Morgunblaðið - 07.03.1976, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. MARZ 1976
fUtogtmÞIftfribí
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Er forysta hins vestræna
heims að bregðast? Þessi
spurning verður stöðugt
áleitnari og kemur margt til.
Hin síðarí ár hefur hin svo-
nefnda slökunarstefna ráðið
ríkjum i samskiptum austurs og
vesturs Hún varð eins konar
framhald af austurstefnu Willy
Brandts, þáverandi kanslara V-
Þýzkalands, sem leiddi til þess,
að samskipti V-Þýzkalands og
A-Evrópuríkja komust í eðli-
legra horf en verið hafði frá
stríðslokum. Eins og venjulega
í samskiptum lýðræðisríkja við
einræðisríki gengu vestræn lýð-
ræðisríki til viðræðna við Sovét-
ríkin um bætta sambúð með
jákvæðu hugarfari og án þess
að annað byggi undir. Á
Vesturlöndum bundu menn
miklar vonir við slökunarstefn-
una svonefndu og væntu þess,
að hún mundi leiða til þess, að
unnt yrði að draga mjög veru-
lega úr vígbúnaði og verja
þeim fjármunum, sem til hans
hafa gengið, til annarra við-
fangsefna. Þau voru reiðubúin
til þess að teygja sig býsna
langt til móts við kröfur Sovét-
ríkjanna til að tryggja viðun-
andi sambúð ríkja í austri og
vestri.
Siðustu mánuði hefur það
smátt og smátt verið að koma í
Ijós, hvers vænta má af hálfu
Sovétrikjanna í þessum efnum.
Og því miður virðist komið i
Ijós, að spádómar mestu svart-
sýnismanna um slökunarstefn-
una hafa reynzt á rökum reistir.
Um margra ára skeið nafði það
verið eitt helzta baráttumál
Brésneffs, torystumanns sov-
ézka kommúnistaflokksins,
að kölluð yrði saman Oryggis-
málaráðstefna Evrópu. Eftir að
það ráðstefnuhald hafði staðið
um hríð lagði hann mikla
áherzlu á, að ráðstefnunni lyki
með fundi æðstu manna. Það
var gert í Helsinki á sl. sumri.'
Þar undirrituðu æðstu menn
beggja aðila yfirlýsingar, sem
vonir voru bundnar við. En
blekið á undirskriftunum var
naumast orðið þurrt þegar Ijóst
varð, að Sovétrikin ætluðu alls
ekki að standa við gerða samn-
inga. Slík viðbrögð einræðis-
ríkis eru raunar alþekkt og er
skemmst að minnast starfs-
aðferða Adolfs Hitlers í þeim
efnum. Leonid Brésneff sver
sig greinilega i ætt við Hitler.
Hann stendur einungis við það,
sem honum sýnist, og „túlkar"
annað sér i hag.
Eftir að Ijóst var orðið hvaða
meðferð Helsinkiyfirlýsingin
hlaut af hálfu sovézkra stjórn-
valda, vöknuðu mjög sterkar
efasemdir meðal Vesturlanda-
búa um raunverulegan hug
Sovétmanna og vilja til bættrar
sambúðar. ihlutun Sovétrikj-
anna og Kúbumanna í borgara-
styrjöldinni i Angóla feykti
endanlega burt öllum vonum
um, að i Moskvu væri raun-
verulegur vilji til þess að koma
á bættri sambúð milli austurs
og vesturs. Sovétrikin hafa
sýnt i verki, að i þeirra huga
hefur slökunarstefnan verið
tæki til þess að svæfa vestræn
ríki á verðinum, telja þeim trú
um, að óhætt væri að draga úr
vörnum sínum og varnarsam-
starfi.
Og enginn vafi er á því, að
Sovétmenn hafa náð veruleg-
um árangri i þessum efnum. f
V-Evrópu hafa verið upp stöð-
ugar kröfur um, að dregið verði
stórlega úr fjárframlögum til
landvarna á þeirri forsendu, að
Evrópuríkjum stafi ekki lengur
hætta af útþenslustefnu Sovét-
rikjanna. Jafnvel í Bandaríkj-
unum hafa menn haldið að sér
höndum. Raddir, sem heyrast
hér á íslandi, um að við eigum
að segja okkur úr Atlantshafs-
bandalaginu og loka varnar-
stöðinni á Keflavíkurflugvelli
vegna landhelgisdeilunnar við
Breta eru undir sömu svæf-
ingaráhrifum hinnar „sovézku
slökunarstefnu".
Þessi stefna hefur nú runnið
sitt skeið á enda. Hún er dauð.
Framundan er nýtt tímabil í
samskiptum austurs og vest-
urs, sem af hálfu Vesturlanda-
búa mun mótast af meiri tor-
tryggni i garð Sovétrikjanna en
verið hefur hin siðustu ár.
Stjórnmálaleiðtogar í V-Evrópu
rísa upp og vekja á ný athygli á
hættunni úr austri og fá ófagrar
kveðjur frá Moskvu. En — sú
spurning vaknar hvort forysta
hins vestræna heims er nógu
sterk á þessum tímamótum í
samskiptum austurs og vest-
urs. Undir forystu repúblikana
og eftir ófarir i Víetnam og
Watergate-hneykslið, virðist
einangrunarstefna siga á í
Bandaríkjunum. Er uppgjöfin í
Angóla ekki merki um þverr-
andi siðferðisstyrk og viljastyrk
hins vestræna heims? Hinn
mikli sovézki rithöfundur, Alex-
ander Solzhenitsyn, kann að
hafa meira til sins máls, þegar
hann hefur aðvarað Vestur-
landabúa sterklega á undan-
förnum misserum við fyrir-
ætlunum Sovétstjórnarinnar,
en við höfum ef til vill haldið.
Solzhenitsyn þekkir ráðamenn í
Sovétríkjunum af eigin raun og
hann hefur varað okkur við.
Mao, formaður i Kína, þekkir
Sovétstjórnina af eigin raun og
hann hefur varað okkur við. En
höfum við hlustað? Og hafa
leiðtogar hins vestræna heims
vísað okkur veg? Við erum á
hættulegum vegamótum.
Einræðisöflin í austri hafa
ekkert breytzt. Þann lærdóm
getum við dregið af atburðun-
um í Angóla. Þess vegna verð-
um við að vakna — og standa
betur á verðinum en við höfum
gert um skeið. Um allan hinn
frjálsa vestræna heim þarf að
heyrast ný rödd, kveða við
nýjan tón, sem minnir okkur á,
að frelsið, sjálfstæðið og sjálfs-
ákvörðunarréttur þjóða verður
aldrei of dýru verði keypt, að
milljónirnar, sem Iétu lifið í
baráttunni gegn einræðisseggj-
um Hitlers létu ekki lífið til
einskis. í Moskvu hafa alltaf
setið heimsvaldasinnar og
einræðisseggir og þeir sitja þar
enn. Þess vegna hljóta vestræn
lýðræðisriki að efla varnir sínar,
styrkja samtök sín og standa
vörð um það frelsi, sem svo
fáum er gefið í okkar heimi
Er forysta hins vestræna
heims að bregðast ?
Rey ki aví kurbréf
►Laugardagur 6. marz<
Þeir fara fjöld
Sverrir Kristjánsson sagnfræð-
ingur, sem nú er nýlátinn, var
merkur samtíðarmaður og setti
svip á þjóðlíf okkar. Hans er sakn-
að af mörgum, enda átti hann í
fari sínu þann menningararf sem
Islendingar eru hvað stoltastir af.
Hann var andvígur þeim stjórn-
málaskoðunum sem Morgunblað-
ið telur að duga muni þjóðinni
bezt, en andspænis dauðanum er
slikur ágreiningur lítils virði og
afstæður í síbreytilegum heimi.
Þegar Sverrir Kristjánsson
varð sextugur, skrifaði annar rit-
stjóri Mbl. grein um hann og
komst þá m.a. svo að orði — og er
við hæfi að kveðja hann með þeim
orðum, sem um hann voru höfð
lifandi: „Við vorum saman í
Kaupmannahöfn nítjándu aldar.
Eg hafði ekki þekkt hann
fyrr en fundum okkar bar þar
saman. Eg hafði heyrt að hann
væri kommúnisti af guðs
náð og gætti þess vandlega
að * einkaleyfi kommúnista á
kenningum Stalíns lægju ekki
á glámbekk. Og hann hafði
gaman af að berjast við vindmyll-
ur í líki .jslenzks auðvaids".
Hann átti sem sagt allsæmilegan
húmor í pokahorninu.
En stundum kárnaði gamanið.
Hann skrifaði margt um gamla
manninn frá Grúzíu, sumt af gá-
leysi. Og sumt skrifaði hann af
rómantískri léttúð. Hann átti sér
fasta aðdáendur og nokkurt
klapplið. Hann stillti sér upp á
sviðinu og hneigði sig. Þessari
hlið kynntist ég einnig vel, þegar
við hittumst aftur eftir Kaup-
mannahafnardvölina. Það var
ekki í Bankastræti, heldur Bak-
arabrekkunni. Eða heima hjá Þór-
bergi. Eða í Þjóðviljanum. Mér
fannst stundum að hann hefði
skilið eftir manneskjuna í gömlu
Hafnarkránni, þar sem ég las hon-
um eitthvað af ljóðum fyrstu bók-
ar minnar.
En svo hef ég hitt hann á góðri
stund, þá hef ég rekizt á mann-
eskjuna í honum. Hann er sem
betur fer ekki einungis uppstopp-
aður fugl í pólitisku náttúrugripa-
safni samtíðarinnar. A góðum
stundum hefur hann ekki þurft
neitt klapplið og því ástæðulaust
að stilla sér upp á sviðinu —
raunar engin þörf að vera annað
en nítjándu aldar rómantíkus, í
hæsta lagi samtíðarmaður Marx,
fróður, góðviljaður, skemmtileg-
ur. Umfram allt nitjándu aldar
maður. Það er sjaldgæfur eigin-
leiki. En Sverrir Kristjánsson á
hann í ríkum mæli þegar hann er
— hann sjálfur.
Allt sem hann hefur bezt skrif-
að er sprottið úr þessari tilfinn-
ingu, sem er djúp og sönn“.
Kjarasamning-
arnir
Forseti Alþýðusambandsins
lýsti yfir því eftir að samningar
höfðu tekizt um síðustu heigi, að
hann teldi ekki, að hér væri um
að ræða verðbólgusamninga.
Björn Jónsson benti einnig á að
ekki hefði verið farið að óskum
verkalýðssamtakanna um að nýj-
ar leiðir yrðu reyndar í samning-
um þessum og af þeim sökum
hefðu kaupgjaldshækkanir orðið
meiri en ella hefði orðið. Laun-
þegasamtökin hefðu reynt að
vinna upp þá kjaraskerðingu, sem
orðið hefur að undanförnu, og
miðað kröfur sínar við það, að
verðlagshækkanir þær sem eru
yfirvofandi, verði ekki til þess að
veikja kaupmátt launa með þeim
hætti sem reyndin hefur á orðið
undanfarna mánuði. Allir viður-
kenna að kjaraskerðingar hafa
orðið og kaupmáttur launa
minnkað og því væri það fagnað-
arefni ef atvinnuvegirnir gætu
borið þær launahækkanir sem
nauðsynlegar voru taldar til að
koma i veg fyrir frekari kjara-
skerðingar. En margir draga í
efa, að svo verði og fullyrða að
samningarnir séu verðbólgusamn-
ingar, a.m.k. verðbólguhvetjandi
og gætu haft í för með sér at-
vinnuleysi vegna a.m.k. 30% út-
gjaldaaukningar atvinnufyrir-
tækja á næsta ári. Björn Jónsson
taldi að launþegasamtökin hefðu
ekki verið í sókn í þessum samn-
ingaviðræðum og á honum mátti
skilja að árangur þeirra væri ekki
meiri en svo, að í hæsta lagi megi
búast við að hinir nýju samningar
geti mætt þeim verðhækkunum
sem spáð er að verða muni á
þessu ári.
Jón Bergs, formaður Vinnuveit-
endasambands Islands,sagði aftur
á móti að atvinnurekendur væru
að sjálfsögðu kvíðnir yfir því,
hvernig þcim tekst að reka fyrir-
tæki sín með því aukna álagi, sem
fylgir í kjölfar samninganna g
gerði ráð fyrir, að hluti af þ m
kjarabótum, sem um var sannð,
færi út í verðlagið. Það sé óhjá-
kvæmilegt, ef einhver von em; að
vera til þess; að atvinnufyrin vr-
in geti borið sig. Þeir sem t.am.
reka blöð með siauknum tilkostn-
aði vita að þessi orð formanns
Vinnuveitendasambandsins eru
ekki sögð út í bláinn. U
Svo var að skilja á forseta Al-
þýðusambandsins að með þessum
nýgerðu kjarasamningum yrði
unnt á hægja á verðbólguþró-
uninni hér á landi á þessu ári um
að minnsta kosti heiming, ef mið-
að væri við þá 50% verðbólgu-
aukningu, sem varð, þegar hún
var hvað mest fyrir rúmu ári. Er
þess að vænta að útlitið verði ekki
verra en forseti Alþýðusambands
Islands gerir ráð fyrir, en helzt
þyrftum við að minnka verðbólg-
una enn meir til að ná þeim
árangri, sem ríkisstjórnin stefn-
ir að og nauðsynlegur er, ef
þjóðfélagið á að fá þá kjölfestu
aftur sem mokað var burtu með
kjarasamníngunum á vinstri
stjórnar árunum, en þeir voru
blekkingin einber og ein helzta
forsenda þess hvernig komið var,
þegar núverandi ríkisstjórn tók
við þrotabúinu. Sú 25%—30%
verðbólguaukning á ársgrund-
velli sem nú er spáð er allt of
mikilj hvað þá ef allt fer í sama
farið og við getum ekki haldið
okkur á floti með erlendum lán-
tökum, eins og gert hefur verið til
að komast hjá hruni. Þess mágeta
að tvo til þrjá mánuði i kringum
síðustu áramót var verðbólgan
komin niður í 1% á mánaðar-
grundvelli, eins og bent hefur
verið á hér i Reykjavíkurbréfi, en
þá verður einnig að hafa í huga,
að ýmsum verðhækkunum hefur
verið frestað og vegna verðstöðv-
unar segir þetta eina prósent ekki
allasöguna. Jafnvel þótt við hefð-
um getað haldið einnar prósent
verðbólguaukningu á þessu ári
hefði verðbólgan orðið um 12% á
ársgrundvelli, en nú má búast við
20%—25% verðbólguaukningu,
1) A það hofur oft verið bent hér I hlaðinu
að verðlagseftirlit leysir engan vanda heldur
sé frjáls samkeppni á markaðinum lögmál
vörugæða, framboðs og eftirspurnar beztu
verzlunarha*ttir. Verðstöðvun á daghlöð er
t.d. hefting á ritfrelsi.
þótt kjarasamningar valdi ekki
meiru en 7%—10% af þeirri
hækkun, . en f nágrannalöndum
eins og Vestur-Þýzkalandi þykir
slík verðbólguþróun allt of mikil,
eins og kunnugt er; Þjóðverjum
hefur tekizt að halda verðbólg-
unni undir 6% á ársgrundvelli.
Ekkert atvinnu-
leysi hér
Hér í blaðinu hefur nýlegabirzt
tafla um atvinnuleysi og verð-
bólguþróun í ýmsum nálægum
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. MARZ 19?6
25
Sigurbjörn Einarsson
biskup:
Mörg er sú neyð, sem minnir
svo á sig sjálf, að orð eða bend-
ingar auka þar engu við. Sliks
eru dæmi bæði nær og fjær.
Þar fyrir er ekki vist, að jákvæð
íhlutun komi af sjálfu sér. Oft
er þörfin svo stórvaxin, að
mönnum fallast hendur, þótt
hjálpa vildu. Þá kemur það
fyrir, að menn venjist nábýli
við mannlega neyð svo að þeir
hætti að sjá hana. Enn er það
ekki óalgengt, að menn loki
skynfærum sínum fyrir ömur-
legum staðreyndum til þess að
raska ekki ró sinni i einkaheimi
sérhyggju og síngirni.
Hjálparstofnun kirkjunnac-á
erindi við einstaklinginn,
hvernig sem háttað er um af-
stöðu hans í þessu sambandi.
Sú neyð, sem er meiri en svo, að
þú sjáir nein úrræði til þess að
létta hana, getur í fyrsta lagi
minnt á eitthvað nærtækt, sem
þér mætti vera unnt að bæta úr.
I öðru lagi gæti verið hægt að
þoka stóru vandamáli í rétt
horf, ef margir legðu saman. Og
séu meinsemdir f kringum
okkur, sem dyljast sakir vana,
þá þarf að vakna og láta til sín
taka. Við þurfum einnig á því
að haida, að stjakað sé við
okkur, þegar við gerumst sátt
við það að okkur sé sjálfum.
borgið, þótt aðrir verði undir og
liði.
Hjálparstofnun kirkjunnar
er ætlað að vera opið auga, sem
sér mannlega neyð og vekur
athygli á henni. Og Hjálpar-
stofnun kirkjunnar er ætlað að
vera hönd til hjálpar, sem
sækir sér styrk og föng í útrétt-
ar hendur hjálpfúsra einstakl-
inga og beinir góðvild þeirra í
þann farveg, að hún komist
með virkum hætti til skila, nái
til þeirra, sem nauðstaddir eru
og þurfandi. Hjálparstofnun
kirkjunnar biður ekki um lið-
veizlu nema af því, að hún
býður fram liðveizlu um það, að
Opin
augu —
„höndin ein og ein“ geti í
traustum tengslum við aðrar
látið eitthvað um sig muna i
baráttunni við böl og bölvalda,
sem þjá og þjaka mennina.
Hjálparstofnun kirkjunnar
er ekki einangraður aðilji. I
fyrsta lagi er hún starfstæki
kristinnar kirkju á Islandi, með
söfnuði landsins að baki sér.
Hún er barn þeirrar kristnu
frumvitundar, að bróðir eða
systir í nauð eigi kröfu til lið-
veizlu og líknar. I öðru lagi er
Hjálparstofnunin hlekkur í al-
þjóðlegri festi kristinnar
hjálpar- og liknarstarfsemi,
sem nýtur öruggrar forustu og
býr við hið traustasta og
virkasta skipulag. I þriðja lagi
vill Hjálparstofnun kirkjunnar
eiga náið samstarf við öll
hjálparsamtök innanlands, taka
undir með þeim í viðleitni
þeirratil þess að vekja almenn-
ing til vitundar um þarfir oln-
Sigurbjörn EiiParsson biskup
hönd til
bogabarna og styrkja slík sam-
tök til aðgerða.
Fórnarvika á föstu er fastur
þáttur i starfsemi Hjálparstofn-
unar kirkjunnar. Föstutíminn
hefur á öllum öldum ver-
Æskulýðs- og
fórnarvika 1976
Guö
þarfnast Jnnna
handa!
ið helgaður umhugsun um
fórnina miklu, þegar Guð birti
það f krossi Jesú Krists, hvern-
ig hann líður með þjáðum og
fyrir seka, þeim til liknar og
bjargar. Þegar fylgzt er með
krossferli Krists verður spurn-
ingin af vörum hans jafnan
nærgöngul: Hvað gerir þú?
Þetta gerði ég fyrir þig. Hvað
gerir þú fyrir mig? Og sé
hlustað og spurt á móti, kemur
hjálpar
alltaf sama svar frá honum:
Viljir þú eitthvað fyrir mig
gera, þá beindu þeim vilja til
minnstu bræðra minna. Þar er
ég, þar líð ég, þar bið ég eftir
þér og þinni hjálparhendi.
Tvennt er efst i huga á
þessari fórnarviku. Hið fyrra er
það, að Hjálparstofnunin þarf
fleiri fasta styrktarmenn. Hún
hefur notið mikillar tiltrúar,
sem komið hefur fram í þvi,
hve drengilega menn hafa
brugðizt við, þegar hún hefur
höfðað til almennings um fram-
lög, einkum þegar hörmungar
hafa dunið yfir, innanlands eða
utan. En þó að skyndihjálp í
slíkum tilvikum sé ein hin
brýnasta nauðsyn og köllun, þá
er ekki síður mikilvægt að geta
byggt upp hjálparstarf sam-
kvæmt áætlun til lengri tima
Verkefni á því sviði eru ótelj-
andi erlendis og einnig innan-
lands í samstarfi við líknar-
málasamtök. En Hjálparstofn-
unin getur ekki með æskilegu
móti látið til sín taka um slik
hlutverk nema hún geti byggt á
einhverjum föstum tekjum.
Þess vegna þarf hún að eiga
visan árlegan stuðning frá álit-
legum hópi manna. Prestar
þjóðkirkjunnar bundust sín í
milli samtökum um þetta á sin-
um tíma og hafa látið tiltekinn
hundraðshluta launa sinna
renna til Hjálparstofnunar-
innar. Fleiri stéttir og einstakl-
ingar þyrftu að fylgja þessu
fordæmi.
Hið siðara, sem er í fyrirrúmi
á þessari fórnarviku, er þörfin
á aðstoð við þroskaheft börn.
Hjálparstofnunin vill að þessu
sinni sérstaklega vekja athygli
á þeim sjálfboðasamtökum,
sem hafa gengið fram fyrir
skjöldu til þess að bæta aðstöðu
þessara barna og létta undir
með aðstandendum þeirra. Hér
eins og á mörgum öðrum svið-
um, þarf fyrst að koma vakning
og eindregin íhlutun frjálsra
samtaka, er hafi að baki fórn-
fýsi góðra manna. Þá munu
opinberar aðgerðir koma á móti
ogtil gagnsmuna fyrr eðasiðar.
Flestir, sem þessar linur lesa,
munu vera þakklátir fyrir að
vera minntir á að þeir hafa
tækifæri til þess að rétta hönd
til hjálpar. Hversu mikið að
vöxtum það er, sem þeir geta
látið úr lófa rakna, skiptir ekki
eins miklu máli og hitt, að hlýj-
an i barmi komist til skila með
handtaki, sem uppörvar og
styrkir sameiginlega viðleitni
margra til þess að gera ofurlítið
bjartara i dimmum heimi.
Allsnægtaborðið, mvnd eftir Erró
löndum og er hún einkar athyglis-
verð og að sumu leyti mjög hag-
stæð fyrir okkur Islendinga. Yfir-
leitt sýnir þessi tafla, sem unnin
er upp úr upplýsingum OECD
og vestur-þýzka stórblaðsins Siid-
deutsche Zeitung, að atvinnuleysi
er minnst þar sem verðbólga er
mest. Þannig hefur atvinnuleysi
m.a. verið haldið niðri á Islandi
með erlendum lántökum og miklu
fjárstreymi út i atvinnulffið, en
að sjálfsögðu er ekki unnt fyrir
litið land að halda þeirri stefnu til
streitu endalaust. Mun nú vera
komið að rauðu striki í þeim efn-
um, ef svo mætti að orði komast.
Frá nóvember 1974 til nóvember
1975 var atvinnuleysi næst
minnst á Islandi af þeim löndum
sem upp eru talin eða 1,2%, en
aðeins 0,4% i Sviss. Aftur á móti
var verðbólga á Islandi á þessu
timabili 43,6% en i Sviss var hún
einnig minnst, eða einungis um
3%. Einna verst eru Bretar stadd-
ir því að á sama tíma og atvinnu-
leysið þar var tæplega 6% komst
verðbólgan upp i 25,2% og verða
menn að líta á örþrifaráð Breta á
fiskimiðunum við Island i ljósi
þessarar mjög svo neikvæðu þró-
unar i Bretlandi.
Við skulum vona að þeir samn-
ingar, sem nú hafa verið gerðir
milli aðila vinnumarkaðarins hér
á landi verði ekki taldir verð-
bólgusamningar og áreiðanlega er
það rétt, að þessir samningar eru
miklu skynsamlegri en ýmsir þeir
kjarasamningar sem gerðir hafa
verið hér á landi á undanförnum
árum og þá ekki sizt þeir sem fyrr
eru nefndir. Reynt hefur verið að
finna nýjar leiðir til að bæta kjör
þeirra verst settu, og ber sérstak-
lega að fagna þeim árangri, sem
náðst hefur i þeirri viðleitni laun-
þegasamtakanna að tryggja líf-
eyrissjóðina með kaupgjalds-
tryggingu, þannig að þeir brenni
ekki upp á verðbólgubáli og þeir
sem við þá þurfa að styðjast, er
halla tekur undan fæti, geti að
minnsta kosti sæmilega við unað,
en þurfi ekki að bera kvíðboga
fyrir afkomu sinni hvorki nú né
siðar.
Aftur á móti er það rétt að
samningagerðin er orðin allt of
viðamikil og má í raun og veru
telja það til kraftaverka, að ekki
skyldi taka lengri tíma en raun
bar vitni að ná samkomulagi
fyrst verkfall þurfti á ann-
að borð að skella á, en auðvit-
að hefði verið æskilegast,
að unnt hefði verið að koma
i veg fyrir það og telja marg-
ir, að það hefði verið hægt,
ef fyrirhyggja og ráðdeild hefðu
setið í fyrirrúmi. Forseti Alþýðu-
sambands Islands sagði, að þegar
flest hefði verið á vegum laun-
þegasamtakanna í Loftleiðahótel-
inu, hefðu fulltrúar þeirra verið á
þriðja hundrað manns og það var
enginn smáhópur manna, sem
skrifaði undir samningana, þegar
upp var staðið. Torfi Hjartarson,
sá aldni heiðursmaður sem haft
hefur forystu um kjarasamninga
á undanförnum árum við mikinn
og góðan orðstír benti á það í
ræðu sem hann flutti, þegar
samningar voru undirritaðir, hve
þeir væru orðnir viðamiklir, en
lagði þó þyngsta áherzlu á það
heilladrjúga spor, sem nú hefði
verið stigið með samþykktinni um
lifeyrissjóðina
Stefnum
að
fyrirmyndarríki
Allir gera sér grein fyrir því,
hve samningagerð er orðin flókin
og hve margir leggja þar hönd á
pióginn. Forseti Alþýðusambands
Islands hefur bent á, að forysta
Alþýðusambandsins hefði verið
gagnrýnd fyrir að of fáir menn
kæmu við sögu slíkra samninga
og sjónarmið því ekki öll komizt
til skila, en nú hefði verið úr
þessu bætt með þátttöku miklu
meiri fjölda en áður, aðal-
samninganefndar baknefnda,
undirnefnda o.s.fr. En það hlýtur
samt að vera öllum ljóst, að þessi
aðferð getur ekki dugað til fram-
búðar. Enda þótt forseti Alþýðu-
sambandsins legði áherzlu á að
þetta væri lýðræðisleg aðferð og
lýðræðið væri oft þungt i vöfum,
verður að einfalda þessa samn-
ingagerð, svo að unnt verði
að taka skjótari ákvarðanir
og finna lausnir á vandanum
á skemmri tima en nú er. I
raun og veru hallast áreið-
anlega flestir að þvi að nauð-
synlegt sé að koma á fót samn-
inganefndum, sem starfa allt
árið og leiðrétta það sem af-
laga fer og undirbúa nýja
samningagerð, áður en í óefni er
komið. Rauðu strikunum er ætlað
að vera einskonar mælikvarði á
þróunina og er það gott og vel, en
betur má, ef duga skal, og ættu
aðilar að finna lausn á því með
hverjum hætti unnt er að ein-
falda samningagerðina og þá ekki
síður að finna leiðir til að minnka
hættuna á verkföllum, sem flestir
telja, að séu orðin úrelt tæki í
verkalýðsbaráttu í nútíma vel-
ferðarríki. Er þess að vænta að
samningarnir nú leiði til þess, að
viðkomandi aðilar hugsi sitt mál
og dragi einhvern lærdóm af
samningaviðræðunum allri
þjóðinni til hagsbóta — og þá að
sjálfsögðu ekki sízt launþegum og
þeim sem verst eru settir í þj.óð-
félaginu, því að verkföll koma
harðast niður á þeim.
Hér í blaðinu hefur áður verið
lögð á það rík áherzla, að of mikill
launamismunur sé hættulegur og
ósamboðinn jafnréttisþjóðfélagi
eins og því, sem við lifum í, og
raunar er þessi mismunur aðeins
vatn á myllu öfgaafla, sem reyna
að nota sér óánægju þeirra, sem
njóta ekki fullkomlega góðs af
þeirri velferð, sem hér hefur rikt.
Þetta er íhugunarefni og nauð-
synlegt að menn geri sér grein
fyrir þessu, áður en það verður
um seinan. Enda þótt Iáglauna-
bætur hafi verið misnotaðar
vegna þeirrar viðmiðunar, sem
notuð hefur verið og ýmsir þeirra
sem þær hafa fengið í raun og
veru haft mikiu meiri tekjur en
taxtarnir segja til um, t.d með
margfaldri vinnu, þá er hitt engu
siður rétt að leitast við eftir
megni að finna þær leiðir, sem
tryggja hinum verst settu i þjóð-
félaginu mannsæmandi kjör og
koma með þeim hætti í veg fyrir
stéttaátök, sem virðast óhjá-
kvæmileg í milljónaþjóðfélögum,
þar sem mismunur á tekjum og
aðstöðu er svo mikill, að Islend-
ingar geta með engu móti gert sér
það í hugarlund í raun og veru.
Við stefnum ekki að sósíalistísku
riki, þar sem hátekjumenn og
kommisarar hafa jafnvel sér-
stakar verzlanir fyrir sig og sina,
heldur velferðarríki, þar sem allir
hafa jafna aðstöðu og geta notið
hæfileika sinna og enginn þarf að
bera kvíðboga vegna aðstöðu
sinnar. Við stetnum að stéttlausu
ríki fámennrar þjóðar, þar sem
hæfileikar, menntun og ábyrgð
eiga að visu að gefa mönnum
aukna möguleika í lífsbaráttunni
og verka sem hvatning til aukinna
dáða, en við stefnum ekki að for-
réttinda-þjóðfélagi fárra út-
valdra. Ohóflegur tekjumismunur
er siðferðilega rangur i réttlætis-
þjóðfélagi eins og því sem við
lifum i, am.k. eiga allir að hafa
nóg að bita og brenna og geta
veitt sér það sem velferðarþjóðfé-
lag okkar hefur upp á að bjóða.