Vísir - 23.12.1945, Blaðsíða 35

JóLABLAÐ VfSIS
35
U óyrpu- ^JJeicja prá J-^o'ruótökimi.
Fjórar gamlar sögur,
Oddur var maður nefndur,
hann var Björnsson og bjó
á Þúfu í Ölfusi um miðja
síðustu öld. Oddur var með
ríkustu bændum sinnar sveit-
ar, og er til dæmis um efna-
liag hans, að níu ára gamalt
liey átti hann einu sinni.
Mun hafa verið fremur fálílt
að fyrningar yrðu svo mikl-
ar hjá bændum. Elvki sköp-
uðu heybirgðir Odds honum
þó mikla giftu, og verður
sagt frá þeim atburðum hér
á eftir.
Yeturinn, sem elztu heyin
á Þúfu ux-ðu níu ái'a gömul,
var mjög liarður, og var þá
liaglaust frá byrjun jólaföstu
til sumarmála. Vai’ð knappt
um fóður hjá flestum, og
nokkrir alveg bjargarlausir.
Margir af þeim sem aflögu-
færir voru lánuðu hey, og
gillti þar hjá öllum sami
kaupmálinn, að einn kapall
úr garði væiá sama og tveir
af teig. Sumir velstæðir
menn létu þó hina nauð-
stöddu synjandi frá sér fara,
og einn þeirra var Oddur á
Þúfu.
Hálfum mánuði fyrir sum-
armál kom bóndi úr Hjalla-
sókn að máli við Odd og bað
hann að lána sér liey, því all-
ur f jái*stofn hans, um þrjátíu
kindur, var bjargarlaus
heima og ekki annað að gera
en draga hnífinn á bai'ka
skepnanna ef lijálpin kæmi
ekki strax. En ekki var sú
ferð til fjár, því enga úrlausn
fékk bóndinn hjá Oddi og
skar því allar kindurnar dag-
inn eftir. Að hálfum mánuði
liðnum frá þessum atburði
kom góðviðri og þá beit um
leið.
Á réttardagskvöldið liaust-
ið eftir voru mjög líkar á-
stæður hjá Oddi á Þúfu og
bóndanum sem hann neitaði
um heyið vorið áður. Þá um
daginn liafði bærinn á Þúfu
verið mannlaus stundarkorn,
en á meðan kom eldur upp í
elzta lieystabbanum, og
magnaðist hann brátt svo
mjög að öll hey og bæjarhús
brunnu til kaldrar ösku. Fátt
hafði Oddur sagt þegar liann
spurði þessi tíðindi í réttirn-
ar, en mönnum sýndist eins
og hagl hrökkva úr augum
hans. — Mai-gir ux-ðu til að
rétta Oddi hjálparhönd við
þetta tækifæri. Þar á meðal
fóðraði Gísli Eyjólfsson á
Kröggólfsstöðum fyrir liann
nautpeninginn í lengri lima,
og Magnús, faðir Jórunnar
konu Odds, Beinteinsson i
Þorlákshöfn, s*endi honurn
við í nærri því allan bæinn.
Þjóðtrúin taldi það hafa
verið liefnd frá guðlegri for-
^jón, að kvikna skyldi i þess-
Um heyjum Odds, sem liann
var svo knappur á, en fleiri
Iiugðu þó að liér hefði verið
um mannaverk að ræða.
Margt leyfist þeirn sem
liátt eru settir, og oft má
finna sannindi þessara orða
Einai’s Benediktssonar: „að
sekur er sá einn sem tapar“.
Lög og réttarhöld fara oft í
manngreinarálit, og oft vinn-
ur sá ríki í þeim viðskiptum
þó hann bafi verri málstað.
Svo var það og þess sjást enn-
þá dæmi.
Á siðustu öld bjó maður á
Elliðavatni í Mosfellssveit er
Jón hét. Bíkur var liann og
harðdrægur í peningamálum.
Eitt sinn tapaði liann liesti,
og kom bann livergi fram, þó
leitað væri. Skömmu síðar
var Jón sladdur í Beykjavík,
og sá þar mann ausjan úr
Ölfusi sem liafði meðfei’ðis
liest mjög líkan þeim sem
honum vantaði. Jón bar þeg-
ar upp á Ölfusinginn að hann
hefði stolið frá sér liestinum,
en Ölfusingur þrætti. Jón
hélt máli sinu fast fram og
sór sér gripinn við nafn
heilagrar þrenningar. Var þá
Ölfusingurinn dæmdur á
Brimarholm. Svo var sagt; að
þeir þrjr fingur Jóns, sem
bann rétti upp við eiðsærið
hefðu visnað daginn sem
gengið var frá dómnum, og
eftir það hafi liann jafnan
haft vettling á hendinni. En
hesturinn sem livarf fannst á
sínum tíma clauður í mógröf,
og var mjög lejmt farið með
þann fund.
Af ölfusingnum er það að
segja, að enga leiðréttingu
fékk liann á málum sínum þó
flestir teldu liann sýknan
saka. Hann flæmdist suður
með sjó þegar liann kom úr
tugthúsinu, og var ætíð mið-
ur sín eftir þetta.
Þá skal liér sagt frá at-
burði sem mörgum finnst
kaldranalegur, en ekki var
hann þá siður um það leyti
sem liann skeði.
Gísli hét maður, hann bjó
í ölfusi við mikla fátækt og
átti hóp af börnum. Dugandi
maður var Gísli, og vildi
veiða bjai'gálna, en erfiðai'a
var að komast yfir auðæfi þá
en nú. Ekki var Gísli talinn
frómur maður, og vár hann
hýddur að þeix'rar tíðar sið
fyrir hvinnsku. Hafði hann
þó meiri málsbætur en marg-
ur annar sem slikt verður á,
mikil fátækt og önnur-hvers-
kyns vandræði.
Nokkuru eftir flenginguna
átti Gisli leið um Selvogs-
heiði, varð þar á leið lians
dauðyfli sem einhver ríkasti
sveitungi hans átti. Gísli
hvai'f frá virðing eignarétt-
arins, því ef til vill hafa solt-
in börn og mædd kona beðið
hans lieima. Tók liann því
kindarskrokkinn.
Svo óheppilega vildi til, að
maður hafði farið á undan
Gísla yfir heiðina, séð þar
dauðyflið og sagt frá því.
Sá hinn sami vissi af fex'ðum
Gísla, og var því þjófurinn
fundinn um leið og hin dauða
kind kom ekki fram á sínum
stað.
Fyrir þjófnaðinn var Gísli
dæmdur í langa tugthusvist.
En sumum varð það á að
spyrja hvort hinn ríki maður
mundi hafa getað fangelsað
refinn eða hrafninn senx án
efa hefðu séð fyrir þýfinu ef
Gisli hefði ekki misséð sig á
þvi.
Fátækur maður i Hjalla-
sókn stal einu sinni reyktum
sauðarskrokk frá Þorgeiri
Þórðarsyni á Núpum. Yar
mjög mikið talað um þann
vei'knað Þorgeiri sjálfum til
lítillar gleði. Þegar það sla-af
stóð sem liæzt sagði Þor-
geir: „Skyldi fólkið liafa
talað svona mikið, ef eg hefði
gefið manninum- sauðinn“.
Allir geta borið saman
verðmæti sjálfdauðrar lior-
rollu og reykts sauðarfalls,
og álíka munur virðist hafa
vei'ið á manngæðum Þorgeirs
á Núpum og sveitunga lians
sem kom Gisla í tugthúsið.
Sængurkonuklettur stend-
ur í hlíðum Ingólfsfjalls spöl
austar en vegurinn liggur
niður að Selfossi. Steinn
þessi er fremur stór, og
meii'i að lengd en í þvermál.
Nokkui'u austar, alveg við
þjóðveginn, eru rústir, sem
auðsjáanlega eru gamalt
bæjarstæði, og mun bærinn
Fjall í Ölfusi bafa staðið þar.
Fjall var sæmilegt býli eftir
því sem Árni Magnússon
greinir í Jarðabók sinni,
Þjóðsaga er til um þessa
staði, og bljóða þau munn-
mæli á þessa leið:
Siðla kvölds að haustlagi
kvaddi þunguð kona dyia í
Fjalli og baðst gistingar. Var
henni synjað um húsaskjól,
og liéll bún þá vestur með
fjallinu eins og leið liggur.
Um nóttina lét hún fyrir
berast undir háum sleini, álti
þar bai-nið og hefir steinninn
síðan verið kallaður Sængui'-
konuklettur. Moi'guninn eftir
fann Iiana þar bóndi frá Helli,
sem var næsti bær við Fjall,
og kom lienni og barninu til
manna. — Fyi'ir ofan bæinn
í Fjalli var stór klettagnípa,
rnjög supdur klofin. Nótt-
ina eftir að förukonunni var
úthýst var stórfelld rigning,
féllu þá skriður miklar og
stór bjöi'g úr gnípunni nið-
ur á túnið svo það spilltist
með öllu, og lagðist þá byggð
niður i Fjalli.
Almennt var lalið að þar
hefði forsjónin liefnt fyrir
þá harðneskju, sem förukon-
unni var sýnd.
(Heimildir: Gamlar sagnir
úr ölfusi.)

Cerebos salt
er óa
ít jaJar
Cerebos
borðsalt
er alltaf jafn hreint og fínt og
ekki fer eitt korn til ónýtis.
j^a& jœót í öiium uerziunum
Jafnan fyrirliggjandi
í góðu úrvali:
Innisloppar fyrir karla og konur
Kamgarnsdúkar.
Káputau
Drengjafataefni
Leðurvörur, allskonar
Hanzkar fynr dömur og herra
Kvenlúffur ur skinni
Barnalúffur, með loðkanti eða án
Loðsútaðar gærur
Teppi, margar gerðir
_ Buxur, allskonar
Sokkar, ullar og fleiri tegundir
Peysur
Garn, lopi og margt fleira.
Sannfærizt um verð og vörugæði hjá okkur,
áður en þér festið kaup annars staðar. —
Seljum ennfremur hina velþekktu
„iÐUNNARSKÓ^
\JerLómitjuútóaian Cje^jun — Jltunn
’
Klæðaverzlun — Saumastofa — Skóverzlun
Hafnarstræti 4. — Sími 2838.