Morgunblaðið - 07.06.1975, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JUNI 1975 X 7
Gunnar Thoroddsen:
Lögin leystu deiluna
Þegar vika var liðin síðan er
lögin voru sett um kjaradeiluna
við Áburðar-, Sements- og Kísil-
verksmiðjuna, var deilan leyst,
samningar höfðu tekizt og
vinna er hafin að fullu.
Rétt er að rifja upp meginatr-
iðin í máli þessu.
Snemma árs 1974 varð að
samkomulagi, að „starfsmat“
skyldi fara fram í verksmiðjun-
um þrem. Því mati var að
mestu lokið í febrúar '75 og
hófust þá viðræður aðilja um
það, hverjar kaupbreytingar
ættu að leiða af starfsmatinu.
Þær , samningaviðræður
höfðuCstaðið i 3 mánuði, sátta-
semjari reynt i 3 vikur að miðla
málum, verkfall staðið í 17
daga. Síðustu sólarhringa hafði
verið unnið dag og nótt að
lausn. Rikisstjórnin hafði lagt
áherzlu á að ná samkomulagi.
En aðfararnótt fimmtudags
29. maí komust samningavið-
ræður í algert strand. Samn-
inganefnd starfsmanna krafðist
meðalkauphækkunar 19—20%.
Nefnd ríkisins bauð um 7%.
Hún spurðist fyrir um það,
hvort ekki mætti vænta gagntil-
boðs, ef rikið hækkaði boð sitt
úr 7 í 8,3%. Því var neitað.
Fulltrúar starfsmanna sögðust
ekki hreyfa sig frá fyrri kröf-
um.
Þegar svo var komið, þótti
tilgangslaust að halda áfram og
viðræðum var hætt. Sáttasemj-
ari taldi ekki efni til að boða
nýjan fund eins og mál stóðu.
Sumir forystumenn úr verka-
lýðshreyfingunni héldu því
fram, að samningar hefðu verið
í þann veg að komast á, —
sáralítið borið á milli. Var þetta
borið á borð á fundum starfs-
manna verksmiðjanna til þess
að fá þá til andstöðu og ólög-
legra aðgerða.
Þessi fullyrðing var andstæð
sannleikanum. Þeir atburðir,
sem síðan hafa gerzt hafa og
afsannað þessa fullyrðingu.
Þegar viðræður hófust að nýju,
þurfti nær fjóra sólarhringa,
nótt og nýtan dag, til þess að ná
samkomulagi. Ekki hefur það
því alveg legið á borðinu
fimmtudagsmorguninn 29. maí.
Rfkisstjórnin taldi það vera
þjóðarnauðsyn að höggva á
hnútinn til þess að leysa þessa
deilu. Stjórnin taldi það skyldu
sína að taka í taumana.
I stjórnarskrá landsins, 28.
grein, segir að gefa megi út
bráðabirgðalög milli þinga, ef
brýna nauðsyn ber til. A hverju
ári eru gefin út nokkur, stund-
um mörg, bráðabirgðalög sam-
kvæmt þessari grein stjórnar-
skrárinnar. Tíu sinnum hafa
verið gefin út bráðabirgðalög
til þess að leysa verkföll og
vinnudeilur. Nauðsyn var nú
tvímælalaust jafn brýn eða
brýnni en i sumum tilvikum
áður.
Skortur á áburði og sementi
hafði þegar valdið miklu tjóni
og enn meira yfirvofandi. Gras-
spretta og uppskera í stórum
landbúnaðarhéruðum í háska.
Húsbyggingar orðið fyrir töfum
og truflunum. Byggingariðnað-
ur lamaður. Atvinna i hættu.
Skólafólk fékk ekki vinnu. Svo
mætti lengi rekja þann skaða,
sem orðinn var eða yfir vofði.
Ef stjórnin hefði ekki tekið af
skarið, stæði þetta ástand enn í
dag, versnandi, vaxandi.
Bráðabirgðalögin gerðu ráð
fyrir tveim möguleikum til þess
að ákveða kaup og kjör vegna
starfsmatsins: Annaðhvort
frjálsum samningum eða
úrskurði kjaradóms. Hið síðar-
nefnda er í samræmi við það
sem gildir um opinbera starfs-
menn, ef samningar takast ekki
við þá. En verksmiðjurnar
þrjár eru eign ríkisins, tvær
alfarið, sú þriðja að meiri hluta.
Ef kjaradómur, sem Hæsti-
réttur skipaði þrjá valinkunna
og mikilhæfa menn í, hefði
þurft að ákveða kjörin, hefðu
þau ekki orðið lakari en það,
sem þegar hafði verið boðið
fram, væntanlega heldur betri.
Til viðbótar var ákveðið í 4.
grein laganna, að yrðu almenn-
ar kauphækkanir á gildistíma
laganna, skyldu starfsmennirn-
ir verða þeirra aðnjótandi.
En það var skýrt tekið fram,
að hvenær sem samningar
kæmust á, skyldu þeir koma í
stað laganna, en lögin falla nið-
ur. 1 7. grein stendur:
„Lög þessi gilda til 31.
desember 1975, nema nýir
samningar hafi verið gerðir
milli aðila.“
Lögin voru þvi beinlinis
hvatning til nýrra samninga.
Sem betur fer verkuðu lögin
líka þannig. Strax á föstudegi,
þegar stóryrðavíman tók að
renna af mönnum, óskuðu bæði
samninganefnd starfsmanna og
forseti Alþýðusambandsins eft-
ir þvi að viðræður yrðu teknar
upp á ný. Rtkisstjórnin, sem
alltaf hafði lagt áherzlu á
samningsleiðina, tók því að
sjálfsögðu vel. En hún sétti það
lágmarksskilyrði fyrir nýjum
samningsviðræðum, að af-
greiðsla á áburði og sementi
gæti hafizt hindrunarlaust, svo
og dæling á kisilgúr í Mývatni.
Samningaviðræður hófust þá
á nýjan leik. Þeir dagar sem
liðnir eru síðan hafa leyst mik-
inn vanda fyrir bændur og
greitt nokkuð úr hjá byggingar-
iðnaði og við Sigölduvirkjun.
Þessar viðræður hafa nú leitt
til nýrra samninga. Meðal-
hækkunin, sem samið var um,
er um 11%, en eins og áður
greinir, stóðu mál þannig, þeg-
ar viðræður strönduðu 29. maí,
að ríkið hafði boðið 8,3%, en
ófrávíkjanleg krafa starfs-
manna þá var 19-20%.
Ýmsir þeir, sem samþykktu f
fljótræði og vegna villandi upp-
lýsinga að standa að ólöglegum
aðgerðum, vilja nú sem minnst
um það tala. Það er vel. Að vísu
eru þeir til, sem kjósa lögbrot í
stað laga. En löghlýðið fólk og
lýðræðissinnað er sem betur
fer i miklum meiri hluta með
þessari þjóð. Svo er það einnig í
verkalýðshreyfingunni, að all-
ur þorri launamanna vill lög og
Dr. Gunnar Thoroddsen.
rétt í landi. Menn minnast
hinna frægu orða Þorgeirs
Ljósvetningagoða: Ef vér slft-
um i sundur lögin, munum vér
slita og friðinn.
Það ber að fagna þvi sam-
komulagi sem nú hefur náðst.
Það er sérstök ástæða til að
þakka samningamönnum og
sáttasemjara, sem lagt hafa
nótt við dag til þess að ná
árangri. Þetta eru merkir
samningar, sem grundvallast á
starfsmati og ná til starfs-
manna úr nær tuttugu stéttar-
félögum.
Samkvæmt 7. grein bráða-
birgðalaganna sjálfra falla þau
nú niður, þar sem þeirra er
ekki lengur þörf og nýju samn-
ingarnir koma í þeirra stað. En
á þeirri viku, sem þau hafa gilt,
hafa þau náð þeim tilgangi sín-
um að koma verksmiðjunum
þremur af stað að nýju og leysa
þann mikla vanda, sem af stöðv-
un þeirra leiddi.
Það liggur því ljóst fyrir, að
lögin leystu deiluna.
Deila fiskimanna í Færeyjum:
NÝTT FISKVERÐ í DAG
Þórshöfn, 6. júní. Frá fréltariCara
Morgunblaðsins, Jogvan Arge:
50 KOTTERAR lágu á miðviku-
dagskviild í höfninni Þórshöfn og
biðu eftir því að verð fyrir fisk
upp úr sjó verði ákvarðað. Sam-
tök fiskimanna sem veiða á
heimamiðum, Meginfélag útróðr-
armanna bönnuðu félagsmönnum
sfnum fyrir tveimur vikum að
landa fiski til fiskvinnslustöðva á
núgildandi verði þar eð það væri
of lágt. Fulltrúar fiskimanna
hafa á þessum tveim vikum átt
viðræður við landsstjórnina, sem
hefur komið til móts við allmarg-
GÆTTU
TWGU
ÞINNAR
Philadelphiu, 6. júní. — Reuter.
HÁLFÞRlTUG kona, sem
nauðgað var fyrir utan íbúð
sfna f Philadelphiu í Banda-
ríkjunum í gær, sneri vörn í
sókn með þvf að bíta stykki úr
tungu árásarmannsins f
hefndarskyni, að þvf er lög-
reglan skýrði frá. Maðurinn
hljóp í snarhasti á sjúkrahús f
grenndinni, en læknir sem
kom á vettvang lýsti þvf yfir,
að tungustykkið væri ekki
unnt að sauma á sinn stað
aftur. Maðurinn var lagður inn
á sjúkrahús og sfðar ákærður
fyrir nauðgun, innbrot og
Ifkamsárás.
ar af kröfum þeirra og gefið f
skyn að sett verði viðunanlegt
nýtt verð. Stjórn hins svokallaða
Nýja blautfisksjóðs, sem ákveða
mun verðið var á fundi í Þórshöfn
f dag, og tilkynnir nýja verðið
sfðdegis á morgun, og þá þegar
mun það taka gildi.
Eftir áðurnefnd loforð lands-
stjórnarinnar boðaði Meginfélag-
ið að nauðsyn bæri til að hefja
alvarlegri aðgerðir til að reka á
eftir því að komið yrði til móts við
kröfur fiskimanna um lágmarks-
verð fyrir miðjan dag á fimmtu-
dag, i gær. Atli Dam, lögmaður
lýsti því þá yfir að ógerlegt væri
að koma til móts við þessa kröfu
og heldur ekki þá kröfu að lög-
þingið yrði kallað saman til að
kveða á um lágmarksverðið.
Lögmaðurinn sagði að lögþingið
hefði nú í vor tekið stöðu róðr-
anna til meðferðar og ákveðið
leiðir sem gera ráð fyrir lagfær-
ingu fiskverðs sem gildir frá 15.
júní. Þetta hefði verið gert til að
tryggja fiskimönnum á heimamið-
um sanngjarnt og stöðugt sölu-
verð.
Kröfur fiskimanna um lág-
marksverð eru allt upp i tíu krón-
ur á kílóið. Lögmaðurinn telur
hins vegar að með þeim styrkjum
sem verið hafa í gangi að undan-
förnu ætti að vera möguleiki að
fá verð sem er að meðaltali um 2
krónur kilóið.
Hann telur þetta vera verð sem
sé viðunandi fyrir fiskimenn.
Stjórn Meginfélagsins heldur
greinilega fast við kröfuna um
tryggt lágmarksverð, sem er
hærra en þetta. En skilja má á
Gjaldeyriskerfið rætt
Parfs 6. júní — Reuter
I DAG hefjast í Paris vikulangar
viðræður fulltrúa iðnaðarlanda
og þróunarlanda um gjaldeyris-
mál, og verður einkum rætt um
umbætur á alþjóða gjaldeyris-
kerfinu. Hápunktur þeirra er
fúndur á þriðjudag og miðviku-
dag i bráðabirgðanefnd Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins, en nefnd þessi
hefur mikil völd og er skipuð ráð-
herrum frá 20 iðnaðar- og
þróunarlöndum. Mun nefndin
einkum ræða um framtíðarhlut-
verk gulls i gjaldeyriskerfinu o.fl.
Einkum er mikill áhugi á viðræð-
um nefndarinnar vegna óeiningar
Frakka og Bandaríkjamanna um
beztu leiðina til úrbóta á kerfinu.
Ekki er búizt við meiri háttar
árangri af viðræðum þessum.
fiskimönnum að þeir séu reiðu-
búnir að hefja róðra á ný ef þeir
fái meðalverð um 2 krónur kílóið.
Þetta mun koma í ljós síðdegis á
morgun er tilkynnt verður um hið
nýja verð.
Samtök fiskimanna á heima-
miðum hafa frá því að löndunar-
bannið var sett sagzt myndu
stjórna sjálf sölum á afla á erlend-
an markað, en slíkur útflutningur
er ekki hafinn ennþá. Lands-
stjórnin hefur veitt samtökunum
heimild til að láta selja bolfisk úr
landi óunninn á allan hátt, því að
þar með væri rekstrargrundvelli
fiskvinnslustöðvanna stofnað i
hættu.
Cunhal.
EKKERT ÞING OG
EKKERT LÝÐRÆÐI
segir Cunhal, leiðtogi portúgalskra kommúnista
Róm 6. júnf-Reuter.
ALVARO Cunhal, leiðtogi
portúgalska kommúnista-
flokksins, segir í viðtali
sem birtist í dag í vikublað-
inu Europeo að enginn
möguleiki sé á að koma á
vestrænu lýðræði eða þing-
ræði i Portúgal. Hann segir
í viðtalinu að Portúgalar
gætu aðeins valið á milli
sterkrar afturhaldsstjórn-
ar eða sterks kommúnísks
lýðræðis. Hann kvaðst
túlka lýðræði sem útilokun
auðvaldshyggju og einok-
unar.
Um þingkosningarnar í Portúgal
25. april segir Cunhal: „Kosn-
ingarnar hafa enga þýðingu f min-
um augum. Ef þér teljið að unnt
sé að brjóta vandamálið niður í
prósentutölur atkvæðafylgis
hvers flokks, vaðið þér reyk. Ef
þér haldið að Jafnaðarmanna-
flokkurinn með 40% atkvæða og
Alþýðudemókratar með 27%
myndi meirihlutann þá skjátlast
yður. Þeir hafa ekki meirihluta."
Þá segir Cunhal að „stjórnar-
skrárþingið muni sannarlega ekki
verða löggjafarsamkunda" og
bætir við: „Eg lofa yður að í
Portúgal verður ekkert þing.“
R0CKEFELLER-
SKÝRSLAN EKKI
GERÐ OPINBER?
Washington 6. júní-AP.
FORD Bandaríkjaforseti veitti í
dag viðtöku skýrslu Rockefeller-
nefndarinnar um starfsemi
bandarfsku leyniþjónustunnar,
CIA. Mun forsetinn taka skýrsl-
una til athugunar og síðan ákveða
hvort hún verður birt eða ekki.
Gaf blaðafulltrúi forsetans f skyn
að sá möguleiki hefði alltaf verið
fyrir hendi að skýrslan yrði ekki
birt.
Er Rockefeller varaforseti var
spurður að því í dag hvort ekki
yrði litið á það að skýrslan yrði
ekki birt sem yfirhilmingu af ein-
hverju tagi neitaði hann þvi. Að-
ur höfðu talsmenn gefið í skyn að
skýrslan yrði sennilega birt á
sunnudag. 1 dag sagði Frank
Church, sem er formaður nefndar
öldungadeildarinnar sem einnig
rannsakaði starfsemi CIA, að
sumar morðfyrirætlanir leyni-
þjónustunnar hefðu Ieitt til morð-
tilræða og hann vildi ekki neita
því að möguleiki væri fyrir hendi
að CIA hefði átt óbeinan þátt í
morðum.
Atvinnuleysi 9,2% í maí
Washinglon 6. júní AP.
ATVINNULEYSI jókst í Banda-
rfkjunum f mafmánuði og var þá
9.2%. I aprfl voru 8.9% atvinnu-
lausir f landinu og hefur atvii.nu-
leysið farið vaxandi jafnt og þétt
sfðan I ágúst s.l. Þetta var f fyrsta
skipti sfðan árið 1934 að atvinnu-
Ieysisprósenta fer yfir 9% á
friðartfmum. Á strfðsárunum var
mikið atvinnuleysi f Banda-
rfkjunum og varð mest 1941, þeg-
ar 9.9% voru atvinnulausir.
Karamanlis til Búlgaríu
Aþenu, 6. júnf Reuter.
KONSTANTIN Karamanlis, for-
sætisráðherra Grikklands, mun
fara í opinbera heimsókn til Sofíu
I Búlgaríu daganá 2.-4. júlí og
ræða við búlgarska leiðtoga um
sameiginleg hagsmunamál. Var
frá þessu skýrt í Aþenu í dag.
Karamanlis kom i dag heim úr
heimsókn til Júgóslaviu.
Heimsókn forsætisráðherrans
gríska til Búlgaríu þykir þó öllu
meiri tíðindum sæta, þar sem
mjög kalt hefur verið með þessum
tveimur nágrannaríkjum, Grikk-
landi og Búlgarfu.