Morgunblaðið - 24.11.1974, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER 1974
7
STRAUMAR
Absúrdisminn eöa fjarstæðu-
leikhúsið hefur verið tölu-
vert til umræðu hérlendis að
undanförnu vegna sýninga
Leikfélags Reykjavíkur á
Meðgöngutima pólska leik-
skáldsins Mrozeks, en verk
hans þykja i þá veru. Þess
vegna er kannski ekki óvið-
eigandi að skyggnast um og
vita hvar maður að nafni
Eugene Ionesco hefur alið
fjarstæða að segja að heimur-
inn sé fjarstæða. „Við erum
varla betur að okkur en skap-
arinn.“
Þar af leiðandi eru verk hans
heldur varla nein fjarstæða
en hvað býr þá að baki þeim.
Einhversstaðar hefur Ion-
esco skrifað: „Ég hef samið
fjölda leikrita . . . til að sýna
hvað allir vita og til að stað-
eftir BJÖRN
-y VIGNISIGUl
Þverstœður —
tjarstœðunnar
manninn, svo mikla ábyrgð
sem hann ber á fjarstæðu-
leikhúsinu. Og hvað kemur i
ljós? Ionesco er orðinn ráð-
settur og virðulegur aka-
demius, sem gekkst upp í þvi
að klæðast heiðurstákni
hinna æðstu menntastofn-
ana; skrúðanum skringilega,
er hann fyrr i þessum mán-
uði veitti viðtöku svonefnd-
um Friter’s verðlaunum
velska listaráðsins. Ionesco
er lika kominn yfir sextugt,
það er tekið að halla undan
fæti og upphefðin virðist
kærkomnari eftir þvi sem
árin verða fleiri. Eða er hér
komin þverstæðan og mót-
sögnin i mannlegu eðli og
framferði, sem Ionesco er svo
hugleikin?
Þvi að ekki hafa stakkaskipti
orðið á lífsskoðun þessa
helzta brautryðjanda leik-
hússlifs 20. aldarinnar,
sem sýndi Sköllóttu söng-
konuna fyrir tómu húsi i
Théatre des Noctam-
bules þremur árum áður
en Beckett blés lífi i
absúrdismann með Beðið
eftir Godot (1953). Því til
vitnis eru yfirlýsingar
Ionesco við brezka fjölmiðla,
er hann gisti riki Elísabetar
drottningar við fyrrgreint
tækifæri, og verður stiklað á
sumu því hér á eftir.
„Ég skrifa aðeins fyrir sjálfan
mig,“ segir hann þar á einum
stað. „En svo gerast skrítnir
hlutir. Þegar ég skrifa fyrir
sjálfan mig æxlast það
þannig að ég skrifa fyrir
aðra. „C’est comme
l’aomour”: Sumir halda að
þeir elskist vegna ánægj-
unnar þegar þeir i reyndinni
elskast til að auka kyn sitt.“
Lengi vel var Ionesco absúrd-
stimpillinn á verkum hans
mikill þyrnir í augum. Hann
varð fokvondur, ekki út í fjöl-
miðiana, sem gripu þennan
stimpil allshugar fegnir,
heldur út í sökudólginn —
Martin Esslin, (sem skrifaói
mikla grein um absúrdism-
ann i austantjaldslöndunum
og birtist í Lesbókinni á dög-
unum) og Ionesco kallar
„óstýrilátan vin“ sinn. En
honum rann reiðin, þegar
hann rakst á orð Macbeths
um „ævintýri, þulið af bjána,
fullt af mögli og muldri, og
merkir ekkert”, og þóttist
þar þekkja í Shakespeare
frumherja stefnunnar.
Kímnigáfan hefur þannig
ekkert látið á sjá. Og nú
bætir hann því við að það sé
festa fyrir sjálfum mér hvað
ég hef alltaf vitað: framand-
leika alheimsins, lágkúru
hversdagslífsins sundurtætta
af örvinglan. Árin hafa aukið
á hugarvíl mitt, leiða minn,
viðbjóð minn og örvæntingu
. . . Ég „skrifa” . . . af nán-
ast ómælanlegu erfiði og þvi
kátlegri sem skrif mín
virðast þeim mun meir eykst
angur mitt."
Nú segir hann að bókmennt-
irnar séu siðlausar. „í leikriti
afhjúpar rithöfundurinn
iður sín: tilfinningar, blóð,
kaun; örvæntingu, mærð,
viðurstyggð, ákafa, gleði. En
þetta eru aðeins hráefnin,
sem hann vinnur eitthvað úr.
Það er uppbyggingin, ekki
hráefnið, sem máli skiptir —
það sem situr eftir eða situr
ekki eftir. Ekki hvað maóur
segir heldur hvernig maður
segir það. Og þótt ég fullyrði
að bókmenntir séu lítils virði,
að bókmenntir veki ekki
áhuga minn heldur hin
mannlega eymd — þá er það
ekki satt. Vegna þess að hún
verður líka að bókmenntum."
Hann líkir því að skrifa við
könnun — ferð inn i ókunna
veröld sem rithöfundurinn
nemur og býður öðrum að
njóta.” En þetta er ekki ný
veröld. Yfirburðir bókmennt-
anna gagnvart vísindunum
eru i því fólgnir, að visinda-
legar uppgötvanir eru hag-
nýtar en innan bókmennt-
anna eru engar framfarir.
Bókmenntirnar kenna okkur
ekkert — til allrar ham-
ingju.”
Ionesco hefur alla tið verið
ákafur andstæðingur þess að
leikhúsið verði vettvangur
pólitiskrar hugmyndafræði
— lenti meira að segja eitt
sinn i rimmu við Sartre og
hans lika út af þvi — og það
skín enn í gegn. „Rithöf-
undur getur tekið sig alvar-
lega og haldið að hann hafi
sagt eitthvað merkilegt.
Raunin er þó allt önnur
vegna þess að alvarlegum
spurningum verður ekki
svarað, verk verður fyrst
áhugavert er það hefur verið
skilið frá hinu mannlega,
alvaran leysist að síðustu
upp: inntakið tekur á sig
mynd og verkið verður beit-
ing stils. Verkið hefir mest
gildi þegar það er orðið til-
gangslaust, þá verður það
listaverk."
H ann segir að fólk vilji leika
sér, það sé alltaf að leika sér.
„Hvaða boðskap sér maður í
knattspyrnuleik? Engan boó-
skap. Leikhúsið verður að
sýna — frábærlega — tilgang
leiksins, eitthvað tilgangs-
laust. Tilgangsleysið er mér
ómetanlegur munaður.”
H ann getur þvi eðlilega ekki
fallist á að verk hans hafi á
neinn hátt umbylt leikhúsi
okkar tíma. „Það er engin
bylting til i listum eða stjórn-
málum. I stjórnmálum birtist
byltingin ætíð í þann mund
sem hún er tilgangslaus —
þegar samfélagið er farið úr
skorðum, frelsað — og hún
endurreisir þá einveldi og of-
ríki af ennþá harðskeyttari
toga. 1 bókmenntunum er
hins vegar engin bylting,
aðeins dialektisk framvinda
— frá klassik til rómantikur,
frá rómantik til raunsæis.”
Nýjungar rithöfunda Parísar-
skólans áttu þess vegna ekk-
ert skylt við byltingu heldur
var þar á ferð endurskoðun,
stefnt gegn leikhúsum boule-
vardanna. „Innst inni vorum
við hlekkjaðir við forna hefð,
leituðum hefðbundinna róta
leiklistarinnar — að vanda-
málum mannsins, lífi hans,
dauða og örlögum, — hefðar
sem var eldri en nokkuð það
sem átti sér stað í leiklist
þessa tima og þess vegna
nýstárlegri fyrir okkur.”
En hvers vegna skrifar
Ionesco leikrit? „Ég er fuliur
af mótsögnum, i hverri staó-
hæfingu sem ég set fram, i
hverri löngun sem ég er
haldinn. Persónur minar lýsa
mótsögnum minum, hver
þeirra er fulitrúi þess sem ég
er, þess sem ég vil vera, þess
sem ég vil ekki vera, þess
sem ég óttast. Þetta er likast
því að dreyma. Hvaða fólk er
þetta sem við sjáum í draum-
um? Það erum við sjálf: tákn
langana okkar og ótta, marg-
höfða svipur úr innri veru-
leika okkar. Draumurinn er
dramað sjálft, eins og Jung
sagði eitt sinn: leikrit þar
sem við erum allt i senn —
höfundur, leikari og áhorf-
andi.“
Er þá hvergi — í þessari
hringióu þverstæðan og mót-
sagnasannleikann að finna
— er lifið alvara eða fjar-
stæða) „Ég held að það sé í
senn alvara og ekki alvara,
kátbroslegt og hörmulegt,”
svarar hann. „Kannski er
einhvers staðar að finna ein-
hvern grundvallar veruieika
en við skiljum hann ekki.
Þess vegna erum við dæmd
til að reika um i fáfræðinni.”
Húsbyggjendur frámieiðum glugga- og dyra- karma, svala- og útihurðir úr plasti. Leitið tilboða. PLASTGLUGGAR hf. Nýbýlavegi 1 2, Kópavogi. Simi 4251 0. Brotamálmur Kaupi allan brotamálm langhæsta verði. Staðgreiðsla. NÓATÚN27, simi 25891.
Ljóðskáld eða aðrir sem á þurfa að halda. Til sölu er litið notaður offsetfjöIritari. Upplýsingar sima 23807. Ráðskona óskast á stórt heimili i Reykjavík, upplýsingar i sima 26772 eða 43522.
Kona óskast til að sjá um heimili fyrir eldri hjón í útjaðri Reykjavíkur. Uppl. í síma 73685 og 1 6559. Dala-tweed tískulitir Dalette og babyull, Fasan garn nýkomið. Verslunin Hof.
120 fm Einbýlishús til sölu i Bolungarvik. Getur losnað fljótlega. Upplýsingar i sima 94-7136 eftir kl. 7 á kvöldin. Norska sendiráðið óskar eftir 2ja herb. ifcúð, helzt með húsgögnum í 1 Vi ár frá janú- ar 1974. Simi 13065! kl. 9 —12 og 1 3 —16.
19 ára súlka með gagnfræðapróf óskar eftir vinnu strax. Margt kemur til greina. Upplýsingar i sima 40618. Milliveggjaplötur vorar eru nú aftur fyrirliggjandi. Athugið að nákvæmni í stærð og þykkt sparar pússningu. Steypustöðin hf., sími 33603.
Einbýlishús á góðum stað i Árbæjarhverfi til sölu. Um 140 fm auk bílskúrs. 4 svefnherbergi. Ræktuð lóð. Nánari upplýsingar í síma 81 665 á kvöld- in. Cortina '71 2ja dyra mjög falleg til sölu. Má borgast með 2ja— 5 ára skulda- bréfi eða eftir samkomulagi. Simi 1 6289.
Peugeot 404 '74 keyrður 13 þús. km. til sölu. Samkomulag með niðurgreiðslu. Skipti koma til greina. Simi 1 6289. Miðstöðvarkatlar Til sölu 3 katlar á góðu verði ásamt tilheyrandi fýringum og spíralkútum. Sími 40228.
Chevrolet Pick-Up Vil kaupa nýlegan Chevrolet Pick- Up lengri gerð. Upplýsingar i sima 92-1480 eftir kl. 1 9 á kvöldin. Til sölu Gott ferðasjónvarp. Litið notuð barnakerra og 2 springdýnur. Simi 86841.
Athugið hef til leigu 3 herbergi á jarðhæð i Miðbænum fyrir skrifstofu- eða lagerpláss. Upplýsingar i sima 20298. Antik málmrammarnir komnir. Rósa- munstur til útsaums i þá. Smekk- legar gjafir. Hagstætt verð. Hannyrðaverzlunin Erla.
Iðnaðarhúsnæði — Grindavik Til leigu í Grindavík gott iðnaðar- húsnæði. Einnig litil ibúð. Upplýsingar í sima 92-1950 kl. 1 —7 næstu daga. Allur frágangur á handavinnu. Innrömmun á saumuðum myndum, flauelspúða- uppsetning, uppsetning á strengj- um og teppum. Hannyrðaverzlunin Erla.
M illiveggjahellur Steypuiðjan s.f., Selfossi, sími 99- 1399. Frumteikningar af Gunnhildi kóngamóður (Sofðu rótt), Krýningunni o.fl., unnar af Ásu Guðmundsdóttur. Fást aðeins hjá okkur. Hannyrðaverzlunin Erla.
Til leigu 3ja herbergja ibúð i Hafnarfirði. Fyrirframgreiðsla. Tilboð sendist fyrir 1. des. í póst- hólf 491, Reykjavik merkt „REGLUSEMI". Nýkomið Nyndir með römmum, barna- myndir og púðar, jóladúkar. Hent- ugt til jólagjafa. Hannyrðaverzlun Jóhanna Andersson, Þingholtsstræti 24. (gegnt Spitalastíg).
Bezt að auglýsa í Morgunblaðinu
Rowenfo
Klukkur (EU 02)
Ganga fyrir rafhlöðu.
Ljós á skifu kviknar þeg-
ar tekið er á henni.
Heildsölubirgðir:
Halldór Eiríksson & Co
Simi83422 a