Morgunblaðið - 26.04.1975, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. APRIL 1975
Cousteau á hafréttarráðstefnunni í Genf:
200 mílna auð-
lindalögsaga leiðir
til stjórnleysis og hörmunga
Genf, 25. apríl AP — Reuter
FRANSKI haffræðingurinn Jacques-Yves Costeau sagði á fundi með frétta-
mönnum á hafréttarráðstefnunni I Genf I gær, að ástand heimshafanna væri
svo ískyggilegt orðið, að mannkyninu stafaði af því alvarleg hætta. Sagði
hann, að lifheimur hafsins hefði rýrnað um 30—50% á síðasta aldarfjórð-
ungi og sú rýrnun gengi hraðar fyrir sig en hann hefði búizt við. Astandið er
nú þegar mjög alvarlegt. sagði Costeau, og bætti við, að mannverum yrði
ekki líft eftir að lif heimshafanna væri kulnað.
Costeau, sem er nú 63 ára að aldri,
kom til Genfar frá New York til þess
gagngert að halda þennan fund með
fréttamönnum á hafréttarráðstefnunni.
Costeau, sem heimskunnur er fyrir
bækur sínar og sjónvarpsmyndir, upp-
lýsti, að honum hefði verið boðið að
tala á ráðstefnunni i Caracas I fyrra-
sumar. ,,Af kurteisi upplýsti ég fyrir-
fram um hvað ég mundi tala," sagði
Costeau, „og þá var boðið afturkallað "
Hann sagði, að margir fulltrúar á ráð-
stefnunni vissu ekkert um hvað þeir
væru að tala. „Það er timi til kominn að
einhver segi þeim sannleikann um ein-
hver þau vandamál sem fyrir liggja,"
sagði hann, — „og sannleikurinn er
viðs fjarri þeim forsendum, sem ráð-
stefnan hér og i Caracas byggir á."
Costeau hvatti til þess, að komið yrði
á laggirnar alþjóðastofnun til þess að
fjalla um öll vandamál hafsins, þar á
meðal mengun og ofveiði, en ekki
einungis um vinnslu auðæfa hafs-
botnsins, eins og lagt hefði verið til á
ráðstefnunni. Hann sagði, að 200
mílna auðlindalögsagan, sem þar væri
til umræðu, mundi leiða til stjórnleysis
og hörmunga og hvatti þjóðir heims til
að sameinast um að vernda þverrandi
auðlindir hafsins. Sérstaklega sagði
hann nauðsynlegt að minnka fiskveiðar
og hann taldi gróflega ýktar áætlanir
um auðæfi hafsbotnsins. „Ég er
hræddur um að við megum engan
tíma missa. . . sagði Vosteau. . .
„hér er ekki um að tefla lif barnabarna
okkar heldur barna okkar."
Æ tíöara að for
eldrar berji börn
til óbóta
London, 25. apríl AP
Kunnur brezkur ged-
læknir skýrði svo frá á
heilbrigðismálaráðstefnu í
London í gær, að það gerð-
ist æ tíðara að foreldrar
misþyrmdu börnum sínum
svo, að þau hlyt bana af. í
Bretlandi kvað hann tvö
börn deyja á dag af völdum
illrar meðferðar af foreldr-
anna hálfu.
Læknir þessi, dr. John Howells,
forstöðumaður geðlækningastofn-
unar í Ipswich, sem fjallar um
vandamál fjölskyldna upplýsti að
auk þeirra fjölmörgu barna, sem
létu lífið fyrir hendi foreldra
sinna, væru enn fleiri lemstruð á
sál og likama eftir meðferð i for-
eldrahúsum. Hann kvað það mik-
inn misskilning nútíma þjóðfé-
lags, að einhverskonar dular-
tengsl væru milii móður og barns
og sagði, að fjöldi barna, sem
þjáðust vegna ofbeldis foreldr-
anna, myndi blómstra, ef þau
væru tekin í burt frá þeim.
„Stundum stendur valið milli að-
skilnaðar og dauða barnsins.“
Bretlandsdeild alþjóðlegu lög-
fræðinganefndarinnar, sem nefn-
ist „JUSTICE eða „RÉTTLÆTI",
hefur hvatt til þess að komið
verði á laggirnar embætti „barna-
umboðsmanns", sem hafi því hlut-
verki að gegna að vernda börn
gegn ofbeldi heima fyrir.
A miðvikudag kom i ljós við
rannsókn ríkissaksóknara á
dauða þriggja ára telpu í London,
sem móðirin hafði barið til bana,
að þann hörmulega atburð mætti
að nokkru rekja til vanrækslu
heilbrigðis- og velferðarstofnana
ríkisins.
Frá hafréttarráðstefnunni:
Genf, 24. apríl,
frá Matthíasi
Johannessen
ritstjóra.
ÁÐUR hefur komið fram i
fréttum Morgunblaðsins af haf-
réttarráðstefnunni hér i Genf,
að fulltrúar nokkurra ríkja ósk-
uðu eftir því á allsherjarfund-
inum föstudaginn 18. april s.l„
að í frumvarpsuppkasti því,
sem nú er unnið að og leggja á
fram í lok ráðstefnunnar, verði
ákvæði um bann við einhliða
aðgerðum þeirra þjóða, sem
eiga aðild að henni. Skuli bann
þetta gilda þar til ráðstefnan
lýkur störfum, væntanlega
næsta ár. Slikt bann heitir
legt að vera vel á verði og reyna
að drepa slika hugmynd, and-
stæða íslenzkum hagsmunum,
strax í fæðingu. Það hafa Is-
lendingar lagt höfuðkapp á
undir forystu formanns is-
lenzku sendinefndarinnar,
Hans G. Andersens sendiherra.
Könnun þeirra hefur leitt í ljós,
að tillaga þessi virðist ekki eiga
þann hljómgrunn, sem tillögu-
menn vonuðu. I samtölum ís-
lenzkra fulltrúa við aðra full-
trúa hér á ráðstefnunni hafa
þeir mætt skilningi, jafnvel
fulltrúi Túnis tók málaleitan
þeirra vel, þegar þeir bentu á,
að islenzka sendinefndin hefði
ávallt staðið með hagsmunum
Túnis. Formaður sendinefndar
Frá Genf.
200 mílna efnahagslögsaga
voru íslenzku fulltrúarnir
hræddir um að þau færu að
leggja áherzlu á sögulegan rétt,
en svo varð ekki, heldur komu
upp ýmsar aðrar hugmyndir
um undanþágu innan 200 milna
efnahagslögsögu sem áður hef-
ur verið minnzt á i fréttum hér
i blaðinu. Þá tók formaður ís-
lenzku nefndarinnar þá stefnu
að þrýsta inn í þau drög, sem
Evensen-nefndin sendir frá sér,
ákvæði þess efnis, að strandríki
sjálft ákveði hvað það megi
fiska mikið og einnig hvað það
geti veitt sjálft mikið af aflan-
um. Ef þessi atriði verða bæði
inni í samningsuppkastinu, ætti
hagsmunum Islands að vera
borgið í þessum drögum, hvað
sem síðar verður.
Þess má geta, að persónuleg
Tíllaga um bann við einhliða að-
gerðum á ekki hljómgrunn
moratorium á alþjóðamáli. Þeir
sem einkum kröfðust slíks
banns á einhliða aðgerðum í
hafinu voru fulltrúar Alsír,
Túnis, Irlands, Venezúela og
Júgóslavíu, en hinn síðast-
nefndi skírskotaði í ræðu sinni
til moratoriumsamþykktar á
allsherjarþingi S.Þ. 1969 þess
efnis, að bönnuð sé aukin ein-
hliða nýting á hafsbotninum,
þar til málið hefur verið af-
greitt á vettvangi S.Þ., þ.e. á
hafréttarráðstefnunni, sem nú
stendur yfir, en Amerasighe,
forseti ráðstefnunnar, sagði i
fréttasamtali við Morgunblaðið,
að samþykktin frá 1969 hefði
engin bindandi ákvæði, heldur
væri hér einungis um siðferði-
lega samþykkt að ræða, ef svo
mætti að orði komast. Allar
samþykktir allsherjarþingsins
eru sem kunnugt er ráðgefandi
viljayfirlýsingar en ekki skuld-
bindandi samþykktir. Forset-
inn sagðíst ekki gera ráð fyrir
moratorium í samningsdrögun-
um sem liggja munu fyrir 6.
mai n.k. á framhaldandi samn-
ingsviðræðum og yfirlýst heild-
arstefna ætti að nægja til
áminningar ríkjum um að gera
ekki einhliða aðgerðir meðan
lausn liggur ekki fyrir.
Enda þótt litil sem engin
hætta sé nú talin á því, að ráð-
stefnan samþykki bann við ein-
hliða aðgerðum, var nauðsyn-
Túnis á ráðstefnunni er for-
maður 77 manna hópsins,
sem svo er kallaður, en það er
umræðuhópur þróunarrikj-
anna. Og fulltrúar ýmissa
áhrifamikilia ríkja eins og Ind-
lands og Ceylons (Sri Lanka)
hafa sagt við formann íslenzku
sendinefndarinnar, að ekki
komi til mála, að ákvæði um
slíkt bann verði sett i samnings-
drögin. Fulltrúí Chile lofaði að
vinna ötullega að því að drepa
þessa hugmynd og svo er um
marga aðra, t.d. Perúmenn, sem
sögðu, að þeir væru miklu
fleiri, sem hefðu aftekið mora-
torium með öllu, en hinir sem
veltu vöngum. En það olli ís-
lenzku fulltrúunum vonbrigð-
um hvernig fulltrúar Vene-
zúela, sem hefur verið banda-
maður okkar í hafréttarmálum,
tók í það að falla frá banni.
Venezúelamenn bera ávallt í
brjósti einhvern ugg um það, að
Bandaríkjamenn fari aó bora
eftir olíu á hafsbotni í næsta
nágrenni við þá. Það er mikill
misskilningur, ef einhver held-
ur, að allt snúist hér um fisk.
Fiskur er ekki nema 50% af
áhuganum hér, sagói einn full-
trúanna á ráðstefnunni við
blaðamann Morgunblaðsins.
Þessi umræða um mora-
torium gefur dálitla hugmynd
um andrúmsloftið hér og vinnu-
brögð. Nauðsynlegt er að fylgj-
ast vel með þróun mála og vera
snar í snúningum, þegar á þarf
að halda.
Flestir munu nú líta svo á, að
kröfurnar um moratorium séu
aðeins dægurflugur, og kemur
það heim og saman við þau um-
mæli forseta ráðstefnunnar í
samtali við Mbl., að hann telji
að ekkert slikt bann verói í
samningsdrögunum.
Sumir munu vafalaust telja,
að þessi krafa sé sprottin af
yfirlýsingum íslendinga um út-
færslu fiskveiðilögsögunnar í
200 mílur á þessu ári. En svo er
ekki, eins og fram kom í samtal-
inu við Amerasinghe. Hann
sagði, að hann liti það ekki al-
varlegum augum, þótt tslend-
ingar færðu út fiskveiðilögsögu
sína í 200 mílur, enda sé það
innan ramma heildarstefnunn-
ar, sem allir væru nú sammála
um. En hann minntist einnig á
ýmsa fyrirvara, eða undanþág-
ur, án þess að ræða það mál
frekar.
En hver er þá undirrótin að
umræðunum um moratorium?
Hún mun vera sú, að lönd eins
og Perú og Brasilía eru farin að
tala um að svo mikil verði út-
þynningin á 200 mílna efna-
hagslögsögunni að lokum, að
bezt sé að ganga hreint til verks
og allir færi einhliða út í 200
milna landhelgi. Þess ber þó að
gæta, að ótti Ira stafar af því að
þeir mega ekki til þess hugsa,
að Bretar víkki út lögsögu sína i
kjölfarið á okkar útfærslu og
miði þá m.a. við Rockwall,
klettadrang í miðju Atlants-
hafi, sem Bretar hafa slegið
eign sinni á, Irar segjast eiga
vegna þess hann er næstur Ir-
landi, en Danir hafa gert tilkall
til vegna þess að hann er hluti
af landgrunni Færeyja. Er þá
komið að viðkvæmu máli, eyj-
unum, sem við höfum sem
minnst blandað okkur í, en mik-
ið er deilt um og rætt á nefnda-
fundum hér.
Þegar islenzka sendinefndin
fór að kanna moratorium-
hugmyndina kom í ljós, að hún
hafði verið rædd í 77 manna
hópnum, en meiri hluti þróun-
arríkjanna tekið henni fálega.
Þegar stórveldin tóku þá
stefnu að ljá máls á hugtakinu
áhrif geta ekki síður ráóið úr-
slitum hér en annars staðar og
það var áreiðanlega vegna sam-
starfs og vináttu Hans G. And-
ersens og formanns norsku
sendinefndarinnar, Evensens,
sem þetta tókst. Evensen getur
verið harður i horn að taka og
sú yfirlýsing hans nýlega að
Norðmenn muni hvorki færa út
einhliða né lenda í þorska-
stríði er umdeilanleg, þegar
haft er í huga, að hann stjórnar
umræóuhópi hér, sem vinna á
að samkomulagi.
En texti Evensen-
nefndarinnar um landlukt ríki
er enn hættulegur og má litlu
muna. Hans G. Andersen barði
það inn í drögin, að þau fengju
því aðeins aðild að hagnýtingu
sjávarins að þau séu samliggj-
andi strandríki, eins og t.d. ým-
is þróunarríki í Afríku og viðar.
Nú stendur í textanum að þetta
sé svæðisbundið. Ef orðið „sam-
liggjandi" dytti allt í einu út,
gæti svo farió, að við stæðum
uppi með hugmyndina um
svæðin ein og þyrftum að
glima við alla Evrópu um At-
lantshafið, því að A-Evrópuríki,
Þjóðverjar, Bretar o.fl. telja sig
áreiðanlega eiga aðild að At-
lantshafssvæðinu. Hér má því
engu muna að hagsmunir okkar
verði bornir fyrir borð, og ár-
vekni nauðsynleg.