Morgunblaðið - 26.04.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. APRlL 1975

eftir RAGNAR
BORG_________________
Lífseigur
dalur
Það er sosum ekkert nýtt við
það að bræða upp silfur-
peninga, og nota þá til annarra
hluta. A Þjóðminjasafninu eru
margir silfurmunir, sem þann-
ig eru til orðnir, svo vitað sé.
Ekki er heldur óalgengt að sjá
peninga greypta í umgerð,
hvort heldur er gull eða silfur,
þannig að nota megi þá sem
men, hring, nælu eða eitthvað
þvíumlíkt. Ekki er langt sfðan
silfraðir fslenzkir kopar-
peningar samanfestir voru
seldir sem armbönd; kannski
eru þeir enn seldir þannig.
Ég man sérstaklega eftir fal-
legri silfurskál, sem er í eigu
Önnu systur minnar. Botninn
er peningur. Mariu Theresíu-
dalur frá Austurríki. Ég hjó
sérstaklega eftir því, er ég sá
skálina fyrst, að peningurinn
bar ártalið 1780. Gat það verið,
að svo gamall peningur væri
notaður til þess að vera botn í
ekki stærri silfurskál!? Eg hefi
komizt að því sfðar, að þessi
fallegi peningur er ekki eins
gamall og ártalið segir til um.
Heldur er þetta ný slátta.
Maríu Theresíu-dalurinn var
fyrst sleginn árið 1780, hefir
verið sleginn siðan og er sleg-
inn enn, og alltaf mcð sama
ártalinu. Ég vona að ég hryggi
ekki allt of marga lesendur
þáttarins með þessu, lesendur,
sem keypt hafa þennan pening
f Austurrfki, þar sem hann er
enn sleginn, í þeirri trú, að um
gamlan kjörgrip væri að ræða.
Þessi peningur er nefnilega
merkur fyrir marga hluti. Lík-
lega fyrst og fremst fyrir það
hve Iffseigur hann er. Einnig
fyrir það hve góður peningur
þetta er f alla staði, bæði hvað
snertir fegurð og silfurgildi.
1 seinasta blaði ftalska viku-
ritsins Epoca er grein um
þennan fræga pening. Þar er
sagt frá hví hve miklum vin-
sældum hann hefir f langa tíð
átt að fagna f Arabalöndunum
og í Afríku. Maríu Theresíu-
dalurinn er einn af fáum
peningum, sem almenningur í
þeim löndum treystir, þrátt
fyrir margar og afar klókar
eftirlíkingar. Ras Menelik
Eþíópíukeisari lét slá svona
pcning, en hafði bara mynd af
sér i staðinn fyrir Maríu
Theresíu. Italir létu slá mjög
líkan pening og Maríu
Theresfu-dalinn; höfðu í stað-
inn mynd af Umberto fyrsta á
annarri hliðinni, en örn og
skjaldarmerki Savoia-
ættarinnar hinum megin.
Viktor Emanúel 3. Italíukon-
ungur lét árið 1918 slá pening
mjög Ifkan Maríu Theresfu-
dalnum. Öðrum megin var
Fjallkona þeirra Italanna, en
hinum megin á peningnum var
skjaldarmerki og örn Savoia-
ættarinnar.
Þessa peninga þekktu hinir
innfæddu strax frá hinum ekta,
og létu ekki plata sig. Það hafði
nefnilega gleymzt að klæða
hina ftölsku Fjalfkonu rétt. Það
vantaði hnappinn, sem vera átti
á kjólnum á hægri erminni.
Nokkur hundruð þúsund
peningar voru slegnir, en þeir
fengu ekkert verðgildi meðal
innfæddra.
Italska stjórnin sá sitt
óvænna og fékk sfðan austur-
rfsku myntsláttuna til að slá
Maríu Theresíu-dali árlega til
notkunar i nýlendum Itala, í
Eþfópíu, Eritreu og Somalíu,
allt fram undir heimsstyrjöld-
ina síðari. Þessir frægu pening-
ar eru enn f fullu gildi í
þessum löndum og vfðar, eins
og áður hefir fram komið.
Þeir ferðamenn, sem fara til
Austurríkis, geta fengið Maríu
Theresíu-dali keypta í flestum
bönkum þarlendis. Er þetta
einhver eigulegasti minjagrip-
ur og fyrirferðaminnsti, sem
hægt er að fá þar, en ég vil
vekja athygli manna á þvf, að
þótt ártalið 1780 standi á
peningnum, er um nýsláttu að
ræða, og peningurinn hefir því
ekki gildi sem einhver forn-
gripur.
MORGVffBLASIB
fyrir 50 árum
Vjelbátar, er fiskveiðar stunda, komu inn margir um helgina, og höfðu þeir
fengið frá 8—12 þús. fiska.
Koli og smáfiskur er genginn hjer að bryggjum nú, og veiða drengir daglega
miklar kippur af smáfiski þessum, einkum kolanum.
Tekju og eignaskattur á Akureyri: Krossanesverksmiðja 41.000, Klæðaverk-
smiðjan Gefjun 12.095, Ragnar Ólafsson 11.381 og Smjörlikisgerðin
10.130.
Ríkisstjórnin hefir leigt vjelbát, er „Haraldur" heitir, til að annast landhelgis-
gæslu fyrir Vestfjörðum í sumar. Er hann 25 smálestir. Sú nýbreytni hefir
verið tekin upp, að nú hafa yfirmenn strandvarnabátanna fengið einkennis-
húfur.
Yfirfrakki, Oliukápa, Borðdúkur, Sófapúði, Suðuvjel, Rúmstæði (sundurdreg-
ið), Undirsæng til sölu með tækifærisverði á Bergstaðastig 8, uppi.
Bann — Öll umferð um Arnarhólstún er stranglega bönnuð frá 25. þ.m. þar
til búið er að slá og hirða það.
Undirstaða góðs árangurs
en„RÉTT ÁSETA”
ÞAÐ er Ijóst af byggingu hestsins
að geta hans til að bera byrðar
liggur I frambyggingunni og að
sterkasti hluti baksins er rétt
aftan við herðakambinn, á lægsta
hluta baksins. Þetta skýrist betur
með þvf að skoða beinabyggingu
hestsins. Af henni sést að bakið er
sem burðarás, sem annars vegar
hvflir á frampartinum, herðakamb
og framfótum og að aftanverðu á
lend og afturfótum. Þessi burðar-
ás er myndaður af hryggsúlunni
og rifbeinum áfestum við hana, en
þau ráða „dýptinni". Það sést að
þessi burððaráeés s er sterkadast-
ur rétt aftan við herðakambinn, en
veikist eftir þvi sem aftar kemur.
Við spjaldhrygginn eru engin rif-
bein að styðjast við og er sá hluti
hryggjarins þvf áberandi veikast-
ur. Meðfylgjandi mynd sýnir einn-
ig að afturhlutinn er eingöngu til
að knýja skrokk hestsins áfram en
ekki til að bera byrðar. Sam-
kvæmt þessu er það á lægsta
hluta baksins, rétt aftan við
herðakambinn, sem við eigum að
sitja, framarlega i hnakknum en
ekki aftast. Um þetta eru allir
leiðandi hestamenn sammála.
Þetta næst með „djúpu sæti" „i"
hnakknum, en „ekki ofan" á hest-
inum og ofan á hnakknum.
„Djúpt sæti" einkennist af
slöku en beinu baki upp af
hnakknum, með eilitið boginn
mjóhrygg. Setið er á setbeinunum
sjálfum frekar en vöðvum þjó-
hnappanna (setbeinin myndi
dældir I hnakkinn?. Fætur hvila
fast við síðu hestsins og verður
hnéð fremsti hluti fótanna, en
ekki táin. ístaðsólar eru langar og
við rétt tyllum táberginu i istöðin
en stöndum ekki í þeim.
Með „djúpri ásetu" sekkur
knapinn djúpt i hnakkinn vegna
eigin þyngdar, fullkomlega slakur,
hvergi spenntur. Stífur knapi og
spenntur getur ekki fengið hest
sinn til að slaka á, sem er for-
senda tamningar hans.
Að ná þessu marki er miklu
erfiðara en virðist I fljótu bragði.
Til að byrja með erum við öll háð
vana. Okkur hættir jafnmikið og
hrossum okkar til að temja okkur
ósiði og okkar eigin ósiðir eru
ekkert viðráðanlegri en þeirra, af
sömu meginástæðunni. þ.e. að við
gerum okkur enga grein fyrir að
ávanar okkar eru slæmir. Þá koma
lika til hleypidómar. Og að lokum
eru það istöðin, sem eru megin-
þátturinn i að spilla ásetunni auk
hleypidómanna.
Tilgangur istaðanna er ekki öll-
um Ijós. Þau eru raunverulega
aðeins ieinum tilgangi, þ.e. vegna
hinnar mannlegu tilhneigingar til
að hvíla fæturna á einhverju
föstu. Okkur þykir óþægilegt að
hafa fæturna diglandi í loftinu i
langan tima. I bestu reiðskólum
heims ríða nemendur án istaða
mánuðum saman, eða þar til þeir
ná hinni eðlilegu, slöku, djúpu
ásetu.
Ef okkur er annt um það að ná
sem beztum árangri hjá hestum
okkar með nákvæmri þjálfun,
verðum við að átta okkur á þvi að
bezti árangur næst aðeins með
beztu reiðmennsku, að við verðum
þvi að byrja á að sitja rétt. Byrjun-
in verður að vera eins og i nær
öllum tilfellum sem ég man eftir,
að lengja í istaðsólunum um
nokkur göt. Siðan reynum við.
með þvi að slaka eðlilega á. að
sökkva dýpra niður I hnakkinn og
láta fætur okkar siga lengra niður
með siðum hestsins þar til þeir ná
nægilega og eðlilega niður i
istöðin. og finnum þannig, að
lokum, öruggari og þægilegri
stuðning fyrir fæturna en við
höfum fundið áður.
Byrjunarörugleikarnir eru aðal-
lega tvennskonar. í fyrsta lagi
hættir okkur til, af vana. að halda
sæti okkar, lend og hnjám i
venjulegu stöðunni. Okkur finnst
það óþægilegt að finna ekki
„gamla" stuðninginn af
istöðunum á „sama gamla
mátann". Eðlileg viðbrögð eru að
þrýsta fótum saman til að festa
sig i sessi. en þvi verðum við að
hætta ef við eigum að ná settu
marki. Stifnin sem þessi þrýst-
ingur veldur er aukin enn frekar
með tilhneigingunni til að beygja
bakið, sem færir okkur aðeins
aftar i hnakkinn, sem er ófært. Þó
þessi viðbrögð séu fullkomlega
eðlileg verðum við að yfirvinna
þau. I staðinn fyrir að verjast með
stífni, eigum við að láta undan og
aðlagast þessari „óþægilegu"
tilfinningu. Þegar okkur tekst það
finnum við að við erum „límd" við
hestinn og i fullkomnu hreyfinga-
sambandi við hann.
Við munum uppgötva nýja hluti
sem auka ánægju okkar og áhuga
að þvi marki sem okkur gat ekki
órað fyrir. Við höfum orðið „eitt"
með hesti okkar. Jafn stórkostlegt
og okkur mun finnast það, eru
áhrifin þó enn stórkostlegri fyrir
hestinn, þvi hann hefur einnig
sameinast knapanum og truflast
ekki lengur i takti eða hreyfingum
af honum. Hann mun taka lengri
skref. vera frjálsari og i betra jafn-
vægi.
Sú áseta sem hér hefur verið
lýst hefur jafnframt þann mikla
kost að knapinn er frjálsari með
allt taumhald og hættir síður til að
„hanga í" taumunum sjálfum sér
til stuðnings. Sá ósiður er furðu
algengur og kemur i veg fyrir að
hesturinn verði eins næmur fyrir
taumhaldi en ella.
Þýtt og endursagt úr bókinni
DRESSAGE eftir Henry
Wynmalen.
Ný samtök — Hags-
munafélag hrossa-
bænda stofnað
Á FUNDI, sem haldinn var i Reykjavik s.l. laugardag, var stofnað
Hagsmunafélag hrossabænda og er félagið samtök hrossabænda og
gætir hagsmuna þeirra. Stofnfundurinn samþykkti lög fyrir félagið og
kjörin var fyrsta stjórn félagsins. Til stofnfundarins komu aðilar úr
öllum landshlutum nema af Austurlandi, alls um 80 manns. Flestir voru
bændur, sem að verulegum hluta hafa tekjur af hrossarækt. Sam-
kvæmt lögurn félagsins geta allir þeir, sem stunda hrossarækt, orðið
félagar.
Félag þetta er stofnað í þeim tilgangi að hrossaræktendur komi
sameiginlega fram m.a. gagnvart hinu opinbera. En um tilgang félags-
ins segir í lögum þess, að félagið skuli móta sölumarkað fyrir hross
félagsmanna og gera þau sem verðmest með aukinni ræktun og
tamningu. og að um þau séu sem ábyggilegastar og gleggstar upplýs-
ingar, þegar sala fer fram. Á þessu sést að verkefni félagsins verða
mörg á komandi dögum og kemur þá fyrst til að hafa áhrif á
markaðsmál s.s. álagningu tolla og bætta ræktun. Félagið ætlar að léita
eftir aðild að Framleiðsluráði landbúnaðarins og samvinnu við Stéttar-
samband bænda.
Félaginu er ætlað að starfa i 10 deildum, sem hver hefur sina eigin
stjórn. Félagssvæði deildanna eru: 1) Vestur-Skaftafellss., 2)
Rangárvallasýsla, 3) Árnessýsla, 4) Gullbringu- og Kjósarsýsla. 5)
Starfssvæði Hrossaræktarsambands Vesturlands, 6) Vestur-
Húnavatnssýsla, 7) Austur-Húnavatnssýsla, 8) Skagafjarðarsýsla, 9)
Eyjafjarðarsýsla og Þingeyjarsýslur og 10) Múlasýslur og Austur-
Skaftafellssýsla.
Aðalfund félagsins skal halda I nóvembermánuði ár hvert og eiga þar
rétt til setu allir fullgildir félagsmenn með málfrels. og tillögurétti en
aðeins þrír kjörnir fulltrúar af hverju hinna tiu svæða hafa atkvæðis-
rétt. Ákveðið var að inntökugjald i félagið yrði kr. 2.000.00 á félaga.
I lok fundarins voru eftirtaldir kjörnir í stjórn félagsins: Kjartan
Georgsson, Ólafsvöllum, Sigurður Haraldsson, Kirkjubæ, Einar E.
Gfslason. Syðra-Skörðugili, Grímur Gislason, Blönduósi og Guðmundur
Pétursson, Gullberastöðum. f varastjórn voru eftirtaldir kjörnir: Sr.
Halldór Gunnarsson, Holti, Sigurbjörn Eiriksson, Stóra-Hofi, Sigurður
Lindal, Lækjarmóti, Sigurður Snæbjörnsson, Höskuldsstöðum og
Haukur Sveinbjörnsson, Snorrastöðum. Á fyrsta fundi stjórnarinnar var
Sigurður Haraldsson kjörinn formaður.