
nærri um það, sem þekktu
kemur, fara þeir Oddur og^Odd og orðbi'agð lians.
menn upp á skarðið með
Odd, en allt í einu kallar Oddur:
hann til mannanna og seg- „Farðu ekki út í þennan
ir: Nú þarf ekki þetta leng- a...... Páll, þeir drepa sig.
ur; konan er dáin; og lét þá Oddur snýr við aftur, en
snúa með sig aftur ofan í
Grundarfjöx'ð. En sagan seg-
ir, að einmitt um sama
leyti, sem Oddur liafði sagt
að konan væri sáluð, þá hafi
hún skilið við.
Það har til einlxverju sinni
að Eggert prestur .Tónsson á
Ballará (1800—1846) sýkt-
ist hættulega af blóðspýju.
Var þá sent eftir Oddi
Hjaltalin. Brá hann við
skjótt og hraðaði fei'ð sinni
senx rnest lxann mátti inn að
Ballará. Undir eins og hann
er jxangað kominn, spurði
liann hvernig vini sínum
liði, því þeir voru góðir vipr
Páll fór. Eigi er annars getið
en veður væi'i alfært; endaj
var þetta um hásumar, 9.,
júli. En er báturinn kom
inn undir Hvanney, vest-
ustu oy í Hrappseyjarlönd-
um, fói’st liann í straumröst
þeiri'i, er þar liggur inn með
eynni, og drukknuðu menn
allir er á voru.
Oddur reið heinx aftur
samdægurs. En daginn eftir
kom maður að Hrauni og
sagði skipskaðann. Þá greip'
Oddur franv i, er hann ætL
aði að fara að segja frétt-
irnar, og mælti: „Eg veit að
þann íyar hefir drepiíi læþn-
HUfSSl
vegna bruna getur
orðið ROTHÖGG
mörgu fyrirtæki.
Jatfáýið ybuh h.oJcstiVLSstö^ujm.
Sjóvátnjqqi^Plag Islands