Morgunblaðið - 06.03.1975, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. MARZ 1975
19
Meistari hins
nakta karlmannslíkama
„ÞESSI ofurmennska, einkenni
fulikomnunar, stafar að hluta
af aldarfarinu. Fyrir Michel-
angelo sem barn endurreisnar-
tfmans var mannslíkaminn
upphafið og endirinn, endur-
speglun guðdómsins, tilgangs
guðs. Hann teiknaði ekki lands-
lag, og mjög fáar andlitsmynd-
ir. Þau fáu dýr sem hann teikn-
aði eru klunnaleg. Og það er
líkami karlmannsins sem oftast
höfðar til hans.“
□ Þetta segir Anthony Bailey f
New York Times í grein sem
birt er f tilefni af þvf, að f dag,
6. marz, eru liðin 500 ár frá
fæðingu ftaiska listamannsins
Michelangelo, — arkitekts,
myndhöggvara, Ijóðskálds, mál-
ara og teiknara, sem af sumum
er talinn mesti listamaður sem
heimurinn hefur átt. Við þetta
tækifæri hefur nú verið opnuð
sýning á teikningum Michel-
angelos f British Museum í
London, og fjallar Bailey um
Michelangelo og list hans út frá
þessari sýningu. Fara hér á
eftir glefsur úr grein Baileys.
Þrátt fyrir alla sfna fjölhæfni
var það í teikningu mannslík-
amans, gjarnan á hreyfingu
sem Michelangelo náði nánast
fullkomnun, og þetta kemur
einmitt glöggt fram á þeirri
sýningu sem nú stendur yfir í
British Museum. Á henni eru
179 teikningar, eða um 2/5
þeirra sem til eru. Teikning var
grundvöllur málara- og högg-
myndalistar endurreisnar-
tímans.
Lengst af hafði Miehelangelo
miklar mætur á teikningum
sínum. Meðal þeirra sýnishorna
af ritmennsku Michelangelos,
sem eru á sýningunni minnis-
atriða um peninga, fyrirmæla
til steinsmiða, leiðbeininga til
lærisveina, kvæða og sendi-
bréfa, er bréf sem hann
skrifaði föður sínum frá Róm
árið 1506 þar sem hann biður
um að fá sendan pakka með
teikningum sínum frá Flórens
og að póstberinn fari varlega
með pakkann: „Svo að minnsta
bréfsnifsi skemmist ekki.“
Hins vegar er talið að hann hafi
skömmu fyrir andlát sitt mælt
svo fyrir að margar teikningar
skyldu brenndar, ef til vill I þvl
augnamiði að menn síðari tíma
héldu að málverk hans og högg-
myndir hefðu verið auðveldari
í fæðingu, eða ef til vill einfald-
lega vegna þess að hann, eins
og margir listamenn þoldi ekki
mörg af eldri verkum sínum.
Teikningunum má skipta 1
sjö flokka. Þær eru teiknaðar
með bleki eða rauðri eða
svartri krit og stundum margar
saman á pappír sem í þann tíð
var mjög dýr. Sumar eru
fullunnar, aðrar eingöngu brot.
Engar teikningar eru af Giotto
og Masaccio frá námstíma
Michelangelos hjá Ghirlandaio
í Flórens, né heldur frá fyrstu
dvöl hans í Róm, þegar hann
vann að Piéta Péturs-
kirkjunnar. En frá öðru
Flórenstímabilinu (1501—5)
eru skissur fyrir undirbúnings-
teikningu þá sem hann gerði af
„Cascinaorrustunni“ sem ætluð
var sem samsvörun við vegg-
límsmynd Leonardo da Vincis
„Anghirariorrustuna" í
Vecchiohöllinni. Fyrir þessa
teikningu valdi Michelangelo
augnablik þar sem óvinaher
kemur nokkrum hermönnum
að óvörum á meðan þeir eru að
Líbýska Sybil
baða sig 1 ánni Arno, — augna-
blik sem gaf Michelangelo tæki-
færi til að teikna nakinn karl-
mannslíkama í spennustöðu.
Frá lýðræðinu í Flórens var
Michelangelo kallaður til ein-
ræðisins 1 Róm þar sem hann
var fenginn til að vinna við
gerð grafhýsis fyrir Júlíus páfa
II, ásamt hinu mikla verkefni
fyrir loft Sixtusarkapellunnar.
Frá þessum tíma eru mörg drög
að teikningum af Adam, Kristi
og Sibyls, alls kyns
leikar hans í höggmynda- og
húsagerðarlist.
Öskylt þessum verkefnum
eru ýmiss konar kynlegar
grímur, Biblíusenur og dæmi-
sagnalegar fántasíur.
Sérstakan flokk skipa teste
divine, — hárfínt unnar kritar-
teikningar sem hann gerði til
að gefa ástvinum sínum, —
tveimur ungum mönnum,
Tomasso de Cavalieri og
Andrea Quaratesi, og skáld-
konunni Vittoria Colonna, sem
hann tók næstum því trúarlegu
ástfóstri við á efri árum.
Frá þriðja Rómarskeiðinu
(1534—64), er hann gerði
„Dómsdag", mikið af
arkitektúr, nokkrar ,,piétur“ og
myndir um komu dauðans, eru
skissur fyrir teikningar af
englum á flugi, atriði úr lífi og
dauða Krists o.fl.
Þessi sýning á British
Museum markar einnig nokkra
breytingu I deilum fræðimanna
um verk Michelangelos.
Snemma á þessari öld voru
nokkrar „Michelangelo-
teikningar" eignaðar öðrum
listamönnum, samtímamönnum
hans, aðstoðarmönnum og læri-
sveinum. Sá sem einkum boðaði
þetta Bernard Berenson, er nú
af ýmsum fræðimönnum talinn
hafa „búið til“ a.m.k. einn
þessara listamanna, „Andrea di
Michelangelo". Austurríski
fræðimaðurinn Johannes
Wilde, eignaði siðan
Michelangelo margar þessara
teikninga aftur fyrir
Michelangelo-sýningu British
Museum árið 1953, og því for-
dæmi fylgir þessi sýning.
I einni sonnettu sinni segir
Michelangelo: „Aðeins i myrkri
eru mennirnir i raun og veru
til.“ Er hann eltist missti þessi
mikli meistari voldugra graf-
hýsa og minnismerkja löngun-
ina til að festa á pappír ofsalega
hreyfingu, snúning likamans,
uppréttan handlegg, tjáningu
hreyfinganna. Hann trúði á þá
nýplatónsku kenningu að lífið
þróaðist frá undirgefni
líkamans til frelsun sálarinnar.
Og þannig fór að líkami hans
sjálfs hrörnaði, höndin, sem
hélt um pennann eða pensilinn
varð óstöðug, og hann hvarf frá
nákvæmum, skýrum línum til
óljósari forma og skugga. í
krossfestingarmyndum sein-
ustu ára hans kemur þetta
500 ár liðin
frá fæðingu
Michelangelos í dag
Skissa af Adam.
handleggjum, fótleggjum,
fingrum og lærum. Á þriðja og
síðasta Flórenstímabilinu
(1516—34) vann hann við
kapellu Medici-fjölskyldunnar
og grafhýsi og í skissum fyrir
þetta verkefni koma fram hæfi-
fram. Mannverurnar eru 1
draugalegum gráma, Kristur
blettóttur eins og af ryði, sárum
tímans. 1 þessum myndum er
ekki sama orkan og dýrkunin.
Þær eru jarðbundnari, fjarri
hinu guðdómlega, mannlegri.