Vísir - 23.12.1945, Blaðsíða 39

JÓLABLAÐ VÍSIS
á9
Cju&jón . J/óniáon:
Að brenna út gamla árið
-----—--
• ...
Við Þorskafjörð.
LYSISAMLAG
ÍSLENZKRA
BOTNVÖRPUNGA
Símar 3616, 3428.
Símneíni: Lýsissamlag
R e y k j a v í k
Stærsta og Sulikomnasta
kaldhreinsunarstöð
á íslandi,
Lýsissamlagið selur lyfsölum,
kaupmönnum og kaupfélög-
um fyrsta flokks kaldhreinsað
meðalalýsi, sem er framleitt
við hm allra beztu skilyrði.
{-Jnignun skipastólsins var á sínum tíma ein helzta
orsök þess, að Islendingar gerðust háðir öðrum þjóð-
um og glötuðu sjálfstæði sínu.
JSjægur skipakostur er ekki siður nauðsynlegur sjálf-
stæði landsins nú en þá. Og má það því aldrei framar
henda, að landsmenn vanræki að viðhalda skipastól
sínum, og tvímælalaust er nauðsynlegt að éfla hann
frá því sem nú er. jHlynnið því að hinum íslenzka
flota. Með því búið þér í haginn fyrir seinni tima, og
eflið sjálfstæði þjóðarinnar.
Takmarkið er:
FLEIRI SKIP — NÝRRI SKIP — BETRI SKIP.
Skipaútgerð ríkisins
Þegar leið fram á jóla-1
föstuna, fóru eldri og yngri
að telja tímana til jólanna,
þessarar mestu og vegleg-
ustu hátíðar ársins. Og þeg-
ar þau voru liðin hjá var
önnur á næsta leyti, eins og
nýárið. Og livað var nú ann-
ars þá til gleði sérstaklega?
Að visu var hinn skemmsti
dagur ársins liðinn hjá, og
dagarnir urðu strax pínulít-
ið lengri og hirtan skýrari og
dulmætli skammdegisins að
missa tökin á hugum fólks-
ins, með hverjum deginum
sem leið, og sólin að sigrast
á myrkrinu; og nú voru hin-
ir Ijósu dagar á næstu grös-
inn, og gáfu vonum manna
frain á leið unz sól og vor
fengi algerlega yfirhöndina
iheð sumrinu. —
En það var nú ekki þetta
sem börnum. og unglingum
var efst i huga um nýárið og
fögnuðu mest. Nei, það var
að fá að taka þátt í brenn-
unni á gamlárskvökl. Það
var þá mjög títt og var alda-
gömul venja um Breiða-
fjörð, að efna til brennu á
hverjum bæ um dagseturs-
leytið þetta kvöld, og var
það kallað að brenna út
gamla árið“. Var það mikið
tilhlökkunarefni börnum og
unglingum, og einnig þeim
fullorðnu, var þetta tilbreyt-
ing í góðu veðri.
Nú kom það í hlut okkar
strákanna að draga að efni
til brennunnar,hrís ogspítna-
rusl og færa heim á klettinn
á Bólhjallanum, þar sem við
geymdum liornin okkar.
Líka var þarna kóngstóllinn,
þegar við vorum að leikjum
þar. Söfnuðum við saman
þarna öllu sem til féklcst og
eflt gæti bálið, svo sem mó,
taði, hrossafeiti. Gott þótti
og ef tjara var til að tendra
blysin. Brennan í Flatey
þótti bera af öllum að glæsi-
leik, eins og gull af eiri. Var
okkur sagt að kaupmaður-
inn, Jón Guðmundsson, hefði
ekki skorið við nögl tillag sitt
til brennunnar þar, þvi hann
hefði lagt til tvo tjörukagga
ofan á köstinn, svo loginn
teygði sig hátt á loft i húm-
inu, og sást víðs vegar að af
ströndum fjarðarins. Eins og
liann vildi benda á, að enn
væri vegur Flateyjar mest-
ur og að hún vildi lilynna
að þeim kyndli þeirrar
menningar, sem um skeií
liefði verið arineldur héraðs-
ins í tíð ólafs próf. Sívert-
sen og Brynjólfs Benedikts-
sen. —
En lirísið okkar klökúgt
upp úr gaddinum gaf nú
ekki eins glæsilegar vonir og
brennan þeirra í Flatey. En
ef liún gæti orðið sú bezta
í firðinum, þá var nóg. —
Það var venja foreldra okk-
ar að þau hjálþuðúst að, vio
lengst af i sinni búskap-
artið, og fannst okkur
eittlivað hátíðlegra og ein-
ingarlegi-a við það. Þegar
við svo höfðum etið okkur
sadda af því sem búið átti
bezt til, þá fengum við oklc-
ur eld hjá mömmu, í aflóga
járnpotti og brotið að mó og
laði, og nú var arkað út á
klettinn, og tekið að blása að
glóðinni; bárum lirísið á, og
hvað annað sem tendrað
gæti logann, svo bálið lýsti
nú allt umhverfið, túnvöll-
inn og alla leið heim á bæj-
arhúsin, hvít af snjó. Og um
allan fjörðinn, við hvern bæ,
komu vitarnir í ljós, liver
eftir annan,og gáfu til kynna
að hér var líka unga fólkið
að-skemmta sér.
Þarna var svo snúizt í
kring um bálið og sungnir
álfasöngvar sem þessir:
Allir flytja álfar sig
áramótin við
Iilaupa þá í hópum
um hóla og klettarið.
:/: Stígum stígum vorn dans,
stynur freðin grund,
Silfurrúnir ritar rnáni,
ránar á sund :/:
Slíkir og þvílikir söngvar
minntu okkur á beztu rökk-
ursögurnar sem við heyrð-
um i æsku, og maður sá í
anda glatt og prúðbúið álfa-
fólkið stíga dansinn á glæru
hjarninu, og máninn varp-
aði glitrandi geislarúnum á
fjarðarísinn fyrir neðan bæ-
inn. Þegar eldurinn tók að
dvína, gerðum' við okkur
blys og lýstum upp um-
liverfið, og þeyttum svo eldi-
bröndum í allar áttir og
lékum Skarphéðinn í brenn-
unni.
Á hverjum bæ í firðinum
mátti sjá vitana frá okkur,
og jafnvel suður í Saurbæ
ef skyggni var gott. Bezt sá-
ust bálin er jörð var auð, þá
skáru þau svo vel af við
bleksvart rökkurhúmið og
minntu á, að þar væru líka
mannabústaðir, sem væru að
minnast þess að:
,Árið er liðið í aldanna skaut
og aldrei það kemur til baka
nú gengin er sérhver þess
gleði og þraut,
það gervallt er runnið
á eilífðarbraut;
En minning þess víst skal
þó vaka.“
Væri gott veður var reik-
að úti lengi kvölds og
skemmt sér liið bezta. Svo
þegar maður kom í bæinn
sveittur og móður, eftir ærsl-
in, mætti manni kaffi með
dýsætum lummum. Við
þessar og því líkar skemmt-
anir undu menn glaðir við
sitt, og gerðu ekki hærri
kröfur til lífsins en efni
stóðu til þá.
Þetta kvöld átli liúsfreyj-
an á bænum að ganga þrisv-
ar umhverfis bæinn og mæla
fyrir munni sér: „Komi
þeir sem koma vilja, og fari
þeir sem fara vilja, mér og
mínum að meinalausu.“ Og
ljós var sett i livern krók
og kima þetta kvöld, svo
álfarnir sæju lil ef þeir vildu
nota bæinn á flökti sínu um
landið á gamlárskvöld. En
þá voru, þeir í búferlum, var
sagt.
Áður en fólk háttaði, var
lesin áramótahugvekja Pét-
urs biskups og sungnir við-
eigandi sálmar. Blær æfin-
týra og þjóðsagna fylltu
liugi unga fólksins, og allir
voruj ánægðir með tilbreytni
kvöldsins í einfaldleik sín-
um, og fámenni liinnar
dreifðu byggðar. Maður
fann ékki svo mjög til ein-
angrunarinnar er gott var
veður, þó hávetur væri.
Unglingarnir í fullu fjöri
höfðu það á tilfinningunni,
að þeir væru ekki lengi að
skreppa til næstu hæja ef á
lægi, eða að gamni sínu. Þar
komst engin vanmáttartil-
finning hins aldurhnigna að.
Æskan var glöð og hress
sem enn í dag.
Væri vont veður á gaml-
árskvöld urðu allir að sætta
sig við það, og finna sér eitt
og annað til skemmtunar.
Þrátt fyrir hríðarveður úti
gat verið lilýtt og notalegt
inni, er allir voru komnir í
bæinn, og skemmtu sér þá
við bóklestur, skriftir, spil
eða tafl, gátur eða leiki, o.
fl. og urðu heimili til sveita
þá eins og nokkurskonar
smáriki út af fyrir sig i vetr-
arhríðinni. Þá var og miklu
mannfleira i sveitunum en
nú er orðið.
Eg var nýlega að skyggn-
ast í manntal i Gufudals-
sveit í mínu ungdæmi. Þá
voru þar uiri hálft þriðja
liundrað sálir og flestir bæir
með 10—15 manns i heimili.
En nú er önnur öldin þar,
senl annars staðar í sveitum.
að skammta liátíðamatinn,