Morgunblaðið - 01.05.1966, Blaðsíða 2

2
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 1. maí 1966
Dómsmálaráðherra á Alþingi:
Ekki geriar athugasemdir
í þingmannanefndinni um
gerðardómsákvæðin
Fullyrðingar stjórnarandstæðinga hraktar
1 FYRRAKVÖLD lauk í efri
ideild Alþingis 2. umræðu um
frumvarpið um álbræðslusamn.-
inginn. Var áformað að taka mál-
Sð til þriðju umræðu í gær og
Ihlyti það þá afgreiðsiu sem lög.
Við aðra umræðu málsins hélt
Jóhann Hafstein dómsmálaráð-
Iherra ræðu og hrakti í henni al-
gjörlega þær staðhæfingar er
komið höfðu fram í ræðu Ólafs
Jóhannessonar við 1. umræðu
málsins í deildinni að honum
liefði ekki verið kunnugt um
k gerðardómsákvæði samningana
frá upphafi. Hér á eftir fer stutt-
ur úrdráttur úr ræðu ráðherra.
Ráðherra sagði að vert væri að
rifja upp hvað hann hefði sagt
í málinu, vegna þess að Ólafur
Jóhannesson hefði verið að gera
því skóna að hann færi með víðs-
vitandi ósannindi. í fyrsta lagi
væri það það að prófessor Ólafur
Jóhannessyni hafi verið sýnd
frumdrög samningsuppkastsins
frá íslendingum, — hann viður-
kenndi að það væri rétt, í öðru
lagi að hann hafi þá ekki gert
neinar athugasemdir um ráða-
gerðir og hugmyndir um alþjóð-
legan gerðardóm — það viður-
kennt að þetta væri rétt. Vitnaði
ráðherra síðan í ummæli sín í
neðri deild er málið var þar til
umræðu og sagði að þá hefði
komið skýrt fram að upphaflega
uppkastið eða frumdrögin frá ís-
lendingum hefðu gert ráð fyrir
gerðardómi og það væri meira
en ár liðið frá því að þetta var
‘ sýnt Ól-afi Jóhannessyni sem
fræðimanni á því stigi málsins,
eða síðar.
Ráðherra sagði, að aldrei hefði
komið fram hjá sér, að Ólafur
Jóhannesson eða aðrir þingmenn
stjórnarandstöðunnar bæru á-
byrgð á þessu eða öðrum ákvæð-
um samningsins, — en ekki væri
skiljanlegt þegar litið væri til
allra stóryrðana og gífuryrðanna
niú af hverju stjórnarandstæð-
ingar skildu ekki taka sig á fyrr.
f>á kvaðst ráðherra aldrei hafa
vitnað i neina álitsgerð Ólafs Jó-
hannessonar, en hinsvegar spurt
af hverju hann hafi ekki séð
ástæðu til þess í öndverðu og
síðar undir meðferð málsins, að
aðvara gegn því að semja um
gerðardóm af hálfu ríkisins við
einkaaðila, úr því að hann teldi
nú slikt svo fráleitt og vansæm-
andi. Hver væri þá afsökunin
sem hann bæri fram. Hún væri
þessi: Það sem mér var sýnt er
allt annað en nú er umsamið.
Spyrja mætti þá hvað þessum
þingmanni hefði verið sýnt. Hann
hefði gert grein fyrir því í sinni
ræðu og hefði komizt að þessari
niðurstöðu: en af því sem ég hef
lesið er alveg ljóst, að í fyrsta
Jóhann Hafstein
dómsmálaráðherra
samningsuppkastinu sem Islend-
ingar lögðu fram, uppkastinu
sem mér var sýnt voru engin slík
gerðardómsákvæði, sem í samn-
ingi þeim sem nú á að lögfesta
eru. Síðan hefði hann lesið grein
úr upphaflega uppkastinu en í
því kæmi einmitt fram í fyrstu
málsgrein 22. greinar stæði að
vísa skildi deilum ef sættir tækj-
ust ekki til ísl. dómstóla, nema
hún færi til gerðar eftir 3. máls-
grein þessarar sömu greinar.
Hvaða gerð gæti þetta verið. í
þýðingu Ólafs kæmi fram að
yrði uppkast Alþjóðabankans að
alþjóðasamningi um iausn fjár-
festingadeilna fullgilt af nægi-
lega mörgum ríkjum og af Al-
þingi og af réttum svissneskum
stjórnarvöldum væri ríkisstjórn-
in reiðubúin að ræða þennan
möguleika við Alusiusse að nota
þá aðferð til sátta og gerðar sem
þar er gert ráð fyrir, enda sé
um meiri háttar deilumál að
ræða. Spurja mætti, hvort ekki
stæði þarna í fyrstu frumdrögum
að ríkisstjórnin væri reiðubúin
að ræða þann möguleika að
skjóta málinu í aiþjóðlega gerð.
Menn hefðu ekki vitað að þessu
| stigi málsins hvernig ákvæði um
hana mundu verða, en allavega
W7'4
I
•V
í GÆRMORGUN var SA-
kaldi og skúraveður á S- og
V-landi, en léttskýjað og
vindur hægur á Austfjörðum
og NA -landi. Á Hornströnd
um og N-landi var A-goia og
skýjað.
Lægðin suðvestur a”
ínu mun verða á svipuðum
slóðum í dag. Kinnig mun
hæðin yfir Norðursjó hald-
ast, svo að í dag mun verða
suðlæg átt með lítils háttar
skúrum syðra ,en bjartviðri
fyrir norðan.
átti þar að vera erlendur gerðar-
dómur er fjallaði um deilur milli
ríkis og einkaaðila. Væri þá
nokkur furða þótt spurt værL
Átti þetta ekki að vera prófess-
ornum viðvörunarefni eins og
hann talar nú um hvílík ósköp
það séu af hálfu ríkisins að
semja um gerð eins og gert væri
nú, um leið og hann lætur þess
getið að ekkert væri við það að
athuga ef sá samningur væri við
annað ríki. Miðað við núverandi
mat Ólafs Jóhannessonar á því að
ríkið leggi deilur við einkaaðila
í alþjóðlega gerð. þá mætti það
undrun sæta að prófessor við
Háskóla íslands teldi slíkt sam-
bærilegt við það að vera mútað
til þess að skríða á fjórum fótum
á Lækjartorgi, skuli enga hvöt
hafa fundið hjá sér að vara við,
að leggja út í slíkt niðurlægjandi
ævintýri fyrir þjóðina, og jafn-
vel heldur ekki eftir að þing-
flokki hans var gefinn kostur á
að starfa að undirbúningi máls-
ins á Alþingi.
Það yrði því að leiðrétta dóms-
niðurstöðu Ólafs Jóhannessonar
að hans eigin málflutningi í öll-
um meginatriðum. Hann segði
sjálfur, „með þessu hef ég al-
gjörlega sannað, að það er ekki
fótur fyrir dylgjum dómsmála-
ráðherra“, — en dylgjurnar ættu
að vera þær að sagt hefði verið,
að honum hefði verið sýndar
ráðagerðir og hugmyndir um
samningsákvæði um alþjóðlegan
gerðardóm, eins og nú væri nán-
ar samið um. Hann hefði ekki
sannað né afsannað neíít, heldur
aðeins staðfest frásögn sina.
Þá væri eftir annar þáttur
þessa máls um gerðardóminn og
hvernig meðferð málsins hefði
verið, en það hefði komið fram
hjá Helga Bergs. Ráðherra sagði
að á síðari stigum málsins, a.m.k.
hálfu ári áður en samningurinn
var undirskriíaður þá hefðu gerð
ardómsákvæðin legið skýrt fyrir,
— en aldrei hefðu komið fram
athugasemdir í þingmannanefnd-
inni að fella þessi ákvæði úr, og
það væri algjörlega rangt að
það væri fyrirvari um það í
fundargerðum 14. fundar í bók-
un Helga Bergs og Ingvars Gísla-
sonar, sem vitnað hefði verið til.
Þar kæmi einungis fram að verk-
smiðjufyrirtækið skuli í einu og
öllu lúta íslenzkum lögum, en
auðvitað gæti það lotið islenzk-
um lögum þó að samið væri um
það milli ríkisstjórnarinnar og
eigandans að dómum út af
rekstri fyrirtækisins megi reka
fyrir gerðardómi. Það hefði
aldrei verið túlkað í þingmannia-
nefndinni að í því fælist útilok-
un á vísun málsins til gerðar-
dóms, sem um skýringu, túlkun
og framkvæmd gildi og ábyrgð
samningsins á að fara að ís-
lenzkum lögum samkvæmt sama
ingnum, enda fengi það almennt
ekki staðizt eðli málsins sam-
kvæmt.
Ráðherra vék síðan að þeim.
breytingum sem gerðardómsá-
kvæðin hefðu tekið í meðferð frá
fyrsta samningsuppkasti. Sagði
hann, að svör þau er komið hefðu
frá Svisslendingum í maí 1965
hefðu verið í allt öðrum dúr,
heldur en íslendingar hefðu lagt
til og ákvæðin væru nú. Þar
hefði verið gert ráð fyrir gerðar-
dómi, sem átti að úrskurða eftir
grund.vallárreglum íslenzkra og
svissneskra laga, að svo miklu
leyti, sem þau væru sameiginleg
og ella eftir alþjóðarétti. Þéssi
ákvæði hefðu þess vegna verið
sérstaklega áréttuð og fjallað um
þau á þann hátt að í ákvæði
samningsins ætti í fyrsta lagi að
koma fram eðlilegur greinar-
munur milli efnislegs réttar og
réttarfars, en í því hefði falizt,
að það þyrfti að ákvarða nánar
eftir hvaða lögum gerðardómur-
inn ætti að dæma. Hefði verið
lögð áherzla á það að það væru
íslenzk lög, sem hér ætti að
dæm.a eftir, — að það væri fyrir-
fram ákvarðað um efnislega rétt-
inn, hvað sem síðar kynni að
verða formað um réttarfarsregl-
urnar og nú síðar hefði verið
byggt á, að fara eftir Alþjóða-
banka samþykktinni um það
efni. í öðru lagi hefði verið lögð
Framhald á bls. 13
Hverjar voru fyrirspurnirnar?
Grein þessi barst Velvakanda
í gær, en er birt hér með leyfi
höfundar:
Reykjavík 30/4. 1966
Kæri Velvakandi!
ÉG VARÐ fyrir svo skemmti-
legri reynslu í gær, að ég má
til að skrifa þér og segja þér
frá henni. Ég hef bókstaflega
fengið aukna trú á mannfólk-
ið og mannlifið vegna þessarar
reynslu, svo að mig langar t.'l,
að sem flestir fái að njóta
hennar með mér.
Tildrögin að þessu öllu sam-
an voru þau, að ég fór á fund,
sem borgarstjórinn okkar hafði
boðað til 1 Lídó siðastliðið
miðvikudagskvöld. Þar gerðist
það atvik, sem í rauninni var
5>lls ekki í frásögur færandi, að
maður nokkur, roskinn að
aldri, hóf að kalla fram í íyrir
Gísli Halldórssyni, á meðan
hann var að flytja ávarp sitt
um íþróttamál í höfuðborg-
inni. Maðurinn sagðist heimta,
að umræður á þessum fundi
snerust eingöngu um eitt mál,
ál-málið, sem hann taldi eina
málið, sem vert væri að tala
um, þar sem fyrirhugað væri
að blanda borgarloftið eitri
frá ál-verksmiðjunni! Var hon-
um sýnilega mikið niðri fyrir.
Fundarstjóri bauð manninum
að skýra mál sitt að ræðu Gísla
lokinni, en hann hélt áfram að
kalla fram í, svo að Gísli fékk
ekki lokið máli sínu. Kom þá
ungur maður, sem á fundinum
var, og bað manninn góðfús-
lega að ganga með sér út úr
salnum, og gerði hann það.
Hygg ég, að flestir fundarmenn
hafi fljótlega gleymt þessu at-
viki.
Ég varð því meira en l'ítið
undrandi, þegar ég sá forsíðu
Tímans í gær, sem var að
mestu leyti helguð þessu at-
viki. Við lestur greinarinnar
sá ég þó strax, að sá, sem hana
hafði skrifað, hafði alls ekki
verið á fundinum, því að mjög
var þar hallað réttu máli. Mað-
urinn, sem reyndist vera Vig-
fús Helgason, fyrrverandi
kennari við baendaskólann að
Hólum, var sagður hafa ætlað
að bera fram „óþægilega fyrir-
spurn“, en þar sem hún hafi
ekki „fallið í kramið hjá fund-
arboðendum", hafi honum ver-
ið meinað það og loks verið
„fluttur af fundinum af ungum
mönnum, sem virtust vera þar
sem einhvers konar óeinkenn-
isklædd lögreglusveit". Grein-
inni lýk\jr með dylgjum um
það, að hér sé eitthvað mjög
ískyggilegt að gerast á fund-
um borgarstjóra, svo að ég
segi fyrir mig, að mér létti
stórum, er ég sá það af stórri
mynd, sem blaðið birti af Vig-
fúsi ásamt viðtali við hann,
að hann hafi þó ekki hreinlega
verið „látinn hverfa“!
Eins og ég gat um áðan, sá
ég strax, að ritari greinarinn-
ar hafði ekki verið á fundin-
um, heldur látið blekkjast af
röngum upplýsingum óvand-
aðra manna. Þar sem ég var
þess fullviss, að blaðmenn
Tímans, eins og raunar blaða-
menn yfirleitt, vildu heldur
hafa það, er sannara reyndist,
flýtti ég mér að hringja niður
á skrifstofu Tímans og bað um
að fá að tala við þann er skrif-
að hafi umrædda forsíðugrein.
Var mér tjáð, að það væri
Indriði G. Þorsteinsson, rit-
stjóri, og náði ég fljólega tali
af honum. Ég sagði honum allt
hið sanna um atburðinn í
Lidó, en hann vildi í fyrstu
ekki trúa mér, því að hann
sagðist hafa góðar heimildir
fyrir frásögn sinni. Þó held ég,
að mér hafi að lokum tekizt
að sannfæra hann um sann-
leiksgildi orða minna, enda
benti ég honum á, að hann
gæti fengið það staðfest hjá
hverjum sem væri þeirra, er
Lídófundinn sóttu, en þeir voru
mörg hundruð. Sagðist hann
þá skyldu „athuga málið“.
í samtali okkar minntist rit-
stjórinn á viðtal það, sem þeir
Tímamenn áttu við Vigfús
Helgason, og innti ég ritstjór-
ann eftir því, hvort þeir hefðu
ekki spurt Vigfús, hvaða
„óþægilegar fyrirspurnir“ það
væru, sem hann hafði ætlað að
koma á framfæri við borgar-
stjóra. Og þá gerðist það gleði-
lega og óvænta, sem eiginlega
varð tilefni þess, að ég fór að
skrifa þér þetta hréf. Ég verð
að játa, að ég hafði haldið —
þó að ég skammist mín eftir á
fyrir svo lágkúrulegan hugs-
unarhátt — að sá blaðamað-
ur borgarstjórnarandstöðunn-
ar, sem í slíku viðtali léti und-
ir höfuð leggjast að fá upplýs-
ingar um hinar „óþægilegu
fyrirspurnir", (auðvitað í þeim
tilgangi að geta birt þær í
blaði sínu til hneisu fyrir
borgarstjórann) ætti ekki upp
á pallborðið hjá ritstjóra sín-
um á eftir. En það var nú eitt-
hvað annað. Ritstjórinn tjáði
mér sem sé, að þeir hefðu ekki
einu sinni spurt Vigfús um
þetta atriði! Hugsaðu þér Vel-
vakandi góður, hvílík kurteisi
og nærgætni, og það í garð
stjórnmálaandstæðings síns!
Þeir hafa auðvitað hugsað sem
svo, að úr því að borgarstjór-
inn vildi ekki sjálfur, að þess-
ar fyrirspurnir kæmu fram, þá
væri þetta sjálfsagt eitthvað
óþægilegt fyrir hann, og þess
vegna ættu þeir ekkert að vera
að hnýsast i það. Ef slíkur
hugsunarháttur er ekki til þess
fallinn að koma manni í gott
skap, þá veit ég sannarlega
ekki, hvað ætti að vera það.
Ég varð að vísu fyrir dálitl-
um vonbrigðum, þegar ég
fletti í gegnum Tímann í morg-
un og sá hvergi leiðréttingu á
hinni röngu frásögn í gær. Ég
að hún stæði þar á fremstu
hafði þó fastlega gert ráð fyrir,
síðu, á jafn áberandi stað og
frásögnin sjálf. En þess ber að
gæta, að Vísir birti strax í
gær rétta frásögn af atburðin-
um, svo að ef til vill hefur
Indriða fundizt, að það væri
nægileg leiðrétting. í góðleik
sínum hefur ritstjórinn ekki
hugsað út í, að það vaeri
kannske ekki sama fólkið, sem.
læsi Vísi og það, sem les Tím-
ann.
Það er ekki tilviljun, að ég
sendi þetta bréf Morgurwblað-
inu, en ekki Tímanum. Ég
vildi nefnilega, að einnig
stjórnmálaandstæðingar Tíma-
ritstjórans sæju, hvern rnaim
hann hefur að geyma — fylgis-
menn hans hafa auðvitað séð
c.
það fyrir löngu.
Með þökk fyrir birtinguna.
Guðrúa Arnalds.