Morgunblaðið - 01.05.1966, Qupperneq 10

10
MORGU NBLADID
Sunnudagur 1. maí 1966
y
Nýft skipulag
er lifsnauðsyn
Sverrir Hermannsson, form.
f Landssamb. ísl. verzl.manna.
Á ÞBSSUM hátáðisdegi íslenzkr
ar verkalýðshreyfingar er mér
efst í huga hin mikla nauðsyn
þess að skipulagsmál allþýðu-
samtakanna séu tekin föstum tök
um og hafin upp úr því skipu-
lagsleysi, sem þau nú eru í, sem
nálgast öngþveiti. Þegar svo er
komið að sjálft þing Alþýðu-
sambands íslands, sem marka á
hina mikilsverðu stefnu sam-
takanna út á við og inn á við,
er orðið að lítt viðráðanlegri
fjöldasamkundu, alls ómegnugri
að gegna hlutverki sínu, þá er
augljót að til róttækra ráða
þarf að grípa. Skipulagsmál sam
takanna hafa um langt árabil
verið til umræðu á þingum ASÍ,
og eitt af því fáa sem menn hafa
þar getað orðið sammála um er
mauðsynin á að gerbylta þeim,
en þingið i sjálfu sér, í þessu
sem öðru, ófært um að ná neinni
niðurstöðu.
Núverandi skipulag ASÍ á sér
sína sögu sem mjög er skiljan-
leg eins og málum var háttað
í okkar fábreytta þjóðfélagi fyr-
ir hálfri öld, og um áratugi eftir
að ASÍ var stofnað. En takist
alþýðusamtökunum ekki að að-
hæfa sig gjörbreyttum þjóðfélags
háttum og nýju tækniþjóðfélagi
þá dæma þau sig sjálf úr leik
„ sem ráðandi afl.. Það hefir verið
seilst út fyrir landsteinana eftir
fyrirmyndum að nýju skipulagi
og margt nýtilegt fram komið
sem styðjast má við, en því fer
fjarri að þær fyrirmyndir henti
okkur í einu og öllu. íslenzk
verkalýðshreyfing verður sjálf
að finna sitt skipulagsform.
Gömlu félagsheildirnar eiga að
fá að halda sér innan 10—12
landssambanda, sem halda þing
sin annað eða fjórða hvert ár,
ári á undan Alþýðusambands-
þingum, ræða þar sín sérmál og
eiga beina aðild að ASÍ, en á
þiingum þess verði svo tekin
sambandanna til umræðu og af-
fyrir stærstu hagmunamál sér-
greiðslu og síðast en ekki sizt
verði ASÍ hinn mikilsverði og
ábyrgi aðili gagnvart alþjóð og
rikisvaldi, jafnt í samningsgerð
um sem öðrum málum. A þing-
um landssambandanna yrði kos-
ið hlutfallskosningu á Alþýðu-
sambandsþing og eins yrði kos-
ið hlutfallskosningum á því
þingi. Hér er stiklað á stóru,
enda ætla ég mér ekki þá dul að
segja fyrir verkum í þessum efn
um, en hygg þó að þessi mál séu
ekki eins flókin og vandasöm í
framkvæmd og ýmsir vilja vera
láta.
Spurningin er sú hvort æðsta
valdasamkunda íslenzkrar veraa
lýðshreyfingar, Alþýðusam-
bandsþing, á að halda áfram að
vera grútmáttlaust rifrildissam-
kunda, sem ekkert skilur eftir
sig nema kostnaðinn, eða að
stungið verði við fótum og
henni og samtökunum haslaður
sá völlur sem þeim ber, en slíkt
er lífsspursmál fyrir launastétt-
irnar í landinu.
Engin pólitik
hjá hljómlistar-
mönnum
Svavar Gests, form. Félags isl.
hl j óml ista rmanna:
ÞEIH hringdu í mig frá Morgun-
blaðinu 1 fyrradag og báðu mig
af því að ég væri formaður í
verkalýðsfélagi, að skrifa grein
í tilefni af fyrsta maí, en það er
ástæðulaust að hafa hana póli-
tíska, sagði blaðamaðurinn um
leið og hann kvaddi.
Hvað er pólitík? Þegar ég var
strákpjakkur, þá var Þjóðviijinn
heimilisblaðið okkar. Ég klippti
myndirnar út úr honum og safn-
aði. Svo skiptumst við á mynd-
um, ég og strákurinn í næsta
húsi. Ég ^arð að láta hann fá
þrjár myndir af Brynjólfi
Bjarnasyni fyrir eina af kóngin-
um og við höfðum hvorugur nug
mynd um hvað pólitík var.
Þessi sumur var ég í sumar-
bústað uppi í Grafarvogi. Þá var
net lagt yfir voginn og lax veidd
ur. Maðurinn, sem gætti net-
anna, bjó í litlum kofa réft hjá
sumarbústöðunum og við strák-
arnir fórum oft til hans, því
hann sagði okkur svo skemmti-
legar sögur. Stór og myndarleg-
ur maður með alvarlegt andlit
og há kollvik og aldrei minntist
hann á pólitík.
Þegar mér fór að vaxa fiskur
um hrygg var ég sendur í sveit
á sumrin. Eitt sumarið unnu
allir bændurnir í hreppsvegin-
um og við strákarnir færðum
þeim matinn í hádeginu. Þetta
var fyrri hluta sumars og kosn-
ingar í vændum. Mér skyldist,
að bændurnir væru allir fram-
sóknarmenn, nema þessi, sem ég
var hjá. Hann var sjálfstæðis-
maður. Og karlarnir tættu hann
í sig í hverjum matartíma. Og
strákarnir á hinum bæjunum
tættu mig fyrir bragðið auðvitað
í sig, mér tókst þó að feila stór-
an drjóla sunnan úr Hafnarfirði
á hælkrók. Síðan hefur mér allt
af fundist ég vera 2-3 tommum
hærri en ég er, þegar ég mæti
Hafnfirðingi. En þetta var ekki
pólitík, heldur húsbóndaholl-
usta.
Árin liðu og allt í einu var ég
orðinn formaður í verkalýðsfé-
lagi, rétt kominn á kosningaald-
urinn. Við tókum völdin, ef svo
má segja, nokkrir ungir menn í
félaginu, því okkur fannst þetta
ekki vera alveg eins og það átti
að vera. Félagið var staðnað og
hjakkaði í sama hjólfarinu. Við
spurðum aldrei um stjórnmála-
skoðanir þeirra manna, er fóru
frá, en tókum samt eftir því, að
allar fundargerðir höfðu verið
færðar með rauðu bleki.
Svo var allt í einu kominn
fyrsti maí og það kom til mín
hár og myndarlegur maður.
Hann sagðist vera starfsmaður
fulltrúaráðs Verkalýðsfélaganna
og bað mig að skrifa undir 1.
maí ávarpið. Þarna var þá kom-
inn maðurinn sem gætti laxa-
netanna forðum daga. Hann
sagðist heita Guðmundur Vig-
fússon og nú voru kollvikin kom
in aftur á hnakka.. Ég hafði
ekki hugmynd um hvar Guð-
mundur var í pólitík og var
reyndar sama, því áhugi minn
fyrir henni var ekki meiri en
sá, að ég skrifaði ekki undir
ávarpið, vildi ekki koma nálægt
neinu slíku. Sennilega hefði ég
þó látið til leiðast, ef Guðmund
ur hefði sagt mér sögu.
Um haustið lenti ég á Alþýðu-
sambandsþingi og fyrir tilviljun
eina tók kunningi minn í öðru
verkalýðsfélagi mig með sér nið
ur í Sjálfstæðishús, því þar ætl-
uðu lýðræðissinnaðir fullltrúar
að hittast í hádeginu. Þarna
borðaði maður í fjóra daga. Á
eftir súpunni og kjötinu kom
ýmist ráðherraræða eða desert.
Sennilega hafa hinir líka
hitzt í hádeginu, því ég sá að
þeir lögðu allir af. Rauðgrautur
hefur aldrei verið fitandi. Nú
fór ég aðeins að gera mér grein
fyrir hvað pólitík var.
Enn liðu árin og aðrir menn
tóku við stjórnartaumunum í
félaginu. Þeir gleymdu reyndar
alveg að þetta var verkalýðs-
félag og það þurfti að gæta þess,
að láta kauptaxtann fylgja verð
lagi. í stað þess fóru þeir út í
atvinnurekstur, tæmdu sjóði
félagsins og hleyptu því út í
óstjórnlegt skuldafen. Hlupu svo
undan merkjum á miðju ári þeg
ar allt var komið í óefni. Fund-
argerðarbækurnar voru einmitt
færðar með rauðu þessi árin, en
ekki sögðust þessir menn vera
kommúnistar og til þess að
sanna það gengu þeir í framsókn
arflokkinn.
Við tókum félagið að okkur
nokkrir menn, áhugasamir um
félagsmál, Björguðum skuldun-
um einhvern veginn og vegna
tímans , sem fór í það láðist okk
ur, samkvæmt lögum félagsins,
að halda aðalfund á réttum tíma.
Um haustið átti að kjósa full-
trúa á Alþýðusambandsþing og
gerðum við það. Og kommúnist
arnir, sem sögðust vera fram-
sóknarmenn, kærðu til Hanni-
bals. Honum rann blóðið til
skyldunnar (blóð er rautt) og
eyddi í það heilum degi á þing-
inu að meina fulltrúa félagsins
þingsetu. Það voru teknar af
honum margar myndir meðan
hann talaði og ég er viss um
það, að ef hann hefði verið í
tízku í gamla daga, þá hefði ég
þurft að láta þrjár myndir af
kónginum fyrir eina af Hanni-
bal. Hannibal, Snorra og köllun
um í Dagsbrún, sem ráku alltaf
höndina upp í loftið, allir sem
einn, í hvert skipti sem hann
Eðvarð togaði í spottann, tókst
þó ekki að nota pólitíkina í
þetta sinn, stundum sigrar rétt-
lætið. En nú loksins vissi ég ná-
kvæmlega hvað pólitík var.
Síðan hef ég ekki komið á Al-
þýðusambandsþing. Verkalýðs-
málin eru, sem betur fer, að kom
ast á það stig, að tilkoma sér-
sambanda mun smám saman úti
loka pólitík, þá pólitík, sem ráð-
ið hefur ríkjum í allt of mörg-
um þeirra. Þá pólitík, sem gert
hefur Alþýðusamibandsþingin að
sirkussýningum.
Fyrir tæpu ári keyptum við
hljóðfæraleikarar, ásamt sjö öðr
um verkalýðsfélögum, skrifstofu
og fundarhúsnæði. Og við höf-
um ekki hugmynd hverjar stjóra
málaskoðanir forráðamanna þess
ara sjö félaga eru. Síðan gengum
við í sérsamband með starfs-
fólki í veitingahúsum, matsvein-
um og framreiðslumönnum. Og
þar hefur enn ekki verið minnst
á pólitík. Og ég held að það
verði varla í bráð. Við höfum
ekkert með pólitík að gera í
Félagi íslenzkra hljómlistar-
manna og hversvegna ætti geein
þessi þá að vera pólitísk?
T ómstundaiðjan
einnig nauðsynleg
Guðjón Sigurðsson, formaður
Iðju, félags verksmiðjufólks í
Reykjavík:
Undanfarin ár hefir verið
eining meðal hinna ýmsu afla
innan verkalýðshreyfingarinnar.
Svo er enn í dag og er það vel
að stéttarþroski forystumanna
verkalýðsfélaganna er orðinn
þetta mikill. Því er ekki að
leyna, að hinir almennu félagar
verkalýðsfélaganna eru orðnii
þreyttir á hinum sífelldu skær-
um, sem átt hafa sér stað inn-
an verkalýðsfélaganna, en Sjálf-
stæðismenn í launþegafélögun-
um hafa frá öndverðu barizt
fyrir því, að verkalýðsfélögin
kæmu fram ópólitískt á lagaleg
um grundvelli og berðust sem
slík fyrir raunhæfum kjarabót-
um. Áhrif SjálfstæSismanna
innan launþegasamtakanna
leyna sér því ekki þegar þenn-
an 1. maí ber upp.
Þessi dagur er eins og venju-
lega baráttudagur. Við fögnum
þeim áföngum, sem náðst bafa,
og berum fram kröfur sem ým-
ist eru alþjóðlegar eða eiga
beint við íslenzkar aðstæður.
Þar ber hæst krafan um stöðv-
un dýrtíðarinnar og styttan
raunverulegan vinnutima og þá
á verkalýðshreyfingin beinlínis
við að meiri sjálfvirkní þurfi
að taka upp í atvinnulífi þjóðar
innar.
Miklar breytingar þarf að
gera í sambandi við orlofsgjöf-
ina og á ýmsu í sambandi við
ihana. Þegar verkamaður í
Reykjavík fer með fjölskyldu
sina út í sveit að sumarlagi, blas
ir allstaðar við: Berjatínsla
bönnuð.
Fólkinu í þéttbýlinu sem
heldur uppi í byggð úti á landi,
með því að greiða nær einn
þriðja hluta af sínum raunveru-
legu tekjum í ríkissjóð til þess
arna, er meinað að fara með
börnin sín til að tína ber úti í
sveitinni.
Ekki geta heldur verkamenn
rennt í ár fyrir lax, þegar dag-
urin kostar yfir 3000 kr. fyrir
stöngina, og sufnar ár hafa ver-
ið leigðar útlendingum fyrii
mun hærra verð.
Það verður að gera fólkinu
í þéttbýlinu það kleift að njóta
þeirrar ánægju, sem lax- og sil-
ungsveiði er m.a. með því að
banna alla netaveiði í ám og
vötnunum á íslandi, og sérstaka
áherzlu verður að leggja á
Hvítársvæðið og taka þar upp
fiskirækt undir eftirliti veiði-
málastjóra.
Ég hef orðið nokkuð orðlang-
ur um þennan þátt orlofs og
frístunda, en það fer örugglega
vaxandi að menn sækist eftir
tómstundagamni .
Sumardvalarheimili þarf að
reisa á fallegum stöðum þar
sem verkamenn geta dvalizt með
fjölskyldur sínar í sumarleyfum
án þess að brga ærna peninga
byrja á framkvæmdum á veg-
um ríkisins og verkalýðssarn-
fyrir.
Húnæðisimálin eru mjög ofar-
lega á baugi og er nú verið að
byrja á framkvæmdum á vegum
samtakanna, sem vonandi eiga
eftir að lækka byggingarkostn-
að á húsnæði verkamanna. Það
er staðreynd, að hægt er að gera
fjögra herbergja íbúð í fjölbýl-
ishúsi (100 ferm.), fokhelda fyr-
ir um 220 þús. kr. en samsvar-
andi íbúði er seld á opinberum
markaði fyrir 400 þús. kr.
Byggingarsamvinnufélag
verkamanna og sjómanna, sem
er með 38 íbúðir í smíðum, mun
á næstunni birta reikninga um
þessar framkvæmdir og sýna
fram á, að mikill hluti húsnæð-
iskostnaðar hefir farið á ó-
kunna staði. Það þarf því að
taka upp rannsókn á því hver
hinn raunverulegi byggingar-
kostnaður er.
Ég vil að lokum vona, að
þessi dagur verði hátíðisdagur
fyrir alla verkamenn og verka-
konur á Islandi og vænti þess
að framtíðin verði þeim björt
og gæfurík.
Nýársdagur hags-
munabaráttunnar
Jóhann Sigurðsson, verk-
maður:
Sundurþykkja, tortryggni og
allt að ærumeiðandi brigzlyrði,
hafa löngum sett of sterkan svip
á þjóðmálabaráttu okkar íslend-
inga. Hefur þetta ekki hvað sízt
mótað úrlausnarefnin síðustu
vikur og mánuði. Það kemur því
vissulega, ekki síst á þessum
degi 1. maí, hátíðisdegi launþeg-
annahuganum til að ígrunda I
fullri alvöru hvað átt er við,
þegar eitt stjórnarandstöðublaðið
TÍMINN birtir fyrir nokkrum
dögum í forystugrein ummæli á
þá leið að þjóðfélagið gengi þá
braut í dag að rýra hlut laun-
þega og atvlnnurekenda en þjóna
þess í stað „afætulýð“ eins og
komist er að orði. Að sjálfsögðu
er hver kunnugastur sínum hús-
körlum og marka því ummæli
sín innan eigin landamerkja.
Fyrsti maí er eins konar nýárs
dagur í hagsmunabaráttu laun-
þegasamtakanna, þá skal merk-
ið til nýrrar sóknar einnig hins
gætt að meta unna sigra og vega
þau mistök sem orðið hafa og
sjá svo um að þau endurtaki sig
ekki. Það eru ekki ýkja mörg ár
síðan verkalýðshreyfingin skildi
að hinar gömlu baráttuaðferðir
samrímast ekki lengur ört vax-
andi nútíma þjóðfélagi þess
vegna hafa ástæðurnar smá þok-
að kjarabaráttunni inn á nýjar
leiðir, sem tvímælalaust stefna
í rétta átt þótt þar sé enn hvergi
nærri nóg að gert.
Að vonum er kaup og kjara-
mál sett efst á blað þegar lífsaf-
koma þjóðfélagsþegnanna er sett
undir smásjána. Nú er það einu
sinni svo að mannlegt eðli til-
einkar sér ekki hvað sízt, að fá
sem mest, en láta í staðinn það
minnsta sem komist verður af
með. Hér er á freðinni ein snar-
asti þátturinn í kjarabaráttu
allra tíma. Nú skal það fjærri
mér að halda því fram að hlutur
verkamanna og annarra laun-
þega sé of stór í dag. Það er
þvert á móti viðurkennt af öll-
um að þessir aðilar verða að
leggja á sig langa og stranga