Morgunblaðið - 24.11.1974, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. NÖVEMBER 1974

hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6. sfmi 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Iræðu þeirri er Geir
Hallgrímsson, forsætis-
ráðherra, hélt við setningu
flokksráðs- og formanna-
ráðstefnu Sjálfstæðis-
flokksins sl. föstudag, lagði
hann áherzlu á nauðsyn
þess, að vinnufriður héld-
ist í landinu, þannig að ráð-
rúm gæfist til þess að koma
við samræmdum ráðstöf-
unum í efnahagsmálum.
Forsætisráðherra benti á,
að það væri ekki sízt í hag
þeirra, er lakast eru settir,
að vinnufriöurinn héldist.
Nú er svo komið, að flest
verkalýðsfélög í landinu
hafa sagt samningum laus-
um og má í sjálfu sér telja
það skiljanlegt, að þau taki
slíka ákvörðun í kjölfar
gengislækkunar til þess að
styrkja samningsstöðu
sína. Uppsögn þessara
samninga þýðir þó, að
vinnuveitendum ber ekki
skylda til að greiða kaup-
hækkun þá, sem um var
samið í vetur að koma
skyldi til útborgunar um
næstu mánaðamót. Samt
sem áður hafa vinnuveit-
endur tekið þá ákvörðun að
greiða þessa kauphækkun
og stuðlar það væntanlega
að góðu andrúmslofti milli
vinnuveitenda og laun-
þega. Enda þótt uppsögn
samninga sé skiljanleg sem
slík, ræður þó úrslitum,
hvað á eftir kemur.
Kjarasamningar þeir,
sem gerðir voru á sl. vetri,
eru líklega gleggsta
dæmið, sem við höfum
fengið hin síðari ár um það
hvernig ekki á að semja um
kaup og kjör. Af stað var
farið með þeim ásetningi
að tryggja hinum lakast
settu meiri kjarabætur en
hinum, sem betur eru
stæðir. Niðurstaðan varð
sú, að síðarnefndi hópur-
inn fékk langtum meiri
kauphækkun en hinn fyrr-
nefndi. Jafnframt var sam-
ið um kauphækkanir af
þeirri stærðargráðu, að
atvinnuvegirnir gátu
engan veginn staðið undir
þeim og afleiðingin er
æðisgengnari veróbólga en
dæmi eru til um hér á landi
og þótt víðar væri leitað,
enda erum við nú Evrópu-
methafar í verðbólgu og
jafnvel komnir upp fyrir
Brazilíu!
Það væru hrapalleg mis-
tök, af verkalýðsfélögin
færu af stað með nýja
kröfugerð, sem byggðist á
kröfum um stórhækkað
kaupgjald. Enginn grund-
völlur er til fyrir slíkum
kauphækkunum nú og þýð-
ingarlaust annað en horf-
ast í augu við þær stað-
reyndir. Raunar er staða
margra atvinnufyrirtækja
slík, að ef knúnar væru
fram verulegar kaup-
hækkanir í dag eða á næstu
vikum og mánuðum er lík-
legast, að fyrirtækin
mundu einfaldlega loka og
atvinnuleysi skapast.
Þess vegna er full ástæða
til að hverfa svo sem einn
áratug til baka og rif ja upp
kjarasamninga, sem gerðir
voru 1964 og 1965. Þá var
samið um tiltölulega litlar
kauphækkanir en í samn-
ingum 1964 var t.d. verð-
trygging launa höfuðatriði
og í kjarasamningum 1965
voru húsnæðismálin eitt
helzta samningsatrið-
ið. Þá var samið um
byggingu 1250 íbúða fyrir
láglaunamenn og leikur
enginn vafi á því, hvað svo
sem menn vilja segja um
Breiðholtsáætlunina, að
þær íbúðir hafa komið sér
vel fyrir marga láglauna-
menn.
í dag er ekki grundvöllur
til samninga um kaup-
hækkanir en full ástæða
sýnist til þess að beina við-
ræðum um kjör hins al-
menna launþega í annan
farveg þ.e. með hvaða
hætti unnt er að bæta lífs-
kjör fólksins á annan veg
en með samningum um til-
gangslausar kauphækkan-
ir, sem étast upp á skömm-
um tíma i verðbólguflóð-
inu. í þeim efnum hlýtur
athyglin sem fyrr að bein-
ast að húsnæðismálunum.
Verðbólgan hefur að sjálf-
sögöu aukið húsnæðis-
kostnaðinn gífurlega og
þau lán, sem húsbyggj-
endur eiga kost á um
þessar mundir, eru afar
takmörkuð gagnvart sí-
hækkandi byggingarkostn-
aði. Er unnt að gera stór-
átak á þessu sviði? Það
þarf að kanna rækilega.
Lífeyrissjóðirnir eru
ungir að árum og hingað til
hafa þeir fyrst og fremst
starfað sem lánasjóðir en á
næstu árum munu þeir í
vaxandi mæli gegna því
hlutverki, sem þeim fyrst
og fremst er ætlað, þ.e. að
greiða lífeyri til eftirlauna-
manna. í dag eru þessir
sjóðir og lífeyrisgreiðslur
þeirra ekki verðtryggðar.
Þar viðgengst líklega
mesta ranglæti, sem til er í
okkar þjóðfélagi um þessar
mundir. Þeir eru margir,
sem komnir eru á eftir-
launaaldur, sem hafa ekk-
ert annað að lifa af en elli-
laun og lífeyrisgreiðslur. Á
örfáum árum verða lífeyr-
isgreiðslur úr óverðtryggð-
um lífeyrissjóði að engu.
Þarna er lika verkefni fyr-
ir verkalýðsfélög, atvinnu-
rekendur og ríkisvald að
vinna að, sem getur þýtt
stórfellda kjarabót fyrir
þann stækkandi hóp ís-
lendinga, sem nú er að
komast á eftirlaunaaldur.
Þess ber að vænta, að
forystumenn verkalýðs-
samtakanna geri sér þess
fulla grein, að kröfugerð
um hækkað kaupgjald á
næstu mánuðum á ekki
rétt á sér þrátt fyrir þær
miklu verðhækkanir, sem
skollið hafa yfir. Þess í stað
ber að leita annarra ráða
til þess að bæta kjör
almennings.
VIÐHORFIN
í KJARAMÁLUM
| Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«L,augardagur 23. nóv...
Flokksráðs-
fundur Sjálf-
stæðisflokksins
Flokksráð Sjálfstæðisflokksins
hefur komið saman til fundar í
fyrsta sinn eftir að ráðuneyti
Geirs Hallgrimssonar var mynd-
að. Eins og að líkum lætur gleðj-
ast sjálfstæðismenn um land allt
yfir þvi, að flokkur þeirra hefur á
ný stjórnarforustu á hendi og
tímabiii svonefndrar vinstri sam-
vinnu er lokið með líkum hætti og
þvi lauk á árinu 1958, þegar
Hermann Jónasson, þáverandi
forsætisráðherra, flutti sína
stuttu en áhrifamiklu ræðu á Al-
þingi og lýsti þvi yfir að ekki væri
samstaða innan ríkisstjórnarinn-
ar um nein úrræði til lausnar
aðsteðjandi vanda.
Fvrir flokksráðsfundinum lá
bréf frá Magnúsi Jónssyni, vara-
formanni flokksins, þar sem hann
lýsti því yfir, að hann hefði tekið
þá ákvörðun að segja af sér vara-
formannsembætti af heilsufars-
ástæðum. Sjálfstæðismenn harma
allir, að Magnús Jnsson skuli nú
um sinn hafa látið af beinum
stjórnmálaafskiptum með því að
vera ekki í kjöri til Alþingis á sl.
sumri og láta af hinu mikilvæga
embætti varaformanns flokksins,
en við það fær enginn ráðið.
Heilsa hans leyfir nú ekki jafn
margþætt og erilsöm störf og
hann áður gegndi. En allir vona,
að hann nái fullum bata, og víst er
um það, að hann mun verða holl-
ur ráðgjafi forustu Sjálfstæðis-
flokksins á hverjum tíma.
Gunnar Thoroddsen tekur nú
við starfi varaformanns Sjálf-
stæðisflokksins öðru sinni. Allir
þekkja stjórnmálaafskipti hans
fyrr og síðar og frábæra hæfileika
á stjórnmálasviðinu. Þeir þrir
forustumenn Sjálfstæðisflokks-
ins, sem hér hafa verið nefndir,
hafa lengi starfað saman, en aórir
nánustu samstarfsmenn þeirra
hafa verið Jóhann Hafstein, fyrr-
verandi formaður flokksins, og
Ingólfur Jónsson. Þessa forustu-
sveit þekkir fólkið i landinu og
hefur treyst henni eins og gleggst
kom fram í þeim sigrum, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur unn-
ið að undanförnu.
Erfiðleikatímabil
Fásinna væri að reyna að draga
fjöður yfir þá erfiðleika, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
gengið í gegnum sl. 4‘A ár eða frá
því að Bjarni Benediktsson lézt.
Jóhanni Hafstein voru þá í einu
vetfangi lagðar þungar byrðar á
herðar, er hann sem varaformað-
ur Sjálfstæðisflokksins tók að sér
forustu hans. Geir Hallgrimsson
var síðan valinn sem nánasti sam-
starfsmaður hans, er hann var
kosinn varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins. Sú skipan gat þó ekki
lengi haldizt vegna heilsubrests
Jóhanns Hafsteins, og Geir Hall-
grímsson varð að axla megin-
ábyrgðina. Til liðs við hann var
Magnús Jónsson kjörinn fyrir
rúmu ári, en fullra starfskrafta
naut aðeins við um örskamman
tíma. Þannig hefur hvert stórslys-
ið rekið annað.
Þegar breyting hefur orðið á
æðstu forustu Sjálfstæðisflokks-
ins áður, hef ur það ætíð gerzt með
eðlilegum aðdraganda, gagnstætt
því sem sjálfstæðismenn hafa
mátt. horfa upp á á undangengn-
um erfiðleikaárum i samtökum
þeirra.
Þegar litið er til baka yfir alla
þessa atburði, er vissulega ástæða
til að undrast, að flokkurinn skuli
hafa komið heilskinnaður í gegn-
um þessi umbrot, og sjálfstæðis-
menn hljóta að gleðjast yfir þeim
stórsigrum, sem flokkur þeirra
hefur unnið undir forustu for-
manns hans, Geirs Hallgrímsson-
ar, við slíkar aðstæður, enda hef-
ur Sjálfstæðisflokkurinn aldrei
sterkari verið en einmitt nú.
Þessa minnast sjálfstæðismenn,
er þeir hittast til að ráða ráðum
sinum, og þeir þakka formanni
sínum, sem einna mest hefur
hvílt á allan þennan tíma — og
forsjóninni þá gæfu, sem honum
hefur fylgt.
Þessara örlagaatburða verður
að minnast, þótt það sé siður sjálf-
stæðismanna og horfa fremur
fram á veginn en til baka.
Þegar þetta er rítað, er fundi
flokksráðs ekki lokið, og því ekki
frekar um hann fjallað nú.
Ohugnanlegt
Hinar tíðu fregnir af líkams-
meiðingum og jafnvel manndráp-
um hljóta að vekja menn til um-
hugsunar um það hvert stefnir.
Fyrir fáum árum voru slíkar
fregnir fátíðar, en nú geta menn
átt von á því í hvert skipti, sem
þeir líta i dagblað, að fá slík tíð-
indi.
Oft er um að kenna drykkju-
skap og svalli, en þó er þessi skýr-
ing ekki einhlít. Það hefur áður
verið drukkið og svallað á Islandi,
án þess að jafn óhugnanleg tið-
indi væru daglegt brauð.
Sumir benda raunar á, að ekki
sé ástandið neitt verra hjá okkur
en gerist og gengur meðal
nágrannaþjóðanna, en við það
eigum við heldur ekki að sætta
okkur, því að sannleikurinn er sá,
að ástandið var með allt öðrum
hætti hér og var þó samgangur
við aðrar þjóðir mikill fyrr en nú
allra siðustu árin. Þess vegna
verða menn að leita annarra or-
saka, og ekki verður hjá því kom-
izt að leiða hugann að orðum, sem
Magnús Kjartansson lét falla á
Alþingi fyrir þremur árum, er
hann gagnrýndi harðlega óstöðug-
leika efnahagslífs og óðaverð-
bólgu og taldi ýmsa lausung aðra
sprottna af þeim rótum. Áreiðan-
lega á þessi skoðun við talsverð
rök að styðjast, og hin stórauknu
afbrot að undanförnu benda
vissulega í þá átt, enda hefur óða-
verðbólga og upplausn aldrei ver-
ið meiri hér á landi en einmitt á
þessu ári.
Það er hollt að menn hugleiði
þetta nú, þegar tilraun er gerð til
að stöðva þessa þróun og koma á
jafnvægi á ný. Það er lfka rétt, að
menn leiði að því hugann, að sum-
ir þeirra, sem nú vilja koma af
stað nýrri skriðu hækkana, eru
menn, sem hvað bezt settir eru í
þjóðfélaginu, menn úr þeim hópi,
sem á sl. vetri sprengdu allt
launakerfi landsins i loft upp,
þeir sömu menn, sem biðu eftir
því, að lágtekjufólk gerði sína
samninga til þess siðan sjálfir að
knýja fram sér til handa miklu
meiri kjarabætur og una þvi nú
illa, að reynt hefur verið að rétta
hlut lágtekjufólksins.
Nógu er það alvarlegt út af fyr-
ir sig, þegar allt efnahagskerfi
raskast. Hitt er þó mun alvar-
legra, ef afleiðingarnar verða
þær, að aimennt upplausnar-
ástand og virðingarleysi fyrir lög-
um, rétti og mannhelgi nær að
grafa um sig.
„Einhvern tíma
í framtíðinni”
Nú líður óðum að því, að tslend-
ingar taki ákvörðun um útfærslu
fiskveiðitakmarkanna i 200 mílur,
enda er það stefna ríkisstjórnar-
innar, að landhelgin skuli færð út
á næsta ári. Á það hefur verið
bent, að engin ástæða sé að bíða
fram undir lok næsta árs með
útfærslu í 200 milur, heldur sé
mun heppilegra að færa landhelg-
ina út á miðju næsta ári, m.a.
vegna þess, að í gildi er samkomu-
lag við Breta, sem gerir það að
verkum, að erfiðara yrði að æsa
upp í Bretlandi hagsmunahópa
gegn útfærslunni i 200 milur.
Nú er rúmt ár liðið siðan Sjálf-
stæðisflokkurinn markaði þá