Morgunblaðið - 26.02.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRUAR 1975
i ag Alþýðubandalagið styður sölu-
skattshækkun vegna Norðfjarðar
samkomulag um aðra leið
— náist ekki
LAGT var fram í neðri deild
Alþingis i gær frumvarp til laga
um ráðstafanir vegna snjóflóða I
Norðfirði og fjáröflun til Viðlaga-
sjóðs. Efni frumvarpsins er í
meginatriðum rakið á baksíðu
blaðsins í dag.
Talsmenn stjórnarflokkanna og
Alþýðubandalagsins mætu með
frumvarpinu en Alþýðuflokks og
Samtaka frjálslyndra gegn því,
þ.e. þeirri fjáröflunarleið, 1 stigs
söluskattshækkun, sem f þvf felst.
Hér á eftir verður framsaga for-
sætisráðherra rakin efnislega
sem og niðurstöður f máli tals-
manna einstakra þingflokka.
Geir Hallgrímsson (S), forsæt-
isráðherra, sagði frumvarpi þessu
ætlað að mæta tvenns konar
vanda. Annars vegar að afla fjár
til að standa straum af endur-
reisninni í Neskaupstað í kjölfar
snjóflóðanna þar og hins vegar að
afla Viðlagasjóði nauðsynlegra
viðbótartekna til að komast sóma-
samlega frá verkefnum sinum
vegna eldgossins í Vestmannaeyj-
um.
Rikisstjórnin fól Viðlagasjóði í
endaðan desember sl. að koma
fram fh. ríkisvaldsins gagnvart
yfirvöldum i Neskaupstað, i beinu
framhaldi af fyrirheiti Alþingis
þess efnis, að það tjón, sem bæt-
anlegt væri yrði að fullu bætt af
þjóðarheildinni. Verkefni Við-
lagasjóðs var að gera úttekt á
tjóninu og bæta það að svo miklu
leyti, sem það kæmi ekki i hlut
annarra bótagreiðsluaðila. Tjón-
ið er nú metið, skv. bráðabirgða-
úttekt, á u.þ.b. 500 m. kr.: 135 m.
kr. vegna fasteignatjóns, 225 m.
kr. vegna tjóns á vélum, tækjum
og lausafé, aðrar bætur, ófyrirséð
útgjöld og kostnaður 90 m. kr.,
björgun og hreinsun 50 m. kr.
Forsætisráðherra gat þess að í
undirbúningi væri frumvarp að
Aukið framlag til
jarðhitarannsókna og
hitaveituframkvæmda
Frumvarp rfkisstjórnarinnar
um ráðstafanir til að draga úr
áhrifum oliuverðhækkana á hit-
unarkostnað fbúða var lagt fyrir
efri deild Alþingis f gær. Ólafur
Jóhannesson viðskiptaráðherra
mælti fyrir frumvarpinu, en að
loknum umræðum var þvf vfsað
til annarrar umræðu og fjárhags-
og viðskiptanefndar.
Ólafur Jóhannesson viðskipta-
ráðherra mælti fyrir frumvarpinu
og sagði, að hér væri fyrst og
fremst um að ræða framlengingu
á lögum, sem gilt hefðu um þetta
efni frá því 28. febrúar 1974. Þá
hafi verið ákveðið að leggja 1%
gjald á söluskattsstofn til að
draga úr áhrifum olíuverðhækk-
ana. í athugasemdum með frum-
varpinu kæmi fram, að 95 þús.
einstaklingar hefðu notið olíu-
styrks og heildarfjárhæð til
þeirra á tímabilinu 1. mars 1974
til 28. febrúar 1975 væri áætluð
650 til 700 millj. kr. Þá sagði
ráðherrann, að jafnframt því, sem
hér væri um framlengingu á fyrri
tilhögun að ræða, væri skotið inn
i þetta frumvarp nýmæli, þar sem
lagt væri til, að hluta af þeim
fjármunum, sem fengjust með
þessum hætti, yrði varið til orku-
varanlegri löggjöf fyrir Viðlaga-
sjóð, þar sem sjóðurinn yrði gerð-
ur að fastri stofnun, er veitt gæti
skjóta og öfluga aðstoð, þegar
meiriháttar vanda bæri að hönd-
um vegna náttúruhamfara eða
annarra ófyrirsjáanlegra atvika.
Væri sá undirbúningur I höndum
sérstakrar nefndar á vegum
tryggingaráðuneytisins.
Hlutverk Norðfjarðardeildar
Viðlagasjóðs verður þríþætt: að
bæta tjón af völdum snjóflóð-
anna, að greiða kostnað við björg-
un verðmæta, hreinsun rústa og
athafnasvæða og stuðla að endur-
byggingu atvinnufyrirtækja, sem
eyðilögðust eða skemmdust.
Frumvarpið gerir ráð fyrir því að
í þessu efni hafi stjórn Viðlaga-
sjóðs náið samband við bæjar--
stjórn Neskaupstaðar.
Um tekjuöflun til endurreisnar
atvinnutækja og bóta eignatjóns í
Neskaupstað sagði forsætisráð-
herra:
Frumvarp þetta gerir ráð fyrir,
að sjóðnum verði aflað tekna tilað
standa straum af þessum útgjöld-
um með álagningu viðlagagjalds á
söluskattsstofn. Hinn 28. febrúar
næstk. fellur úr gildi viðlagagjald
á söluskattsstofn, sem innheimt
hefur verið síðan 1 mars 1973.
Gjald þetta var upphaflega 2% af
söluskattsstofni, sem kunnugt er,
en 1% frá 1. mars 1974. Var þá
hinu prósentustiginu varið til nið-
urgreiðslu á olíu. I frumvarpi
þessu er nú ráðgert að framlengja
viðlagagjald og leggja 2% á sölu-
skattsstofn á tímabilinu 1. mars
1975 til 31. desember 1975. Sam-
kvæmt áætlunum þeim, sem
frumvarpinu fylgja, er talið að
tekjur Viðlagasjóðs af þessum
tveimur prósentustigum í 10 mán-
uði verði 1600 millj. kr. Eftir að
áætlanirnar voru gerðar hefur
gengisbreyting verið framkvæmd
sjóðs til jarðhita og hitaveitu-
framkvæmda. Áætlað væri, að
hvert söluskattsstig gæfi 960
millj. kr. á gildistíma laganna. Því
mætti reikna með nokkrum af-
gangi til þessa verkefnis, ekki sist
vegna þess, að stór og fjölmenn
svæði myndu tengjast hitaveitu á
þessu ári. Frá 1974 til 1975 hefðu
greiðslur til þeirra, sem búsettir
væru í Kópavogi, Garðahreppi og
Hafnarfirði numið samtals 156
millj. kr. Ef greiðslur yrðu
óbreyttar miðað við gildandi lög
mætti ætla, að 100 millj. kr. yrði
varið til þessara byggðarlaga í
þessu skyni. En ef miðað væri við
reglu þá, sem þetta frumvarp
gerði ráð fyrir, yrði styrkurinn til
þessa svæðis aðeins 40 millj. kr.
Með því að lögfesta þá reglu
myndu þvi sparast 116 millj. kr.
Ráðherra sagði, að víða væri
mikill áhugi á rannsóknum og
jarðborunum til að kanna mögu-
leika á hitaveitum. Á öðrum stöð-
um væri hitaveita þegar komin á
rekspöl. En til þessara fram-
kvæmda skorti nú fé. Þessari fjár-
hæð yrði því vel varið og myndi
stuðla að þvf að fleiri gætu notið
hitaveitu.
Þá sagði ráðherrann, að unnt
væri að hafa styrkinn nokkru
hærri með þvi að láta sömu reglu
gilda og áður, þ.e.a.s. að nota alla
þá fjármuni, sem þannig aflast, til
að greiða niður olíukostnaðinn.
Menn yrðu einfaldlega að meta
og miðað við hana er nú áætlað,
að þessi upphæð geti orðið
nokkru hærri eða um 1700 millj.
kr. Tekjurnar skiptast á deildir
sjóðsins í hlutfalli við áætlaða
fjárþörf og renna 32% til Norð-
fjarðardeildar en 68% til Vest-
mannaeyjadeildar.
Um stöðu Viðlagasjóðs sagði
forsætisráðherra:
Aætlun sú um tekjur og gjöld
Viðlagasjóðs, er hér er lögð fram
sem fylgiskjal nr. 2 sýnir, að yfir-
dráttarskuld sjóðsins við Seðla-
bankann mun aukast enn á þessu
ári og nema 1.600 millj. kr. I árs-
lok, ef ekki koma til nýir tekju-
stofnar. Samkvæmt þessu mun
staðan við Seðlabankann því
versna um 65 millj. kr. á árinu
1975.
Gerði forsætisráðherra síðan ít-
arlega grein fyrir erfiðri stöðu og
tekjuþörf Viðlagasjóðs vegna
Vestmannaeyjagossins og sagði
um það efni:
Hinn gífurlegi hallarekstur
Viðlagasjóðs undanfarin tvö ár,
sem fjármagnaður hefur verið
með útstreymi úr Seðlabankan-
um, er einn frumþáttur þeirrar
peningaþenslu og verðbólgu, sem
einkennt hefur tímabilið. Þessa
þróun verður tafarlaust að stöðva
AIÞMGI
Ólafur Jóhannesson.
hvort þeir vildu hverfa að því ráði
eða leggja fé til hliðar eins og
frumvarpið gerði ráð fyrir í þvi
skyni að efla jarðhitarannsóknir
og hitaveituframkvæmdir.
Jón Ármann Héðinsson sagðist
út af fyrir sig ekki vera andvígur
því að afla fjár með þessum hætti
til að greiða niður olfukostnaðinn
við húshitún, en hann væri algjör-
lega andvigur 2. grein frumvarps-
ins, sem fjallaði um það á hvern
hátt ætti að ráðstafa þessum fjár-
munum. Þrátt fyrir verðhækkun
Geir Hallgrímsson, forsæt-
isráðherra.
og snúa við. Hlutur Vestmanna-
eyadeildar sjóðsins af 2% við-
lagagjaldi í 10 mánuði er áætlað-
ur 1.100 millj. kr. og er sú fjárhæð
talin duga til að koma fjármálum
Viðlagasjóðs á réttan kjöl. Skuld
sjóðsins hjá Seðlabankanum i árs-
lok 1975 verður þá um 55% lægri
en að óbreyttum tekjustofnum,
eða 740 millj. kr. í stað 1.600 millj.
kr. Óinnheimtar eru þá um 220
millj. kr. af tekjum sjóðsins af
álögðu viðlagagjaldi, sem berast
honum á fyrstu tveimur mánuð-
um ársins 1976.
I lok máls sagði forsætisráð-
herra, að búast mætti við, að um-
ræður um fraumvarp þetta kæmu
inn á svið núverandi efnahags-
ástands þjóðarinnar og nauðsyn-
legra efnahagsráðstafana. Af því
tiiefni vildi hann taka fram, að
ráðstafanir, sem nú væru í undir-
búningi, myndu m.a. felast í eftir-
farandi:
á olíu væri gert ráð fyrir, að oliu-
styrkurinn yrði sá sami að krónu-
tölu og áður. Sin skoðun væri sú,
að óhjákvæmilegt væri að hækka
þennan styrk, og nýta til fulls í
þvi skyni það fjármagn, sem feng-
ist með þessu eina söluskattstigi.
Þá sagðist þingmaðurinn vera al-
gjörlega andvigur því ákvæði
frumvarpsins, sem gerði ráð fyrir,
að þeir fengju ekki styrk, sem
fengju hús sín tengd við hitaveitu
fyrir 29. febrúar 1976. Það ákvæði
gæti dregið leiðinda dilk á eftir
sér. Eðlilegt væri að fjalla um
fjárskort orkusjóðs sérstaklega og
í heild en ekki í þessu frumvarpi.
Ragnar Arnalds sagði, að Al-
þýðubandalagsmenn væru sam-
þykkir því að fjár yrði aflað til
olíustyrkjanna með þessum hætti.
En þeim væri óskiljanlegt, hvers
vegna ekki væri gert ráð fyrir þvi
að olíustyrkurinn hækkaði. Það
væri furðuleg afstaða ríkisstjórn-
arinnar að ætla að greiða fólkinu
sömu krónutölu og áður. Þetta
kæmi sérstaklega illa við fólkið I
strjálbýlinu. Ástæðan fyrir þessu
væri sú, að ríkisstjórnin ætlaði að
næla sér í nokkur hundruð millj-
óna króna til orkuframkvæmda.
Að sjálfsögðu væru Alþýðubanda-
lagsmenn hlynntir framkvæmd-
um á því sviði, en hitt væri ljóst,
að ekki væri ástæða til að rýra
olíustyrkinn til að standa undir
þeim framkvæmdum. Þingmaður-
Framhald á bls. 16
1. Akvörðun um hækkun lág-
launabóta, sem myndu m.a. taka
mið af þeirri vísitöluhækkun,
sem orðin væri umfram þau vísi-
tölumörk, er núv. láglaunabætur
væru við miðaðar, sem og þá
hækkun söluskatts, er þetta frum-
varp gerði ráð fyrir.
2. Ákvörðun um tekjuskatts-
lækkanir, sem einkum ættu að
koma þeim til góða, sem lægst
hefðu launin i þjóðfélaginu.
3. Ráðstöfunum til að leysa úr
tekjuskiptingarvanda milli hinna
ýmsu greina í sjávarútvegi.
4. Akvörðun um samdrátt i út-
gjöldum rikissjóðs, sem væntan-
lega næmi frá 2500 til 3700 m. kr.
5. Ákvarðanatöku um aðhald í
útlánum fjárfestingarsjóða, sem
m.a. væri við það miðað, að ná
bættri viðskipta- og greiðslustöðu
gagnvart útlöndum.
Markmið heildarráðstafana
ríkisstjórnarinnar við núverandi
aðstæður í þjóðfélaginu væri þrí-
þætt: a) að tryggja fulla atvinnu,
b) bæta gjaldeyrisstöðu þjóðar-
búsins út á við og c) að tjón það,
sem þjóðarbúið hefði orðið fyrir,
kæmi sem minnst við þá verst
settu I þjóðfélaginu.
Lúðvík Jósepsson (K) sagði
m.a., að hann hefði talið æski-
legra, að fjár til að standa við
fyrirheit Alþingis gagnvart Norð-
firðingum og Vestmannaeyjum
yrði nú leitað með öðrum hætti en
í frumvarpinu væri gert ráð fyrir.
Hann myndi þó styðja þær fjáröfl-
unarleiðir, sem þar um ræddi, ef
þingnefnd, sem fjallaði um málið,
yrði ekki ásátt um annað. Alþingi
þyrfti sem heild að standa við
.gefin fyrirheit og höfuðatriði
málsins væri, að fjármagn yrði
tryggt nægjanlega fljótt, og i
nægilegu magni til að bæta það
tjón, sem orðið væri, bæði i Nes-
kaupstað og Vestmannaeyjum.
Gylfi Þ. Gislason (A) sagði
Alþýðuflokkinn ekki vilja bregð-
ast gefnu heiti um tjónabætur til
Norðfirðinga. Það ætti hinsvegar
áð gera með sparnaði I rikisút-
gjöldum á ýmsum vettvangi. Ekki
mætti hækka söluskatt við nú-
verandi aðstæður í efnahagsmál-
um og á vinnumarkaði. Hann
deildi nokkuð á Lúðvik Jósepsson
fyrir það sem hann kallaði „þröng
kjördæmissjónarmið".
Magnús Torfi Ólafsson (SFV)
taldi og varasamt að hækka sölu-
skatt, þó hann hinsvegar áréttaði
skyldu Alþingis og alþjóðar, um
nauðsynlegar tjónabætur til
Norðfirðinga. Hann ræddi ma.
um, að breyta skuld Viðlagasjóðs
við Seðlabankann í föst lán hjá
viðskiptabönkunum, lengri bóta-
tíma og skyldusparnað sem leiðir
i málinu. Þá ræddi hann og snjó-
flóðavarnir almennt.
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
og Páll Pétursson (F) lýstu stuðn-
ingi við frumvarpið í meginatrið-
um. Þeir vildu þó taka inn í frum-
varpið bótaskyldu á tjóni vegna
snjóflóða, sem orðið hefðu
annarsstaðar en í Neskaupstað,
t.d. í Siglufirði. Ennfremur, að
tilfærsla á verksmiðjuvélum eða
verksmiðjuhlutum, frá öðrum
byggðarlögum til Neskaupstaðar,
yrði bundin samþykki yfirvalda á
þeim stað, er viðkomandi verk-
smiðjur væru nú í. (Forsætisráð-
herra hafði áður lýst yfir, að tekið
yrði tillit til snjóflóðatjóns
annarsstaðar en í Neskaupstað og
yrði það atriði nánar athugað í
þingnefnd, áður en frumvarpið
yrði afgreitt).
Aðrir, sem til máls tóku, vóru
Þórarinn Þórarinsson, Tómas
Arnason, Sverrir Hermannsson,
Heimir Hannesson og Lúðvik
Jósepsson, Gylfi Þ. Gíslason og
forsætisráðherra töluðu oftar en
einu sinni.
Frumvarpinu var síðan vísað til
2. umr. og fjárhags- og viðskipta-
nefndar deildarinnar.
Fjár aflað til áfram-
haldandi olíustyrks