Morgunblaðið - 24.11.1974, Blaðsíða 26

laus upp á endann í tvo klukkutíma, og var þó þreyttur fyrir.
Svona er líka ástin. Hún stímúlerar í bili, en svo kemur linkan.
Eftir stutta umhugsun:
— Þetta veður stendur ekki lengi. ÞaS er rosabaugur kring-
um tungliS og væta þegar farin aS draga sig í loftiS. Svona
rosabaugur var í kringum tungliS kvöldiS áSur en aSförin var
gerS aS Birni Jónssyni ráSherra, eftir aS hann hafSi sett þá af,
Tryggva Gunnarsson bankastjóra og Halldór Jónsson banka-
gjaldkera. ÞaS var haustiS 1909. Ég var meS í hópnum, fylgis-
maSur Björns og stóS í Tjarnarbrekkunni, norSan viS RáSherra-
bústaSinn. Knud Zimsen hélt æsingarræSu uppi á pípubunka
á Lækjartorgi yfir mannfjöldanum, áSur en hann lagSi af staS.
MikiS fannst mér eignin taka sig fíflalega út.
Svo fór Þórbergur aS tala um kommúnisma, en ég sagSi:
— SegSu mér heldur eitthvaS meira um ástina.
— Já, ástin líkist oftast bólu, þaS hef ég sagt í kvæSi. En
heyrSu, þaS var skrítiS aS sjá tungliS í Kanton. Þar lá þaS
nærri því á bakiS. Ástin liggur stundum á bakiS líka. En ertu
ekki farinn aS finna á þér ? Margrét verSur aS koma meS meira.
Tiel estas Ia vivo. Zamenhof er einn mesti maSur, sem lifaS
hefur á þessari jörS. Honum tókst fyrstum manna aS búa til
tungumál, sem allar þjóðir gætu sameinazt um, ef svolítið af
viti væri í hausnum á þeim. í Esperanto eru engir málslega
meirimáttar né minnimáttar. En þrælslundin er svo mikil í heim-
inum, að menn vilja heldur babla minnimáttar ensku við Eng-
lendinga, heldur eti standa á málalegum jafnréttisgrundvelli
með Esperanto frammi fyrir Englendingum og öðrum þjóðum.
Það er engin innri reisn til í þessu dóti, ekkert annað en mont-
gola og hinn parturinn er skriðdýrið. Já, vinur minn, heimur-
inn er bagborinn . Heimurinn er gallagripur
og gaetir fljóða miður vcl.
Einar spjallaði lyndislipur
Litlu-Strandar Gabríel.
Ég hef aldrei litið upp til nokkurs manns, hvorki íslendings né
útlendings, aldrei litið upp til neinnar kirkju, aldrei litið upp
til neins guðdóms. Af þessu hefur svo leitt, að ég hef heldur
aldrei litið niður á nokkurn mann. Ég hef nánast litið á alla
sem jafningja mína. Hugsaðu þér nú bara, sumir hérna líta
upp til Englendinga, eins og þetta sé einhver andlegur aðall.
Ég hef þekkt nokkra Breta, sem mér hefur fallið ágætlega við,
en ég hef ekki litið upp til þeirra meira en fólks austan úr Suður-
sveit. Ja nu har du hort hvad jeg hart sagt. Ég hef meira að
segja aldrei litið upp til guðs. Ég er sannfærður um, að það er
hvorki hægt að nálgast hann með línu upp eða niður, ef hann
er til. Menn eiga að tala við guð eftir láréttri línu, eins og sveit-
unga sinn eða leikbróður. Ég er sannfærður um, að svoleiðis
framkoma líkar honum bezt. — ,,Það þýðir ekki að tala við guð
eins og skynsaman mann, heldur eins og barn eða hreinan
óvita,'" sagði Árni prófastur. Nei við eigum ekki að líta upp til
Englendinga. Þar er mikil fáfræði. Þegar Margrét var í Eng-
landi 1949, fór hún í búð til að kaupa kjól. Stúlkan spurði,
hvaðan hún væri, þegar hún heyrði, að hún var útlendingur.
— Jú, frá íslandi. — Komuð þér með járnbrautinni ? spurði
stúlkan. — Nei, ég kom gangandi til að spara mér aura, svar-
aði Margrét. í annarri verzlun voru afskaplega fínir herrar. Þeir
seldu teppi. Margrét spurði um teppi. Þeir spurðu, hvaðan hún
kæmi. — Frá íslandi, svaraði hún. — Nú, hvað hún ætlaði
að gera við teppi, búandi í snjóhúsi ? Þá tók Margrét til máls:
Damd fools you are . . . — Svo halda menn, að þetta sé and-
legur aðall og líta upp til þess með fruktandi undirgefni. En
ertu nú farinn að finna á þér ? Ja, þá er bara að fá eitt glas í
viðbót. Snobberíið er ákaflega ríkt í mönnum. Það er snobb-
að fyrir valdi og þeim, sem eiga peninga. Hér sigldi fransmað-
ur hjá okkur á vaktinni með rá á bæði borð og gafl í báðum
endum og sagði: Plenty glass, Kap Nord, nefnilega nóg af
stórri og feitri ýsu, sem Gomsarinn fékk þar. Það var bezti
dráttarmaðurinn á Hafsteini, Guðmundur Sveinsson frá Gufu-
nesi, sem þetta var haft eftir, ágætur karl. Hann var ólíkur
sr. Friðrik. Einu sinni reyndi sr. Friðrik að berja inn í mig
latínu. Sicilia insula est. En ertu ekki orðinn fullur ennþá ?
Lífið er eitt allsherjarsnobberí. Meira að segja var Árni prófast-
ur Þórarinsson snobbaður. Það var hans veikleiki. En hans
snobb var ekki slæmt, því hann leit aldrei niður á alþýðuna.
Hann sagði, að hann hefði allt sitt vit frá alþýðunni. En það
voru aðrir tímar, þegar sr. Árni var að alast upp. Þá gengu
höfðingjarnir við gyllta stafi . . . Tiel estas la vivo. . . .
FIMMTUDAGUR, 27. KVÖLÐIÐ._____________________________________
Þegar ég kom heim til Þórbergs í kvöld, spurði ég: — Er
Margrét að fara út ?
— Nei, svaraði hann. Því heldurðu það ? — Ja, hún er svo
fín í tauinu, svaraði ég. — Já-já, svaraði skáldið. Hún Maja
kemur hingað í kvöld, hún Maja, sem ég skrifaði bréfið. Og
ég verð sennilega dálítið tvískiptur, þegar fer að líða á. Ég leit
á bókaskápinn: — Hvar eru þínar bækur í skápnum ? spurði
ég. — Þær eru á víð og dreif, svaraði Þórbergur. Ég raða bók-
um ekki eftir efni, heldur eftir stærð. Ég sá að það var fallegra.
Það verkaði á mig eins og skörðóttur kjaftur að sjá þær standa
hinsegin. Ég hef sem sé dálítinn fegurðarsmekk, þó að Mar-
grét segi, að ég hafi ekkert vit á málverkum. Faðir minn hlóð
ákaflega vel garða og smíðaði fallegar skjólur og manntöfl, en
var svo hlédrægur, að hann hleypti sér aldrei út í stærri smíð-
ar.
Ég lét þetta gott heita. Hvaða máli skiptir, hvort Stafsetn-
ingarorðabók Halldórs Halldórssonar er á milli Sankta Biblio
og Ljóss heimsins, eða einhvers staðar annars staðar ?
Skáldið leit til veðurs:
— Það eru sumir, sem aldrei hafa talið mig kommúnista,
sagði hann, af því ég trúi á líf eftir dauðann og þori ekki að
óreyndu að neita tilveru guðs. Og þegar sú frétt komst á kreik
fyrir fáum árum, að Brynjólfur Bjamason væri ekki fjandsam-
legur lífi eftir dauðann, þá fóru menn að horfa á hann spíóner-
andi augnaráði og þóttust sjá þess merki, að hann væri farinn
að bila í kommúnismanum. Brynjólfur er mjög gáfaður maður
og laus við þvergirðing gegn skynsamlegum rökum. En fyrir
mér horfir þetta þannig við: Það er óvísindalegt að neita lífi
eftir dauðann, fyrr en menn hafa rannsakað málið til hlítar og
fengið sannanir fyrir, að annað líf sé ekki til. Það er bein-
línis ódíalektískt. Sannur díalektíker mundi segja: Ja, þetta er
nú mál, sem ég hef ekki rannsakað, og þess vegna læt ég það
liggja milli hluta. En ég reyni að spinna mig lengra og lengra
að því. Og svo sjáum við, hvað setur. En þessi andúð kommun-
ista á trúarbrögðum er skiljanleg. Kirkjan hefur notað trúar-
brögðin gegn sósíalismanum og í þágu auðvaldsins. Af þessu
hefur leitt, að forystumenn kommúnismans hafa snúizt gegn
kirkjunni. Og af því að trúarbrögðin voru vopn hennar, þá sner-
ust þeir líka gegn þeim. Það var ekki svo auðvelt að greina
trúarbrögð frá kirkjunni. Trúarbrögðin eiga ekki mikið skylt við
kristindóminn. Kristindómur hefur aldrei verið kenndur í kirkj-
unum síðan hann komst undir vald ríkisins. í kirkjunum eru
kenndar falskenningar, sem eiga ekkert skylt við kristindóm.
Kirkjan hefur til dæmis alltaf fylgt því ríki í stríði, sem hún
hefur tilheyrt, og snúið bænum guðs í Buslubænir, en Kristur
bauð, að ekki skyldi vega menn. Guð er alþjóðasinni eins og
ég. Kenningar Krists eru ekki trúarbrögð. Kristindómurinn er
ekki fræðikerfi um guðdóminn eða líf eftir dauðann. Megin-
uppistaða hans eru siðakenningar. Hann fjallar um það, hvern-
ig menn eiga að breyta hver við annan og hvaða afleiðingar sú
breytni hafi fyrir þá. En spurningin um líf eftir dauðann kemur
trúarbrögðum og kristindómi ekki meira við en náttúrufræði
Darwins og eðlisfræði Einsteins. Spurningin um líf eftir dauð-
ann er náttúru- og eðlisfræðilegs efnis.
— En finnst þér ekki ljóður á kommúnistum að trúa ekki á
líf eftir dauðann ?
— Onei, ég tel það ekki ljóð á neinum manni, þó að hann
trúi ekki á líf eftir dauðann, reyndar svolítið heimskulegt að
neita því. Það mundi vera þægilegra fyrir hann, þegar hann
kæmi yfrum að hafa kynnt sér þetta eitthvað. Það mundi að
öðru jöfnu vera þægilegra fyrir hann, þegar að því kæmi. Það
væri auðveldara fyrir einn fátækan íslending við fiskirí á Winni-
pegvatni, ef hann vissi eitthvað um vatnið og náttúrur fiskanna
þar, áður en hann flyttist þangað vestur. Og ekki held ég það
væri skemmtilegt fyrir menn að búa í landi, sem þeir tryðu
ekki, að væri til. Þeir mundu halda, að þetta væri ljótur
draumur. En nú ætla ég að taka veðrið: Loft léttskýjað, kaldi,
sunnan. Hiti 7,8 stig. Ég held tunglið liggi yfir gaflinum. Bíddu
aðeins, ég ætla að skreppa fram í eldhús. Jú, þarna er það.
— Við vorum að tala um trúarbrögðin. En hvað um náð-
ina ? Við höfum ekkert minnzt á hana.
— Hún er uppfynding brokkgengra manna til að reyna að
snuða sig frá hinum slæmu afleiðingum verka sinna. Þeim
þykir gott að hafa náðina upp á að hlaupa. Þeir um það. En
þeir munu reka sig á, að náð er ekki til í náttúrunni, heldur
lögmál orsaka og afleiðinga. Hugmyndir manna um guð eru
ákaflega barnalegar. En mikilleika guðs og gáfnafar, ef hann
er til, má kannski dálítið marka af því, að það skyldi þurfa
mann eins og Einstein til að uppgötva hið einfaldasta í útreikn-
ingum hans. Hversu stórkostleg mun þá ekki vera lýrík hans
og frásagnarsnilli. Guð er svo stórkostlegur, ef hann er til, að
örlítill geisli af orku hans mundi breyta okkur samstundis í duft
og ösku, ef við næðum sambandi við hann. Það væri eins og
að fá milljónir stærstu vetnissprengna yfir sig. Sá kraftur, sem
menn hafa þótzt fá ofan að og talið er, að komi frá guði, hef-
ur farið í gegnum fjölda millistöðva eða minni háttar guði, sem
smækka eftir því sem nær okkur dregur. Þetta eru eins konar
spennistöðvar á milli okkar og guðs með minnkandi straum. Ég
held, að allir menn þróist á milljörðum ára upp í það að verða
guðir. Hitler líka. Já, það skiptir engu máli, hvað mikil himpi-
gimpi þeir hafa verið hér á jörðu. Þó segja dulspekingar, að
menn geti verið svo spilltir að þeir leysist upp. En nú þarf ég
að skreppa inn til hennar Maju, ég verð tvískiptur í kvöld, eins
og ég sagði þér.
Að nokkurri stund liðinni kom Þórbergur aftur og fór að
segja mér, hvers konar bókum hann hefði mestan áhuga á:
— Ég hef mest gaman af að lesa dulrænar sögur, sagði hann,
af því að þar er svigrúm fyrir ímyndunaraflið og þægileg spenna
í efninu. Þar næst koma ævisögur og alþýðuvísindi, þá náttúru-
fræði, stjörnufræði og loks skáldskapur, kvæði og skáldsögur.
Mér þykir ekki eins skemmtilegt að lesa kvæði og þegar ég var
yngri. Mér finnst þetta vera hálfgerðar barnabókmenntir. Ég
man eftir því, að sá vitri maður Magnús Arinbjarnarson, lög-
spekingur, sagði einu sinni við mig: — Ég skil ekkert í því,
hvers vegna aumingja mennimir eru að kreista þetta úr sér.
Þetta var nú fyrir einum 28 árum og þá þótti mér það mikið
hneyksli. En nú finn ég, að ég verð að gæta mín vel til að taka
ekki und;r með honum. Ég hef líka gaman af að lesa heim-
spekirit og talsvert gaman af að lesa bækur um pólitísk efni.
Þó hef ég verið latur við þann lestur í seinni tíð. Dulrænar frá-
sagnir eru hunang allra bókmennta. Já, jafnvel þó að þær séu
ekki neinar bókmenntir. Ég held, að Indriði miðill sé með því
skásta, sem ég hef skrifað.
Þórbergur þurfti nú að skreppa aftur fram til hennar Maju.
Ég beið á meðan, fannst samtalið orðið allskrykkjótt. Beið samt
rólegur, því Þórbergur var ákveðinn í að vera tvískiptur í kvöld.
Svo kom hann inn aftur að vörmu spori:
— Það eru óskiljanlega lítilþægir menn, sem gera sig ánægða
með að flytjast á aðra stjörnu eftir dauðann. Allar stjörnur
munu vera mjög svipað samsettar. Ég er hissa á, að menn skuli
endilega vilja setjast að sama stöppudiskinum og kattarláfujafn-
ingnum. Þá er skemmtilegra að koma í heim með nýjum víð-
áttum, öðrum gróðri, meiri léttleik og líflegheitum en finnast á
stjörnunum. Ja, nema kannski á tunglinu, ég veit það ekki.
Svo skrapp hann enn einu sinni inn í hina stofuna, en kall-
aði til mín á leiðinni: — Stjörnur eru skemmtilegar til að horfa
á þær langt í burtu. En þekkingin er að drepa alla rómantík.
Rómantík mega menn ekki missa, því að hún er stækkun á líf-
inu. Síríus var fallegur, þegar ég var í Bergshúsi.
Það varð nokkurt hlé. Svo kom hann aftur:
— Já, rómantíkin er ágæt. Ég er mikið með henni. Þessi
þurrkuntuháttur og uppskrúf í ljóðagerð er óþolandi. Guð er
rómantískur. Og þegar menn setjast niður og yrkja kvæði, eiga
þeir að hugsa: Hvernig mundi nú guð gera þetta ? En nú skul-
um við flytja okkur inn í hina stofuna. Hún er full af rómantík.
Og svo fáum við þar en lille kop kafe.
Við fórum inn í stofuna og töluðum við Maju. Þórbergur
sótti bréf, sem hann hafði skrifað vini sínum á Esperantó. Að-
alefni þess var þetta: Ég er á móti óperum. Um leið og þeir
byggja óperuhöll hér, þá flyt ég til Angmagsalik. Óperan er
eftirstöðvar af lénsskipulaginu. Lénsherrarnir fundu þetta upp
til að pína ennþá meira kúgaðan almúgann. Það er hlægilegt
að heyra menn tala syngjandi. En það er snobbað fyrir þessu.
Svo var farið að tala um Jón Leifs og Írafells-Móra af mikilli
virðingu.
LAUGARDAGUR 6. DESEMBER, KLUKKAN 4—5.32.___________________
Ég hef verið að hugsa um það í allan dag, hvernig stendur
á því, að sumir menn eru fengnir til þess að sætta hjón. Ástæð-
an er sú, að Ragnar Jónsson hringdi til mín í dag Og sagði:
— Elsku vinur, þú verður að afsaka, að ég skyldi ekki koma
í gærkvöldi. Ég var að sætta hjón fram undir morgun. — Gerir
ekkert, svaraði ég, en hvernig tókst ?
Ég hef ekki getað hætt að hugsa um þetta í allan dag. Einu
sinni var ég fenginn til að sætta hjón. Mér leizt illa á blikuna
og trúði ekki á, að það gæti tekizt. Ég vonaði jafnvel hálft í
hvoru, að það mundi mistakast. Ég er að hugsa um hvers
vegna. Var það vegna þess að ég var sjálfur ástfanginn í kon-
unni og ætlaði að hremma hana, þar sem hún lá ósjálfbjarga
á vígvellinum eftir hjónabardagann ? Eða var það vegna þess
að ég var svona mikill vinur vinar míns ? Ég veit ekki hvort
heldur var, og sennilega fæ ég aldrei að vita það. En ég var
sannfærður um, að eitthvað hefðu þeir menn fram yfir aðra,
sem fengnir væru til að sætta hjón. Virðing mín fyrir Ragnari
í Smára hefur aldrei verið eins mikil og í dag.
Þegar ég kom til Þórbergs sótti þetta enn mjög á mig. Ég var
því ekki fyrr seztur en ég sagði við skáldið:
— Hvað mundir þú gera, ef þú værir beðinn um að sætta
hjón ?
— Ég mundi aldrei leggja út í svoleiðis, sagði hann. Það á
aldrei að reyna að sætta hjón. Það á að örva þau til að slást.
Eftir slagsmálin koma sættirnar.
Þar með var málið útrætt og næsta mál á dagskrá tekið fyrir.
Fjölkvæni ?
— Jú, fjölkvæni er karlmönnum enn eiginlegra en einkvæni.
Það ætti hver maður að eiga 12 konur, eina fyrir hvern mán-
uð ársins.
— Yrðu þá engar framhjátökur ?
— Jú-jú, svaraði skáldið og brosti gleitt. Þær yrðu alveg eins
fyrir það. Framhjátagelsi. Þeir hafa það svoleiðis sums staðar
í Indlandi, þar sem fólki kemur illa saman í þorpi eða byggðar-
lagi, að það hittist einu sinni á ári og ber þá allar þær svívirðing-
ar hvert á annað, sem það hefur fóstrað í sér á árinu. Þegar allir
eru búnir að útausa sér nægilega, þá eru þeir sáttir. Og sam-
búðin gengur vel fram eftir næsta ári. Þetta væri kannski ráð
til þess að sætta hjón, að sættarinn stillti svo til, að þau gætu
rifizt vel og jafnvel flogizt á.
— Það er ekki hægt, svaraði ég. Ragnar á svo mikið af dýr-
um málverkum og mér er sagt hann eigi á annað þúsund hljóm-
plötur.
— Ja, ef það eru óperur, gerir það ekkert til, svaraði Þór-
bergur og hélt svo áfram:
— Annars er það einkennilegt, hvað margt fólk á erfitt með
að laga sig hvert eftir öðru. Það vill vera svo rismiklar per-
sónur, að hvorug lætur undan fyrir hinni. Þegar ég mæti stórri
persónu, reyni ég alltaf að vera lítil persóna til þess að stóra
persónan hafi þá ánægju að verða ennþá stærri. Það er líka
nokkuð algengur veikleiki í fari manna að slá sér upp á ann-
ars kostnað, verða stórir, þegar nokkrir eru viðstaddir, segja
þá eitthvað vanvirðulegt um einn, gera hann hlægilegan og
horfa svo upp á hina og spyrja með uppétandi augnaráði: —
Var þetta ekki helvíti sniðugt hjá mér ? — Þetta er nokkuð al-
gengt í fari manna. Annars er stór persóna aldrei stór. Hún
dregur sig í hlé og þegir.
Og Þórbergur heldur áfram:
— Ég hef aldrei skilið, hvað menn geta lagt á sig mikið af
heimskulegu erfiði til þess að ávinna sér veraldarupphefðir, sem
þeim virðist ekki vera nein lífsnauðsyn að ná. Venjulega byrja
þeir með að komast upp á kvenmann og þykjast hafa vaxið að
manndómi. Það er frumstæðasta ástríða mannsins. Þetta eitt
endist þeim þó ekki til lengdar og þá fer þá að langa eftir að
safna auðæfum. Og þeir halda áfram að safna og safna og
aldrei hafa þeir safnað svo miklu, að þeim finnist þeir hafi efni
á að segja: Nú er ég búinn að fá nóg. Þetta er eins og helgar
bækur lýsa þorstanum í Helvíti. Og þeir geta lagt svo mikið
að sér til að reyna að fullnægja þessari blekkingu í sjálfum
sér, að þeir eru orðnir úttauguð hrör langt fyrir aldur fram.
Peningagræðgi er mjög slæm fyrir taugarnar og hjartað og æða-
kerfið, að ég tali nú ekki um fyrir sálina. Aðrir leggja mikið
kapp á að geta sallað náungann í fótbolta, sigrað hann í stang-
arstökki, kringlukasti og glennt sig betur en hann í þrístökki,
sem ég held að sé auvirðilegasta stökk í heimi. En samt verða
menn heimsfrægir fyrir það. Enn aðrir sækjast eftir því að
komast til valda, verða dýrkaðir af fólkinu sem alþingismenn,
ráðherrar og annað þvíumlíkt. Svo eru þeir sem keppa eftir
að verða frægir fyrir að skrifa bækur, yrkja kvæði, herma eftir
uppi á leikpalli, möndla óperur. Allt stafar þetta frá einu og
því sama: einhverri vöntun í manninn, einhverju andlegu tómi,
sem er verið að strefa við að fylla. En það skrítna við þetta
er það, að tómið fyllist aldrei. Og maðurinn er í raun og veru
jafntómur og jafnvesæll að vegarlokum sem í upphafi leiðarinn-
ar. Þetta er eitt af því skrítna við lífið. Tómið verður aðeins
fyllt með því að losa sig við strefið við að fylla tómið. Losa
sig við persónuleikann, sem ég er frægur fyrir að hafa kallað
svo, því að strefið á rætur sínar í persónuleikanum. Hann er
hnútarnir í sálarlífinu. Þegar menn hafa leyst hnútana, ljóma
þeir eins og fagurt ljós. En komdu hérna fram snöggvast og
heilsaðu upp á hana Imbu litlu Fálu. Hún er fjögurra ára. Hún
er að læra ballett og lofaði að kenna mér, en hefur svikizt um
það. Hún er falleg. Ég gat lært Möllersæfingar af sjálfum
mér. . . .
Og svo göngum við inn í stofuna aftur og Þórbergur tekur
upp þráðinn:
— Já, þá verða þeir eins og fagurt Ijós. Þá er persónuleik-
inn dauður að eilífu og menn eru komnir í kompaní við allífið.
Margir halda, að kompaníið við allífið þýði slokknun einstak-
lingseðlisins. En þessu er öfugt farið. Maður með ,,persónu-
leika" er aldrei sjálfstæður maður. Hann er alltaf að taka tillit
til sjálfs sín og þar með hefur hann gefið sig undir þrældóm
annarra. Hann er að hugsa um peningana sína, mannorðið sitt,
stöðuna sína, gáfurnar sínar, frægðina sína. En sá sem hefur
leyst hnúta persónuleikans, hann er laus undan þessu fargi.
Hann hugsar ekki um að vera neitt, né verða neitt. Hann er.
— En hvernig er bezt að losna við persónuleikann ? Með því
•að fara í klaustur ?
— Nei, ég held bænagerðir hjálpi manni ekkert í þessum
•efnum. Þær leysa ekki hnútana, þær bara færa þá svolítið til.
Menn hafa haldið, að kirkjan og trúarbrögðin hjálpuðu þeim
til þroska. En ég held þau verki öfugt. Þau binda menn í
dogmur og færa í fjötra hindurvitna og hleypidóma og trúar-
haturs, sem ná valdi á manninum og deyfa hann frá að hugsa
sjálfstætt. Ég held, að eina leiðin til að leysa hnútana sé sú
að skilja orsök þeirra, að skilja sjálfan sig og lífið til hlítar.
Það getur mörgum fundizt erfitt, það getur kannski tekið þá
nokkur jarðlíf. En ég held, að önnur leið sé ekki hugsanleg.
Trúarbrögðin hafa haldið mönnum í andlegum viðjum og varn-
að þeim að skilja og verða andlega sjálfbjarga. Þess vegna
liggur allur þorri manna hundflatur og getulaus frammi fyrir
hvers konar áróðri og eru svo andlega villtir, að það má segja
þeim í dag, að það sé hvítt, sem þeim var sagt svart í gær.
‘Og menn hafa ekki við að tíúa. Þó að eitthvað gott kunni að
liggja eftir kirkjuna, þá er það hafið yfir allar efasemdir, að'
hún hefur unnið meiri skemmdarverk á sálum manna en nokk-
ur önnur stofnun í heiminum.
— En heldurðu ekki, að kirkjan gæti gert gagn ?
— Jú, það gæti hún, ef hún breytti sér í þekkingarstofnun
og hætti við þetta háfleyga, freyðandi kjaftæði, sem hún byrl-
ar fólki. Hér gæti spíritisminn komið kirkjunni til hjálpar sem
fræðslugrein. Spíritisminn getur fært mönnum rök og jafnvel
sannanir fyrir framhaldslífi og gefið fólki nokkrar bendingar
um það, hvernig því lífi er hagað. Og hann getur gefið okkur
skýringar á samhenginu milli þess lífs og jarðlífsins. En þetta
er ekkert aðalatriði. Aðalatriðið er að skilja það líf, sem við
lifum og þann heim sem við lifum í.
— Þú talaðir áðan um frægðina, Þórbergur. Byrjaðir þú
ekki að skrifa til að verða frægur ?
— Neij það gerði ég ekki. Það var svo lítill ákafinn í mér
að verða frægur, að ég skrifaði enga bók í sjö ár, eftir að ég
lauk við Bréf til Láru. Hafði enga löngun til þess. Ég skrifaði
fáeinar blaðagreinar á þessum árum, sem komu yfir mig eins
og steypa. Og ekkert annað. Allan fyrri partinn af Bréfi til
Láru skrifaði ég til að skemmta Láru. Hitt skrifaði ég til að
breyta þjóðskipulaginu. Annað vakti ekki fyrir mér. Að vísu
lét ég flakka með nokkrar skringilegar setningar, en aðeins í
því skyni, að bókin seldist. Auðvitað hafði ég dálítið gaman
af að skrifa þetta, alveg eins og unglingar hafa af að steypa
sér kollskít eða hoppa sem lengst á öðrum fæti. Það er ein-
kennilegt, að íþróttamenn skuli ekki hafa tekið það inn í sitt
kerfi að stökkva á einum fæti. Það gæti þó verið gagnlegt, ef
maður fótbrotnaði á ferð úti á víðavangi. Þá gæti hann stokkið
á hinum til byggða, ef hann hefði verið ,,í góðri þjálfun" hjá
Benna Waage. Þess vegna virðist mér þetta vera gagnleg íþrótt.
Þetta hef ég sagt Benna Waage, en hann botnaði ekkert í því.
Þeir eru alltaf með sportlæti, sem engum koma að gagni í líf-
inu, eins og kringlukast og þrístökk. Stangarstökk gat verið
gagnlegt í gamla daga, þegar menn urðu að stökkva yfir ár
og læki á stöngum, en nú er það alveg orðið úrelt, því nú er
þetta allt farið í bílum og flugvélum. Ég hef stundað líkams-
æfingar í 44 ár, þ. e. a. s. Möllersæfingar og böð í sjó og vötn-
um. Framan af iðkaði ég líka dálítið hlaup, hljóp til að mynda
frá suðausturhorninu á Uppsölum suður að sundskálanum gamla
við Skerjafjörð í einum spretti. Og nokkuð lengi reyndi ég að
marséra eins hart og franski landherinn. En mér tókst það
aldrei. Ég var þá líka orðinn fullorðinn. Það var á síðari stríðs-
árunum. Fyrir einum tuttugu árum færði ég það í tal við Helga
frá Brennu, að íþróttasamband íslands gerði mig að heiðurs-
félaga sínum með öllum réttindum. Helgi er skynsamur og
sagðist vera með þessu, lofaði mér hjálp og ráðlagði mér að
tala ' ið Benna Waage. En Benni varð hinn versti við og sagði,
að ég gæti ekki orðið heiðursfélagi, fyrr en ég væri búinn að
synda kringum Örfirisey. En þá var ekki hægt að synda kring-
um Örfirisey, því hafnargarðurinn út í eyna var fyrir löngu
kominn. En þarna sérðu hjartalag þeirra. Það er einskis metið,
þó að maður hafi stundað íþróttir í 44 ár til þess að verða nýt-
ari maður í heiminum, ef hann hefur ekki tranað sér fram í
opinberum skrípalátum á einhverjum atplássum, sem eru í
innsta eðli sínu skólar í mannhatri. Jú-jú, svo sendu þeir mér
einu sinni heim eitthvert merki, sem mig minnir, að ætti að
veita mér leyfi til að koma á fund hjá einhverjum atfélags-
skap. Það var bara upp á spott við mig. En ég launaði Benna
spottið líkt og frelsarinn mundi gert hafa. Sem undirforseti
MÍR stakk ég upp á því, að hann yrði sendur í nefnd til Rúss-
lands. Það flaug í gegn, Benni fór til Rússlands og kom for-
framaður heim og hagaði sér eins og maður, en ekki eins og
útskryppið á Vatnsleysu.
FIMMTUDAGUR 22. JANUAR. STUTT RABB UM HRAFNA EFTIR
FRETTIR._________________________________________________
— Hrafnar eru þær einu verur í þessum heimi, sem ég ber
virðingu fyrir, og það er af því, að ég held þeir séu vitrari en
ég Ég kann ýmsar sögur, sem sanna þetta, og eina ætla ég að
segja þér: Norðan ísafjarðardjúps eru tveir bæir. Annar heitir
Nauteyri, en hinn Rauðamýri. Hér um bil mitt á milli bæjanna
fellur á, sem heitir Þverá. í árgljúfrinu höfðu hrafnar orpið
langan tíma og fengið að hafa egg sín f friði. Og þeir gerðu
aldrei fénaði mein. Nú ber svo til eitt ár, að bóndinn flytur
frá Nauteyri og þangað kemur önnur fjölskylda. Sá bóndi
steypti undan hrafnshjónunum. Þá bregður svo við, að hrafn-
arnir leggjast á lömb bónda og drepa þau niður unnvörpum.
Innan um lambfé hans gekk lambfé frá Rauðamýri, því milli
bæjanna eru ekki meira en röskir tveir kílómetrar. Hrafnarnir
snertu aldrei við nokkru lambi frá Rauðamýri, en takmörk-
uðu skemmdarverk sín við lömb bóndans á Nauteyri. Þegar
Hallgrímur Pétursson hefur sagt anekdótu í Passíusálmunum,
kemur alltaf útlegging á anekdótunni á eftir. Nú skulum við
gera eins og Hallgrímur og snúa hjörtum okkar örstutta stund
að anekdótunni um hrafninn í Þverárgljúfri og skyggnast um,
hvað af henni megi læra. Hrafnarnir höfðu aldrei snert við
neinu lambi, meðan þeir fengu að unga út eggjurrt sínum í
friði. En þegar hefur verið steypt undan þeim, leggjast þeir á
lömb undansteyparans; m. ö. o. þeir þekkja ær hans eða lömb
úr ánum eða lömbunum frá Rauðamýri, sem þeir hreyfðu ekki
við. Af þessu mátt þú sál mín, læra, að hröfnunum er gefið
meira vit en mér. Eg mundi hafa fyllzt svipuðum hefndarhug