Vísir - 23.12.1945, Blaðsíða 33

JÓLABLAÐ VÍSIS
CjiihnLincLir CClnaróion fírá YlCi&dai:
Ferð ym Austur-Oræfi
o e
Úr ferðasagu Fjaííamanna, með teikn-
ingum eftir höfundinn.
•' eir í jallamenn sem nu
nds hafa í síðastl. 20—30
áv ferðazt um öræfin, hafa
liíað hið dýrðlcgasta tímabil
á fjöllum, því þeir eru land-
námsmcnn, cr hafa séð hina
ósnorlnu fegurð og ráðið
fi'am úr vegleysum. Nú fara
Jeppar og flugvélar að keppa
um fólksflutninga á fjalla-
leiðum og veitir ekki af, þeg-
ar allir eiga orlofsbók. En
miklu myndum við tapa, Is-
lendingar, ef við gleymdúm
liestunum okkar nú í kapp-
hlaupi vélanna, — liinum
trúu og fótvissu félögum 30
kynslóða í strjálhyggðu landi.
Eitthvað á þessa leið lmgs-
aði ég fagra júlí-nótt á leið
imi Fljótsdalsöræfi, þegar
Snæfell hlasti við í morgun-
ljóma. Við vorum saman 8
fjallamenn með 2 úrvals
fyígdarmenn úr Suðurdal og
22 liesta.
Friðrik á Hóli — eftirlits-
maður hreindýranna — þekk-
ir þessar slóðir vel, skilur og
finnur töfra öræfanna með
barnslegri gleði, þótt -hann
sé nú á sexlugasta árinu.
Hann er léttur á fæti og kvik-
ur á hestbaki, eins og þjálf-
aður íþróttamaður um tví-
tu<gt. Einnig afbragðs skytta
og vatnamaður. 1 stuttu máli:
Sannur fjallamaðui'.
Við erum á hreindýraslóð-
um, og annað veil'ið rekur
eiuhver féíaganná upp mikið
óp: „Horn“, þeytist af haki
o'< þrífur upp fagurt hrein-
dýrshorn, o-< brátt sjást liin
drjfhvítu, margyddu horn,
„edtt og eitt í hagga“.
1 graflæk einum finnum
við dauðan hreindýrstarf;
eflaust hefir hann fcst sig
þarna í vetur, þegar liann
var að snuðra eftir grængrasi
á bökkunum. Nú eru öll
hreindvr horfin af þessum
slóðum til betri haglanda á
Brúar-öræfum, og búin að fá
ný og gljáandi horn. 1 vor
sáu þó Norðurdals-menn um
200 dýr í einum hón á þess-
um slóðum, eða tæpan helm-
ing hins áætlaða stofns.
Hestar vorir ösla flóana og
bregða á sprett yfir mela og
grundir, og sólarupprásin er
dýrðle" en Fr';nbakkar óma
af fuglasönp.
Fagrar endurminningar
eru bundnar við þessar slóð-
ir, og sannarlega eru þarna
kátir félagar á ferð, — fé-
lagar, sem haldið hafa hóp-
inn í áratugi, hverju sem
raular og tautar. Á norður-
leið var rennt fyrir lax og
skoðaðari Náttfaravíkur og
fjöll Köldukinnar, sem eru
svo dásamlega heiðhlá á vor-
in; einnig kíifrað á dranga
og fugiasyllur, þar sem
skarfakálið vcx.
Ferðalangurinn sér þó allt-
af silt af hverju, .sem ekki
er æskilegt eða samboðið
„fcrðamcnningu", — t. d. nii
keppast gestrisnir menn við
að reisa „bragga“ á fegurstu
stöðum. 1 Vaglaskógi eru 5,
og jafnvel í Átlavík, sem að
réttu má kallast þjóðar-
helgidómur. Þar er búið að
ryðja stórt rjóður, 3—5
mctra þráðbein tré eru felld,
til að rýma fyrir einum ryð-
kláfnum, grundirnar eru
sundurskornar af lijólförum,
og alís konar rusl á víð og
dreif. Á sveitabæ er 12 ára
unglingur með þrjár tylftir
af amerískum glæpaheftum,
„Superman“ og gangster-
veiðum. En þessar og aðrar
líkar hugsanir skilur maður
eftir i bílnum,
Þcgar morgunsólin glóir
yfir Eyjabakkajökul reisum
við tjöld við fagra lind, hvíl-
um okkur og leggjum svo til
uppgöngu á Snæfell.
All t Aus t f j arða hálendið,
Brúaröræfi og Ódáðalu'aun,
liggur fyi'ir fótiun okkar, en
Kverkfjöll glitra sem ópatl
við rönd Vatnajökuls. Jökla-
sóleyin er nú í blónxa og hin
gula valmúa, er vex hér á
austuröræfum.
Fcrðinni er heitið í Víði-
dal og Ti'öllakróka. Nokkuð
er kaldranalegt við Sauoa-
fellsvatn; það er ísilagt nú
um hásumar, og heiðin öll
frekar fær á skíðum cn á
hestum.
Víðidaluit cr fagur og
hrikalegur, sannur vettyaug-
ur útilegusagna, enda IieJ’ir
þar vei’ið háð örlagaríkt stríð
við náttúruþflin. Okkur, senx
lifum á jass- og gúmmí-öld-
inni, gengxir illa að skilja, að
þarna hafi vei’ið búið, og það
jafnvel stói’búi!
Víst er KollumúÍi seigur
með vetrarbeit og skjólgott
þar í skóginunx. En annars
var það í Tröllakrók, senx
ferðamaður sá tröll eitt mik-
ið vciða auri’iða með járn-
fork. Þar cr stói’brotnast
ShcL'[lU
landslag á Islandi og kletta-
drangar senx í Dolomit-fjöll-
unx. Þarna réðst á mig draug-
ur í tjaldinu og glímdum við
lengi nætur, unz eg vaknaði.
Beyndist „draugurinn“ þá
að vera.húðfat nxitt. Þi’átt
fyrir þetta þykir mér sagan
um karlinn með járnforkinn
jafn skemmtileg, - því hiux
hæfir þessu sviði, eins og
sögnin um tröllskessurnai’,
senx átu 4 sauði í nxál, cn
það yoru „hinar síðustu á
Islandi“ — ei'tir sögn sjálfi’a
þeiiTa. Bjuggu þær í Jökuls-
ár-gljúíTi við IllaÍcaxnb, fram-
an við Stórusteina, þar senx
Axarhamar gnæi'ir yíir 800
metra djúpu gljúíri.
Við skoðuðunx Austfjarða-
hálendi, sem er heillandi fyr-
h’ skíðafólk á vorin. Komum
í Sandaskörð-og gcngunx á
Grjótfjallshnjúka. Þaðaxx eru
Ðyrfjöll fcgurst og Beixia-
geitarfjall, — en það var þar,
senx geitui’ Þuriðar hinnar
í’íku urðu úti í stórhríð. Heit-
ir þar enn Seljadalur. Þaðan
er Hjaltastaðabláin fögur á
að líta. Heli eg ekki skilið
það örnefni fyrr eh eg sá
Hjaltastaðablána af tindum
Grjótfalls. Allt skógarlendið
austan Lagari'ljóts í Eiða-
þiugliá er einstætt að foi’ini
og lit. ísiuinir klettahjallar
og dalskorningar með ótal
snxátjörnunx og lækjunx. Yfir
að líta ,er laiid þetla sem
fléttuyei’k með styrkum höf-
uðlínunx jafnhhða lágunx
klettabeltunx —, en stór-
kjarrið, tjarnfrnar og ávalar
klappir renna saxxxaix í fjólu-
bláa móðu íxxeð grænbláunx
grunntón. Þessir þýðu litir
sveipa linxdið æfintýralegum
hjún. Blámóða Islandsdala er
töfrandi, en Hjaltastaðabláin
bcr af öllum bláma. Þar
skarta líka DyiTjöll, hin
formhreinu djásn austurhá-
lendisins. Um þau nxá segja,
hið sama og um Skógarfoss,
fegui'ðin er svo reglubundin
og stílhrein, að engin lýti
eru á. Dolomit-fjöll eru
„klassisk“ fjöll,,en Dyrfjálla-
tindar geta keppt við Dolo-
mitana hvað formfegurð og
sígildar línur sixertir.
Austfjarðahálendið er sér-
staklega vel fallið til að iðka
fjallaíþróttir að voi’- og sum-
arlagi. Dyrfjöllin, Grjó.t-
fjallstindar og norðurveggir
Beinageitarfjalls bjóða fjálla-
mönnunx mörg verkei'ni. —
Einnig er þar gott skíðaland
framan al' sumri, en Þránd-
arjökull og Hofsjökxdl eystri
eru — á alþjóðámælikvarða
— dásanxleg skíðalönd. Á
Austfjörðum cr nú nxikil
íþróttavakning. Bíða þarna
nxikil verkefni íTamtaks hins
austfii’zka æskufólks og Hér-
aðsbúa, senx eigi nxunu lála
sitt eftir liggja. Spái cg að
kaupstaður allmikill nxuni
í’ísa upp við Lagarfljótsbrú,
ásanxt fögruixx gistihúsxuxx.
Tel cg Egilsstaði, Hahornxs-
stað og Eiða þegar fyrir-
nxyndar gististaði og vega-
lcei’fi á Jjessum slóðum sænxi-
legt. Væi’i mikil bót, að fá
góða niótoi’fei'ju á Lagai’-
fljót. Helzt ætti að gera
fljótið sþipgengt til sjávar.
Þar cr Lagarfoss aðal hindi’-
unin.
álanni hættir við að verða
svp stórhuga á tindum uppi,
það er senx liuguriijn fái
vængi. Eitthvað af eðli arn-
ai’ins höfurn við vist í'eug-
ið í vöggugjöf. Á hinunx egg-
hvössu tjndum Gi’jótl'jallsins
finnst niér allt fæi’t og hug-
urinn lyllist óumræðilegri
gleði.
Hinir tígxdegu tindai', litur
Hjaltastaðtdxláar, silfxuTitur
fljótsins, djúpir Austfjarða-
dalir pg góða veðrið orlcar
á mátt viljans eins og segull
á járii . Eg sé íélagana l'eta
sig um hrúnirnar með örugg-
um skrefum, tylla sér á snas-
ir og tinda og horfa út í
þuskann. Slíkur dagur sættii’
miði’i sveit. Við yitum líka,
að þetta býli mun leggjast í
eyði í haust, eins og hinir bæ-
irnir allt inn að SæhautaseÍi.
Við Ánavatn liittum við
hónda, senx ætlaði að yfirgefa
hýli sitt þar á fjöllunum.
Hann var nxcð unx hundrað
bleikjur, sem hann hafði
fcngið í net sín. öræfiii eru
að stækka, og þau stækka
ört, fleiri og fleiri gefast upp
á fjallabúskaþnum. Aðeiixs 7
eða 8 bæir cru nú eftir á
Hólsl'jöllum. Ef þeir leggjast
í eyði, hver ó þá að táka á
ínóti laneferðamönnunx pg
reykjá hangikjötið fræga?
Eg segi hildaust: Við,
sem ví'ii’gáfum sveitirnar pg
fjöllin eigum að lxalda við
I jallabyggðinni, á þann hátt
er sæmir nútíðinni. Ekki með
því að byegja uoo afdalakpt-
in, sem nú eru mörg örfoka
eða þakin vikurjagi. Við
bygejum fjallaskála og gisti-
hús á þessxinx slóðunx og sum-
staðar ’ -t, sem náttúrufeg-
urð cr mikil.
íixann við nxargt, sem liið dag-
lega amstur' menningarinnar
lxefur í för nxeð sér. Það'er
sem báð í tærri lind eða fög-
ur liljómlist. Þetta fólk
mundiækki ganga svona, tala
þamiig eða tefla fraro djörf-
um hugmyndunx — jxjakað
á þröngunx skrifstofunt eða
vinnustöðvunx borgarinnar
eða í Jazz-glaumi kaffihús-
anxxa.
. Al' tindunx sést „Qf lxeinx
allan“. — Við vitunx að liand-
an við Snxjörfjöll ex’u Vopna-
fjarðgrdalir. Við höfum horft
yfir þá dali af Bustafells-
brúnum, konxið á gestrisin
heimili og rennt í ániar. Við
viturn, að eitt sinn var hyggð
upp mcð allri Hofsá lil
Rangalóns, einnig að Bruna-
hvaninxur er nú efsti bær i
þeim dal, e.\ var eitt sinn í
I Þar njótum við dýrðar
'sumarsins hina þrjá hjörtu
mánuði. Þegar Islendingar
eru komnir á það stig, að
| lifa sér til ánægju, skipta ár-
j inu þannig, að vimia í 9 nián-
uðj, nota tvo sumarmánuði ’
ogj einn vetrarmánuð j til
[feíjðalaga. Með skipxdagði’i
vei’kaskiptingu er slíkt hægt,
og það mun vinnast jafn vel
nxeð þessunx hætti. Borgar-
búar nxundu þá ekki úrætt-
ast, leggjast í hóflaust
drykkjusvall eða verða kaffi-
húsa-ofurkappar.
Við byggjum skála við
Snæfell, í Kollumúla, að baki
j Vatnajökuls, í Sandaskörð-
um, við Smjörvatn og Ána-
vatn. Á Jxessunx slóðunx má
velja um margt: Veiði, i'jall-
göngu, lxreindýraakstuiv
sandgræðslu og skógrækL