Morgunblaðið - 10.02.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. FEBRUAR 1976
Einar Ágústsson, utanríkisráðherra:
Vinstri stjóm hótaði aldrei úrsiign
úr NATO eða lokun vamarstöðvar
— í síðasta þorskastríði
ÁKVÖRÐUN um sljórnmáiaslit
við Breta verður tekin að höfðu
samráði við þingflokka og utan-
ríkismálanefnd, en kunnugt er,
að aðalritari Atlantshafsbanda-
lagsins og ýmsar þjóðir innan
þess leggja nú áherzlu á að vinna
að lausn málsins þessa dagana,
sagði forsætisráðherra, Geir
Hallgrímsson, á fundi sameinaðs
þings í gær.
Forsætisráð-
herra gat þess i
upphafi máls
síns, að stjórnar-
andstöðuflokkar
hefðu spurst um
það hjá skrif-
stofustjóra Al-
þingis fyrir há-
degi i dag (þ.e.
gær), hvort
vænta mætti yfirlýsinga frá ríkis-
stjórninni um stöðu landhelgis-
málsins og hugsanlegar stjórnar-
ákvarðanir þar um, ella færu þeir
fram á að gera fyrirspurn þar um,
utan dagskrár. Af því tilefni teldi
hann rétt að ítreka það, sem hér
að framan var eftir honum haft.
Forsætisráðherra rakti ftarlega
athurðarás í landhelgisdeilunni
undanfarið, viðhrögð okkar á
hverjum tíma, m.a. innan vé-
banda Atlantshafsbandalagsins.
Rétt þætti, vegna aðgerða fasta-
ráðs Atlantshafsbandalagsins, og
þrýstings á Breta á þeim vett-
vangi, að sjá hverju fram færi í
málinu, en V-Þjóðverjar og fleiri
þjóðir hefðu nú forgöngu, af eigin
frumkvæði, að hafa áhrif á af-
stöðu Breta. Ekki þætti rétt að
torvelda þá viðleitni, sem nú væri
uppi af þessu tagi á neinn hátt.
Stjórnmálaslit og fleiri aðgerðir,
sem um væru rætt, hlypu ekki frá
okkur, og væru tiltæk eftir sem
áður, ef umrædd viðleitni bæri
ekki tilætlaðan árangur.
„VANDRÆÐA BIÐLEIKUR."
Lúðvík Jósepsson (K) sagði
verulegar breytingar hafa átt sér
stað í land-.
helgisdeilunni.
Brezk herskipa- j
ihlutun, veiðar á
friðuðu svæði, á
ásiglingar á lög-
gæzluskip okk-1
ar, sem allt i
hefði nú endur-
tekið átt sér |
stað, hefði svipt
sundur möguleikum á skamm-
tímasamningi við Breta. Með
hliðsjón af því, sem og eindregn-
um yfirlýsingum ríkisstjórnarinn-
ar um stjórnmálaslit, ef herskipin
kæmu á ný í landhelgi, gerðu það
óhjákvæmilegt, að ríkisstjórnin
stæði við orð sín þar um. Erfitt
væri að tala um „torveIdun“ á
aðgerðum bandalagsþjóða okkar,
þótt ríkisstjórnin stæði við stjórn-
málaslit, sérstaklega þegar að-
gerðir hins deiluaðilans, Breta,
væru hafðar í huga. Ef stjórn-
málaslit bera ekki tilætlaðan
árangur eigum við að tilkynna
NATO um lokun herstöðvarinnar
í Keflavik, og úrgöngu úr banda-
laginu, ef herskipin víki ekki úr
landhelgi okkar, innan tiltekins,
stutts tíma. Jafnhliða þyrfti að
stórefla Iandhelgisgæzluna, bæta
við tiltækum skipum hér heima
fyrir og Ieigja eða kaupa hrað-
skeytt gæzluskip, er hefðu meiri
gang en brezku freigáturnar. —
Núverandi afstöðu stjórnarinnar
kallaði Lúðvík „vandræða bið-
leik“, sem harma bæri.
SENDIHERRANN FARI
EKKI TIL LONDON
Benedikt Gröndal (A) sagði
deiluna við Breta vera komna á
nýtt og mun hættulegra stig en
áður. Síðustu of-
ríkisaðgerðir
Breta hefðu ver-
ið þess eðlis, að
allir hefðu búizt
við stjórnmála-
slitum, í sam-
ræmi við fyrri
yfirlýsingar ríkisstjórnarinnar.
Hætta væri á, ef biðstaðan yrði of
löng, að svo yrði litið á út í frá, að
íslenzku ríkisstjórninni væri ekki
alvara. Ur því slíkar yfirlýsingar
vóru á annað borð gefnar, kann
það að skaða okkur, ef lengur
verður dregið að framfylgja þeim.
Þá ræddi Benedikt um tilfærslu
á sendiherrum okkar, en sendi-
herra okkar í Lundúnum væri nú
þaðan farinn. Lagði hann áherslu
á að væntanlegur sendiherra okk-
ar þar, Sigurður Bjarnason, verði
alls ekki látinn fara til Bretlands,
og ganga þar í gegn um allar þær
brezku „serimoníur", sem mót-
töku nýs sendiherra þar fylgdi, að
óbreyttum aðstæðum í landhelgis-
deilunni. Slíkt væri í samræmi
við fordæmi frá fyrri „þorska-
stríðum" og að flestu leiti eðlileg
skref að endanlegum stjórnmála-
slitum. Rétt væri að stíga slík
skref fyrst, sem aðdraganda
stjórnmálasliti ef aðstæður
breyttust ekki. — Þá ræddi
Benedikt og um eflingu gæzlunn-
ar og nauðsyn þess, að hún gæti
mætt áframhaldandi ófriði, ekki
sízt er veiðiaðstæður Breta
bötnuðu með vori, og ef
samningarnir við V-Þjóðverja
færu hugsanlega út um þúfur.
GJÖRBREYTT VIÐHORF
A FAUM DÖGUM
Karvel I’álmason (SFV) minnti
á yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
um stjórnmála-
slit við Breta, ef
herskip yrðu í
landhelgi okkar
eftir ákveðna
tímasetningu.
Rakti hann síð-
an atburðarás
landhelgisdeil-
unnar frá því sú
yfirlýsing var gefin, nú síðan her-
skipin komu á ný, veiðiþjófnað á
alfriðuð svæði og endurtekna
ásiglingu á varðskip. Viðhorfin
væru nú gjörbreytt frá því fyrir
viku, er þetta mál hefði siðast
verið á dagskrá í þinginu. Hann
sagðist hafa skilið orð utanríkis-
ráðherra á þann veg, að ítrekuð
hernáðaríhlutun, kallaði á skil-
yrðislaus stjórnmálaslít við Breta.
Spurði hann, hvort þessi afstaða
ráðherrans væri breytt. Hve lang-
an frest á að gefa vinveittum
Natóþjófum til að þrýstings á
Breta, án þess að komi til stjórn-
málaslita? Karvel taldi stjórn-
málaslit nú óhjákvæmileg.
Dyggðu þau ekki til þá þyrfti að
beita Bandaríkjamönnum fyrir
sig, sem hefði samningsbundnar
kvaðir við okkur. Gera auk þess
Atlantshafsbandalaginu ljósa
grein fyrir því, að allar líkur
bentu til þess, að meirihluti
íslenzku þjóðarinnar gæti snúizt
til fylgis við úrsögn úr bandalag-
inu, ef NATO-skip héldu deginum
lengur áfram ofbeldi i lögsögu
okkar. „Þetta er sá lykill, sem við
höfum til viðunandi lausnar á
deilunni, okkur í hag“, sagði þing-
maðurinn
„ÞVINGUN", „FLARÆÐI“, —
„EIÐSV'ARNIR VINIR
ÓVINA ÖKKAR.“
Stefán Jónsson (K) sagði m.a.,
að á ráðherrastólum sætu nú „eið-
svarnir vinir
óvina okkar“.
Þeir hefðu
„þröngvað með
„fláræði" upp á
þjóðina „svika-
samningum" við
V-Þjóðverja.
Herskipin hefðu
verið látin
skreppa út fyrir
200 mílurnar til að hægt væri að
hætta við stjórnmálaslit við
Brezku Nato-þjóðina — en siðan
hafi þau verið kölluð til starfs og
verndar veiðiþjófum á ný. Fram-
koma ráðherranna öll minnti á
„skopleikinn Viðræður aumingj-
anna“. Hver hefði gefið ríkis-
stjórninni umboð til að fela Nato
að semja við Breta fyrir okkar
hönd, spurði þingmaðurinn. Við
þyrftum að nýta tiltæka aðstöðu
til að losna undan svikasamning-
um við Þjóðverja. Við ættum að
ganga úr hernaðarkompaníinu og
loka herstöðinni á Miðnesheiði.
Og við þyrftum að fá annan mann
í sæti forsætisráðherra.
STJÓRNMÁLASLIT
ÓHJÁKVÆMILEG — AÐ
ÓBREYTTUM AÐSTÆÐUM.
Einar Agústsson utanrfkisráð-
herra, sagði m.a., að stjórnmála-
slit við Breta væru óhjákvæmilee
að sinu mati,
nema aðstæður
breyttust veru-
lega frá því sem
þær nú væru.
Astæðan til þess
að það hefði
ekki þegar verið
gert, væri aug-
ljós, sjá þyrfti hvern árangur
þrýstingur á Breta innan Nato
hefði á gang mála. Ráðherrann
sagði þegar ákveðið, að næsti
sendiherra okkar í London, Sig-
urður Bjarnason, færi ekki þang-
að fvrst um sinn.
Einar tók undir nauðsyn þesS
að efla landhelgisgæzluna. Hann
benti á, sem dæmi um virkni
hennar, að Týr hefði klippt aftan
úr þremur brezkum togurum, eft-
ir ásiglingu á hann. Hann minnti
og á skýlausa yfirlýsingu norska
Ingólfur Jónsson.
r
Albræðsla,
viðbótar-
samningur
I efri deild Alþingis í gær
var afgreitt til neðri deildar
frumvarp til laga um „Meðferð
einkamála í héraði".
1 neðri deild var frumvarp
til laga um „Framleiðsluráð
landbúnaðarins“ afgreitt til 2.
umræðu og nefndar. _
Þá flutti Ingólfur Jónsson
nefndarálit og framsögu með
nefndaráliti um viðbótarsamn-
ing um Álbræðsluna í
Straumsvík. Greinargerð
Ingólfs var itarleg og fróðleg
og verður hún birt i heiid hér í
Morgunblaðinu, fyrri hluti á
morgun, sá síðari á fimmtudag.
Er athygli lesenda þingsíð-
unnar sérstaklega vakin á
þessu.
sendiherrans um samstöðu með
okkur og fleiri dæmi um samstöðu
Natóþjóða með okkur gegn Bret-
um.
Utanrikisráðherra sagði: „Sam-
kvæmt nýjum upplýsingum, sem
ég hefi fengið, er gert ráð fyrir að
hafréttarráðstefnunni kunni að
ljúka á þessu ári, enda verði tveir
fundir haldnir á árinu. Gert er
ráð fyrir að síðari fundurinn hefj-
ist 15. júlí nk. og stefnt sé að
niðurstöðu um nýjar hafréttar-
regtur á þeim fundi. Ég tel sjálf-
sagt, ef unnt er, að reyna að forð-
ast ófrið þann skamma tíma, sem
virðist framundan, unz ráðstefn-
unni lýkur, vonandi okkur á hag.
Ofriður er í sjálfu sé'r ekkert tak-
mark fyrir okkur ef aðrar leiðir
reynast færar að fiskifræðilegum
markmiðum okkar.
Ég vildi og gjarnan benda á, að
stjórnmálaslit þýða út af fyrir sig
ekki stöðvun á veiðum Breta, ekki
einu sinni á smáfiska drápi
þeirra. Og ég vil að gefnu tilefni
benda á, að vinstri stjórnin
reyndi aldrei, I fvrri ófriði við
Breta, að beita úrsögn úr Nató,
eða hótun um lokun varnarliðs-
stöðvar; þvert á móti var lögð rík
áherzla á það, að hér væri um tvö
aðskilin mál að ræða, landhelgi
okkar og aðild að bandalaginu, og
rangt væri að „verzla“ með hvort-
tveggja, landhelgismál okkar eða
fiskveiðihagsmuni og örvggis-
hagsmuni. Við höfum fært fisk-
veiðilandhelgi okkar út I 200 mll-
ur og það verður ekki skipt á
þeirri útfærslu og einhverju
öðru,“ sagði ráðherrann.
ÞINGMENN
HANDJÁRNAÐIR
Stefán Jónsson (K) tók enn til
máls. Hann ítrekaði að þýzku-
samningarnir hefðu verið þving-
aðir með fláræði upp á þjóðina.
Sönnun þess væri, að þingmenn
stjórnarliðsins hefðu verið „hand-
járnaðir“ í málinu. Framkoma
ríkisstjórnarinnar væri með þeim
ólíkindum og óheilindum í þessu
máli öllu, „að enginn ærlegur
maður“ trúi „einu einasta orði“,
sem gangi fram af munm ráð-
herra hennar þar um. Og fleira í
álíka tóntegund, sagði þingmaður-
RÆTT VIÐ FORD OG WILSON.
Geir Ilallgrfmsson, forsætisráð-
herra, sagði það naumast sam-
boðið virðingu þings né ríkis-
stjórnar að svara orðbragði af því
tagi, sem Stefán Jónsson hefði
viðhaft. Hins vegar myndi hann
leitast við að svara fyrirspurnum
og athugasemdum annarra
háttvirtra þingmanna í um-
ræðunni. Varðandi eflingu land-
helgisgæzlu, sem Karvel Pálma-
son hefði drepið á væri þess að
geta, að þegar hefði verið leigð
flugvél til gæzlustarfa af Flug-
leiðum og aðrar tillögur hæstv.
dómsmálaráðherra í þessu efni
væru til athugunar hjá ríkis-
stjórn, embættismönnum og land-
helgisgæzlunni. Fyrirspurn
Lúðvíks og Karlvels, þess efnis,
hvað fælist í þrýstingi Natoþjóða
á Breta, væri svarið einfalt, að
þeir færu með herskip og þotur af
íslenzku löggæzlusvæði létu af
herskipaíhlutun hér. Varðandí
tímagjöf til þessa þrýstings, sem
um hefði verið spurt, væri þess að
geta, að Islendingar hefðu ekki
undirgengist neinn frest í þvi
sambandi, heldur réði þar um ein-
hliða ákvörðun þeirra.
Forsætísráðherra gat þess að
aðalritari Atlantshafsbandalags-
ins, Josep Luns, sem dveldist í
Bandaríkjunum, myndi ræða
þetta deilumál, bæði við Ford,
Bandaríkjaforseta, og utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, og héldi
síðan til Bretlands, þar sein hann
myndi ræða við forsætisráðherra
veg forsætis-
og utanríkisráðherra Bretlands,
væntanlega n.k. miðvikudag.
Stjórnmálaslit við Breta hlaupa
ekki frá okkur. Við höfum það
vopn í bakhendinni, ef til þarf að
taka, þótt siðar verði, við beitum
því vopni, ef þurfa þykir. þegar
það er málstað Islands hentugt og
kemur málstað okkar bezt. Við
högum okkar málum á þann veg,
sem verður okkur að mestu gagni,
bæði á vettvangi Nato og haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna.
Krafa Alþýðubandalagsmanna
nú, um beitingu Nato, kemur
sannarlega úr hörðustu átt, eftir
allt, sem í því máli er á undan
gengið.
„HALFGERÐUR
NATOSINNI."
Karvel Pálmason (SFV) sagðist
ekki blanda sér i stóryrði, sem hér
hefðu verið á borð borin. En ég
tala hér sem „hálfgerður Nató-
sinni“, sagði þingmaðurinn, í öllu
falli er ég ekki „afgerandi
málsvari þess, að við séum ekki
aðilar að Atlantshafsbandalag-
inu.“ Ég tel hins vegar að sem
aðilar að bandalaginu eigum við
kröfu á því að önnur aðildarþjóð
haldi ekki uppi herskipaíhlutun
innan íslenzks lögsagnarsvæðis.
Við eigum kröfu á, að bandalagið
komi i veg fyrir slíkt ofríki og
yfirgang. En gott var að fá fram
þá ítrekuðu afstöðu utanríkisráð-
herra, að ekki væri hægt að
komast hjá stjórnmálaslitum við
Breta, nema að gjörbreyttum
aðstæðum.
GOÐGA AÐ SVARA EKKI
STEFÁNI JONSSYNI.
Jónas Arnason (K) sagði það
ósvinnu, hvern
ráðherra hefði
afgreitt
háttvirtan
þingmann
Stefán Jónsson.
Þetta var megin-
inntak ræðu
hans. Stefán
Jónsson talaði
tæpitungulaust
og „fyrir munn
þjóðarinnar."
MÖTINATÖ — MEÐ
ÞRYSTINGI ÞESS.
Lúðvlk Jósepsson (K) kvað
biðleik stjórnarinnar bæði rangan
og hættulegan. Vitnaði hann til
brezks ráðherra, sem hefði sagt,
að þeim (Bretum) hefði tekizt
enn sem komið væri að forða því
að íslendingar gripu til stjórn-
málaslita. (Hér greip forsætis-
ráðherra fram í og sagði „Það var
formaður stjórnarandstöðunnar,
sem þetta sagði) „Það er sami
rassinn undir báðum“, sagði
Lúðvik, „stjórn og stjórnarand-
stöðu“ (og átti að sjálfsögðu við
þessi fyrirbæri í Bretlandi)
Þá sagði Lúðvík að afstaða
Alþýðubandalagsins til Atlants-
hafsbandalagsins, varð.tndi þetta
mál, hefði verið mistúlkuð.
Alþýðubandalagið væri ein-
dregið andvígt Natóaðild. En
aðildin væri engu að siður
staðreynd, sem taka yrði tillit til
og nýta bæri.
AÐ MÉR FJARSTÖDDUM
Einar Ágústsson, utanríkis-
ráðherra endurtók, að vinstri
stjórnin hefði hvorki beitt úrsögn
úr Nató eða lokun herstöðvar, eða
hótunum i því efni. Hér hefði
verið látið liggja að því gagn-
stæða. Hann hefði verið utanríkis-
ráðherra þá eins og nú, og ef slíkt
hefði gerzt, hefði það verið að sér
fjárstöddum. Ég man eftir sjón-
varpsþætti nú í vetur, sem við
Lúðvík tókum báðir þátt í. Þar tók
Lúðvík enn undir það, að land-
helgismálið og aðild að Nató væri
aðskilin, sé óskyld mál.