Vísir - 23.12.1945, Blaðsíða 29

JÓLABLAÐ VÍSIS
23
&
'ercýóuemn
SLxL
aóon:
Stykkishólmur
Stykkishólmur.
Þórólfur Mostrarskegg,
gaf nafn Breiðafir'ði, og bjó
sunnan fjarðarins í nesi því
er liann kenndi til ástvinar
sín, Þórs hins sterka, og kall-
aði Þórsnes. Bæ sinn og hof
iét iiann reisa í ofanverðu
nesinu og kallaði á Iiofsstöð-
mn.
— „Þórólfur gerðist rausn-
armaður mikill í búi og hafði
fjölmennt með sér, því að
þá var golt matar að afla af
eyjum og öðru sæfangi". —
Á Hofsstöðum er enn búið
góðu I)úi, þó hvorki sé þar
l'jölmennt né matar aflað af
eyjum og land jarðarinnar sé
nú aðeins lilil skák af þvi
sem ætla má að i uppliafi
liafi verið, og landnáms-
manninum þótt hæfjlegt sér
til ábýlis.
En þó fámennt sé á býli
Þórólfs, er þó enn all mann-
margt i landnámi lians.
i Ivauptúnið Stykkishólmur
slendur nefnilega á framan-
verðu nesinu — ef lil vill þar
1 sem öndvcgissúlur hans hafa
á land rekið — og búa þar nú
um 600—700 manns.
Bæjarstæðið er nokkuð
Iirjúft, en þó sérkennilegf og
fagurl, á'höfðum og smádöl-
um við fögur og brosmild
eyjasund. Og hefir þó verið
stóruin fegurra áður, meðan
skógur var í landi, hyggð i
öllum eyjum og fugl og selur
moraði allar víkur og land-
steina.
Af höfðunum er liin feg-
iirsta útsýn norður og veslur
um Breiðafjörð yfir sæ-
brattar eyjar og brimsorfin
sker - alil veslur til Barða-
strandar og Lálrabjargs. í
austurált blasir við Klofn-
ingurinn, Iiár og hvass á
brúnina, og Iivammsfjörður,
vandlega lokaður af undur-
fögruin eyjum og hættuleg-
um straumum. En i suður
bera við himin Ljósufjöll,
Skyrtunna, Hestur og Ilel-
grindúr og hvað þeir nú all-
ir heila liinir nafnprúðu,
tröllauknu fjallatindar sem
prýða útsýnið i suðurátt frá
Stykkishólmi. Vestrið „eryip-
ið þar Ægir hlær“.
í dölunum, inn á milli
liöfðanna í bænum er skýlt
og hin bezlu skilyrði til trjá-
og hlóma-ræktar —- sem enn
eru þó lálin ónotuð að mestu.
En það er i Stykkishólmi
eins og víðar, að nokkuð
vanlar á, að íbúarnir liafi
gert sér grein fyrir hinu sér-
kenniléga bæjarstæði og
fagra umhverfi og haga'ð
hyggingum sínum og öðrum
mannvirkjum í samræmi við
það. Yerður það sérstaklega
áberandi þegar komið er lil
bæjarins landleiðina eða
horft vfir hann af liöfðun-
um. - Fram við sjóihn eru
þó myndarleg verzlunarhús
og skipulega byggð. En þegar
kemur upp i bæinn raskast
samræmið til. niuna.. _Þar er
íbúðarhúsakumböldum
hrönglað hér og þar á og ul-
an i höfðana, ásamt fjósum,
sorphaugum, hænsnakofum,
fjárhúsum og öðriim slíkum
mannvirkjum, er íslenzkum
smábæjum fylgja uin þessar
mundir eins og flórinn fjós-
inu, og öllu komið fyrir án
nokkurs skipulags eða sam-
ræmis.
Af opinberum byggingum
ber einna hæst bókhlöðuna,
á liöfða í miðjuin bænum.
Ilún er þegar allt of litil og á
engan liátt samboðin þeim
miklu menningarverðmæt-
um sem bar eru geymd. Það
eitt liefir hún sér lil ágætis,
að sl.uida hátt og geyma
verðmæla lóð á fegursta slað
í bænum (undir væntanlegt
ráðhús - og bóklilöðu bæjar-
ins). —: Svo er á hcnni lurn,
sem einu sinni þótli prýði á
öllum luisum, og í honum
ldukka, sem stendur allar
stundir.
Samkomuhús er í bænum
og var það endúrbvggt á s. 1.
hólmsbíó. Það er mjög til
fyrirmyndar um innri gerð,
og efa eg, að í nokkurum bæ
;i landinu á stærð við Stykk-
ishólm eigi fólk þess kost að
sækj.a samkomur í svo
niekklegum samkomusal.
En að ytri gerð og lögun er
msið ennþá ósköp frum-
iiýlingslegt—- hvað sem síð-
ar kann að verða.
l in kirkjuna er þröngt,
bar sem henni er skolið inn á
milli tveggja húsa við eina
götu bæjarins, og er ekkert
um liana að segja.
En á túnbletti í austur-
bænum stendur fegursta og
mesta bvgging i Breiðafirði
— sjúkrahúsið. — Það er
rcist og relsið af belgiskri
munkareglu, og hefi eg
hvergi komið þar sem ein
bygging bregður jafn ótví-
ræðum menningarblæ á allt
umhverfi sitt.
— Skortur er á húsnæði í
Slykkishólmi eins og öllum
öðrum bæjum á íslandi um
þessar mundir. Ilafa þviásíð-
ustu misserum verið byggð
nokkur íbúðarhús og bera
þau mjög af hinum eldri. —
Bærinn liefir nú fengið
skipulagsuppdrátt, og má
ætla, er tímar líða, og fjós og
önnur gripahús hafa verið
flutt lit á nýræktartúnin og
upp í sveilina, þar sem eru
þeirra rétlu heimkynni, að
Stykkishóhnur verði mcð
fegurstu og bezt byggðu
bæjum þessa lands. — Ilæfir
heldur ekki annað þeim bæ,
er á þá framtíð, að verða höf-
íiðbörg Breiðáf jarðar.
Innsigling til Stykkishólms
er fögúr og höfn hin bezta
þegar inn er komið, þvi lienni
skýla evjar og skcr á alla
vcgu —- og þó bezt Súgandis-
ey. Þá er þar að finna ein-
hvei'ja lengstu liafskipa-
brvggju landsins, sem nú er
svo af sér gengin vcgna elli
og slits að hún er ekki nothæf
lengur ef slysum á að verjast
og stórtjóni fvrir kauptúnið.
Bryggjan var bvggð árið
1907. Þegar verið var að
ljúka við smiði hennar var
betta kveðið:
Senn er Iiryggjan húin,
bæði skökk og snúin.
Þar eru stöplar steyptir
staurar niður greyptir
alla leið til andskotans.
Eitthvcrt stímabrak liafði
staðið úm gerð bryggjunnar
og hvar hún ælli að standa.
Að þvi lýtur kveðlingurinn.
En livað sem um bryggjuna
hefir mátt segja, þá var liún
mikið mannvirki á sínum
tíma og hefir orðið kauptún-
inu til ómetanlegs gagns.
Sumarið. 1920 var byggð
bátabryggja við höfnina og
léltir hún mikið á gamla hró-
inu, því fiskibátarnir afgreiða
sig þar að mestu leyti og svo
allur suður-breiðfirzki trillu-
bátaflotinn, scm streymir að
og frá Stykkishómi flesta
daga ársins. Aldrei getur þó
nýja bátabrvggján komið i
stað gömlu hafskipabryggj-
unnar, og þarf lmn því gagn-
gerðrar endurbótar við hið
allra Iiráðasta. —
Verzlun er þegar mikil í
Stykkishólmi og uinferð
nokkur af ferðamönnum, en
hvorutveggjá á þó fyrir sér
að aukast. — Ekki er ólíklegt,
að þeir sem kynnu að yilja
eyða sumarfríi sínu við'
Breiðafjörð og kynnast hinni
fjölbreyttu náttúrúfegurð
þar og auðuga dýralífi á láði
og legi, liefðit aðsetur í
Stykkishólmi, og.skytust svo
þaðan út um eyjar eða fram
um fjöll, eftir þvi sem vind-
urinn blési og henlast þætli
þann og þann daginn. Og
vegna legu sinnar og hinnar
góðu hafnar, er líklegt að
Stykkishólmur verði miðstöð
fyrir verzlun og samgöngur
um allan Breiðafjörð þegar
tímar líða, og sennilega eina
útflutningshöfnin við innan-
vcrðan fjörðinn.
— Útgerð er allmikil úr
Stykkishólmi og liefh' svo
lengi verið, þó sigling þaðan
á hin betri fiskimið Breiða-
fjarðar sé nokkuð löng og
vandrötuð í dimmviðrum. —
í vetur munu stunda þaðan
veiðar fjórir slórir vélbátar
auk uokkurra opinna trillu-
báta. En síðari hluta sumars
og á haustin róa þaðan mikið
flciri hátar og stunda þá eink-
um lúðuveiðar á grunnmið-
um. í Breiðafirði eru einhver
beztu fliðrumið landsins að
fornu og nýju. Tvö myndar-
leg frystiliús taka við afla
bátanna þegar í land kemur,
og vinna úr honum mjög
verðmæta útflutningsvöru.
Úrgangur er mikill úr
þeim fiski, scm flakaður er.
Nokkuð af honum er notað
lil áburðar, cn meiru er þó
flevgt og keyrt í kasir með-
fram þjóðýéginum sem ligg-
ur upp úr bænum. Þar rolna
kasirnar og valda liinum
mcslu óþrifum og fýlu með-
fram veginum — og raunar
lengra. Er slík meðferð á
fiskiúrganginum hinn arg-
asti sóðaskapúr, og ekki sam-
bóðinn þeim mönnum er
fyrir því ráða. —»
Landbúnaður befir lengi
verið mikill í Stykkishólmi,
þegar miðað er við önnur
kauptún af svipaðri stærð.
Ilefir þar mestu um valdið
hinar mörgu og grösugu evj-
ar sem liggja þar skammt
undan landi. í þær var hev-
skapurinn sóttur. Én á því er
nú að verða nokkur brcyting.
Heyskapur í eyjum hefir
löngum verið óhægur og
dýr. Það minnkar því með
ári. hverju sem sótt er af
lieyi í eyjarnar. I stað þess
hafa þorpshúar komið sér
upp allmiklum nýræktartún-
um í landi. — Inn á milli
holta og ása í grennd við bæ-
inn liggja 38—40 hektarar
af ræktuðu landi, sem fóðra
nú um lielming af kúm og
öðrum búpeningi bæjarhúa.
En i þorpinii munu vera
fóðraðar um 80 kýr, 150 fjár,
auk nokkurra iiesta og ali-
fugla. Fóðuröflun handa
jiessum gripum cr þvt stór-
uin auðveldari en áður var.
En mikla vinnu og marga
sviladropa mun það hafa
kostað að „flytja“ Iieyskap-
inn þannig i land. Því landið
scm ræktað var, og nú er
orðið að sæmilegum túnum,
var ljótt og illa til ræktunar
fallið. — Þegar ljótt og illa
lagað land er tekið til rækt-
unar og gert að túnum á
skömmum tíma, verðúr við-
haldið á þeim að jafnaði
mikið, og svo mun hér reyn-
ast, ef túnin ciga að endast
nokkuð að ráði og skila við-
unandi arði. — Ekki sjást