Morgunblaðið - 31.03.1976, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. MARZ 1976
13
nál — Greinar úr brezka blaðinu The Guardian, franska blaðinu L’Express og bÝzka blaðinu Siiddeutche Zeitung um hafr
þó enn sé deilt um hvernig eigi
að ákvarða landgrunnið. Það
tekur líka með regluna um 200
mílna efnahagslögsögu, þar
með talin fiskveiðilögsaga. Um
þessi meginsjónarmið mundu
Bretar ekki deila við
Islendinga, ef til kæmu alþjóða-
lög um það og gert yrði ráð
fyrir sanngjörnum aðgangi
fyrir erlenda togara. Þorska-
striðið stendur ekki um 200
milna mörkin, heldur um það
hvernig eigi að skilgreina orðið
„sanngjarn".
Bretar styðja líka 12 milna
landhelgina — sem er enn eitt
meginatriðið í samningsupp-
kastinu — svo fremi að tryggð
sé frjáls umferð um loft og lög.
Breska stjórnin telur aftur á
móti að „bæta“ megi uppkastið
þar sem fjallað er um rétt
strandríkis til að hafa stjórn á
mengun, rétt heimamanna til
visindalegra rannsókna innan
200 mílna efnahagslögsögu og
ákvæðin um hvernig leysa eigi
deilur.
Þó er mesti þrándurinn í götu
nýja sáttmálans kannski deil-
urnar, sem enn eru í gangi, um
stjórnun á hafsvæðunum utan
við 200 milurnar og landgrunn-
ið. Vitað er að sum hafsbotns-
svæðin eru auðug af málmum
eins og mangan, nikkel, kobalti
og kopar. Ættu þau að verða
„sameiginlegur arfur
mannkynsins", og aðeins unnin
undir beinni stjórn alþjóð-
legrar hafsbotnsstjórnar? Eðs
ætti að veita fyrirtækjum, sem
þegar hafa tæki og þekkingu til
þess háttar námuvinnslu, að
koma þar með?
ðverja
Þá eru einnig allmiklar
deilur um önnur vandamál, svo
sem „friðsamlegar siglingar"
og „frjálsar siglingar“, um
bann við mengun og eftirlit
með því. Þar sem menn eru
sammála um, að aðeins eigi að
vera um að ræða heildarsam-
þykki, allsherjarsáttmála, sem
verði að hljóta meirihluta
tveggja þriðju sendinefndanna,
má búast við, að enn eigi tals-
vert eftir að höndla og þinga.
Þjóðréttarfræðingurinn Uwe
Jenisch frá Kiel, sem tók þátt i
fundunum í Genf sem ráðgjafi
þýzku sendinefndarinnar,
bregður upp alldapurlegri
mynd af þessum málatilbúnaði
Sameinuðu þjóðanna í tímarit-
inu „Aussenpolitik'? Sérstak-
lega gagnrýnir hann þann kyn-
lega hátt að leyfa það, að óopin-
ber og að hluta nafnlaus skjöl á
fundunum séu tekin sem alvar-
leg og gild gögn til grundvallar
umræðum: Málsmeðferðin sýni
„á dæmigerðan hátt, hve illa
alþjóðasamtökin séu nú á vegi
stödd og starfsaðferðir þeirra
fráleitar."

Réttur hins sterka á hafinu
Viðurkenning á gerðum hlut líklegasta niðurstaðan,
segir í grein í L’Express um hafréttarráðstefnuna
Franska blaðið l’Express
birtir langa grein með mynd af
tslandsmiðum f tilefni af
fjórðu alþjóðlegu hafréttarráð-
stefnunni og segir í undirfyrir-
sögn: „tveggja mánaða vinnaog
ein ifkleg útkoma. viðurkenn-
ing á því sem þegar hefur verið
gert og á rétti hins sterka.
Greinina skrifar Jacqueline
Giraud, sem einnig skrifar
stutta rammagrein um frönsku
fiskimennina og 200 mílurnar.
Báðar greinarnar birtast hér á
sfðunni. Sú fyrrnefnda hefst
þannig:
Bestu möguleikar mannkyns-
ins til að leysa þrjú megin-
vandamál sín liggja á síðasta
ósnortna svæðinu, sem tekur
yfir 70% af hnettinum en þau
eru öflun matvæla, orku og hrá-
efna. Enn einu sinni er mönn-
unum nú nauðsynlegt að koma
sér saman um skynsamlegar og
réttlátar aðgerðir varðandi
þessi auðæfi.
Þetta verður viðfangsefni al-
þjóðaráðstefnunnar um haf-
réttarmál, sem er að hefjast í
New York. Þar munu 4000 full-
trúar 146 landa rökræða i tvo
mánuði. En enginn þorir að
vona að þeir nái samkomulagi.
Þvert á móti óttast menn að
ráðstefna ársins 1976 staðfesti
aðeins að um of háleita drauma
hafi verið að ræða. Mikilvægi
málsins muni fremur skerpa en
leysa mesta deiluefni nútím-
ans, sem blasir við fátæku lond-
unum.
I fyrsta lagi hafa þau það
aðalsjónarmið, að þau vilja ekki
verða útilokuð frá hafsvæða-
ævintýrinu eins og þau voru
útilokuð frá iðnvæðingaráevin-
týrinu. Og úr því þau hafa i
rauninni hvorki efni né tækni-
kunnáttu til að geta átt hlut að
nýta í auðæfi hafsins, þá vilja
þau seinka því eins og auðið er.
Aftur á móti bíða iðnryun
óþolinmóð eftir að fá að nýta
tæknina, sem þau eru búin að
fjárfesta í. Risatogararnir
þeirra eru smíðaðir til að veiða
siaukinn afla. Og nýjustu bor-
unarskipin þeirra geta sótt olíu
á 600 m dýpi. Bandaríkjamenn
og Japanir hafa jafnvel verið að
gera tiiraunir með tækni til að
„heyja" af þessum geysistóru
engjum málmkúlur, sem þekja
hafsbotninn.
VERÐMÆTI
Á ráðstefnunni i New York
verða málmkúlurnar í miðdepli
i rökræðunum. Iðnaðarlöndin
vilja einfalda alþjóðlega lög-
gjöf um leyfiveitingar, til að
geta farið að vinna málminn.
Og til að friða þriðja heiminn,
þá eru þeir reiðubúnir til að
. *
** I .* m
Jt4*

ZL

láta hluta af gróðanum í hjálp-
arsjóð þróunarlandanna. En
þessir heimshlutar hafna slíku
alfarið og vilja stofna nokkurs
konar alþjóðlegtrisaveidi sem á
úthafssvæðin og þar sem þeir
væru auðvitað í meirihluta. Á
þann hátt gætu þau seinkað svo
lengi sem þau vilja vinnslu
þessara málma.
Áhyggjur þeirra eru svo sem
skiljanlegar. Vinnsla á þessum
málmkúlum getur eftir 10—15
ár gerbreytt markaðinum fyrir
vissa málma. Þessar málmkúl-
ur, sem eru á stærð við epli,
þekja margar milljónir ferkiló-
metra á hafsbotninum. Atlants-
hafs- og Indlandshafssvæðin
eru ekki talið nýtanleg nú á
stundinni, því á þeim eru að-
eins kobalt og mangan. En
mesta eftirsóknin er í Kyrra-
hafssvæðin, sem eru að auki
auðug af kopar og nikkel. Svæð-
ið, sem búið er að rannsaka,
nær yfir 6 milljóm ferkm og
hefur að geyma 7 milljarða
tonna af málmkúlum. Þetta
eina svæði hefur því að geyma
jafnvirði allra kobalt- og mang-
anbirgða jarðarinnar utan þess,
þriðjung af koparbirgðum og
sjötta hluta nikkelbirgða
heimsins.
Samkvæmt frönskum athug-
unum mun vinnsla á 4 milljón
tonnum af málmkúlum á ári
fullnægja um 1988 allri nikkel
og manganþörfinni. Það sæi þó
ekki fyrir nema 6% af kopar-
notkuninni, en 460% kobalti!
Þá mundi Frakkland komið í
samkeppni við Zaire, sem í dag
framleiðir tvo þriðju hluta
heimsframleiðslunnar af kob-
alti. Það mundi þá einnig
sjá um allan nikkel útflutning
frá Nýju Kaledóníu í sam-
keppni við Kúbu, Domini-
kanska lýðveldið og Filippseyj-
ar. Og Frakkar mundu hætta að
kaupa mangan frá Gaþon. Það
liggur því í hlutarins eðli að
hagsmunir Frakklands eru and-
stæðir hagsmunum landanna,
sem framleiða kobalt, nikkel og
mangan. Á heimsmælikvarða
yrði það koparmarkaðurinn
einn, sem ekki yrði fyrir veru-
legur áhrifum af vinnslu málm-
kúlnanna.
Hvað gerist, ef ekki næst
samkomulag í New York um
stjórnun úthafssvæðanna?
Henry Kissinger svaraði þessu
þegar 11. ágúst í Montreal:
„Bandarikin geta ekki til eilífð-
ar fórnað, fyrir endalausar
samningaumleitanir, hagsmun-
um sínum og að nýta lífsnauð-
synlegar auðlindir sínar." Fyr-
irtækið Deep Sea Ventures,
sem tekur yfir Tenneco og jap-
anska samstarfsfélaga þessa,
hefur þegar beðið bandarisku
stjórnina um einkarétt á að
vinna málmkúlur á 60 þúsund
ferkm svæði um 1500 km út frá
strönd Kaliforníu. Vegna skorts
á alþjóðlegri löggjöf þá ríkir
„frelsi á hafinu" — það er að
segja réttur hins ste'rka — al-
veg eins og á Korsiku á sínum
tíma.
ALGJÖR YFIRRÁÐ
Hafréttarlögin hafa verið að
þróast, ekki þó í samræmi við
samkomulag. heldur utan við
ráðstefnurnar og samkvæmt
þegar framkvæmdum pólitfsk-
um aðgerðum. Flest Suður-
Ameríkurikin með Afríkurikin
i kjölfarinu hafa ákveðið að
taka sér 200 mílna efnahagslög-
sögu (370 km) út frá ströndum
sínum, og hafa þar alger yfirráð
Franskir
fiskimenn og
200 mílurnar
,,A f)l' R en farið er að hugsa til
þess að sætta hagsmuni land-
anna 146, verður að koma á
einhvern grundvöll hinum
ólíku hagsmunum innan sama
lands, þ.e. hagsmunum fiski-
manna og olíuvinnslumanna,
heimamanna og þeirra sem búa
handan hafsins,“ er haft eftir
M. de Lacharriere. Þannig
hefst rammagrein um franska
fiskimenn í l’Express.
Valið var létt fyrir Japani og
Sovetríkin. Þeir hafa öllu að
tapa, ef upp yrði tekin „efna-
hagslögsaga" innan 200 mílna,
sem raunar er beinlínis stefnt
gegn þeim.
A fyrstu ráðstefnunni var
Frakkland líka á móti 200
milna lögsögunni, þó samþykkt
hennar mundi færa því 11
milljón ferkm lögsögu, þakkir
séu Dom- Tom. En tveir þriðju
af fiskveiðiafla Frakka er tek-
inn utan þeirrar lögsögu.
Almenn 200 mílna regla virtist
því æði harkaleg fyrir atvinnu-
Þessi mvnd úr þorskastrfðinu á
Islandsmiöum birtist með
greininni í franska hlaðinu
L’Express. Islenzka varðskipið
Týr er þarna að vfsa tveimur
brezkum togurum út fyrir.
grein, sem á í erfiðleikum fyrir.
Fiskveiðar Frakka veita
200.000 manns atvinnu og ef
eigin afli minnkar, þá hefur
það óhjákvæmilega í för með
sér innflutning, sem þegar veg-
ur 8,20% í viðskiptajöfnuðin-
um á árinu 1974.
Franska sendinefndin í New
York hyggst þó ekki berjast
hart gegn 200 milunum, þar
sem innganga Breta í Efnahags-
bandalagið er hemill á
óhagræðið af því. Þrátt fyrir
úrtölur Breta, hefur stofnunin í
Bruxelles nú ákveðið sameigin-
lega „efnahagslögsögu" á haf-
inu í Evrópu. En 72% af afla
Frakka fæst innan þeirra
marka.
Vandinn er samt ekki leystur
fyrir 28% af fiskveiðum
Frakka, sem veiðist að mestum
hluta við Kanada og Noreg, að
ógleymdum þó túnafiskinum
við Afrikustrendur. Sama gild-
ir raunar um flest Evrópuríkin.
1 skýrslu um fiskveiðar Frakka,
sem lögð var fram áður en at-
kvæðagreiðsla fór fram í efna-
hags- og félagsmálaráðinu á
miðvikudag, leggur Joseph
Martray til að Efnahagsbanda-
lagið sem slíkt fari. með samn-
ingsviðræðurnar.
Framhald á bls. 23
yfir fiskveiðum jafnt sem
vinnslu olíu og málma. Island
fór að þeirra dæmi í janúar,
sem varð til þess að þorskastríð-
ið hófst við Bretland. 1 febrúar-
mánuði tók Bandaríkjaþing
upp 200 mílna stefnuna. En
Kanada og Noregur hafa aðeins
tilkynnt um áform sin þar að
lútandi, ef hafréttarráðstefnan
bregst. Meginlandsriki Evrópu,
Sovétríkin og Japan geta þá
ekki annað gert en beygt sig
fyrir því. „Hvernig er hægt að
ásaka fátækt land fyrir að taka
sér 200 mílur, þegar Bandarík-
in gera það?" sagði samgöngu-
málaráðherrann Marcel Ca-
vaillé.
VELFERÐ MANNKYNSINS
Útfærsla i 200 mílur býður
upp á flóð af árekstrum. Hvern-
ig á að ákvarða mörkin á Kara-
biska hafinu? Eiga eyjarnar að
hafa sama rétt og meginlöndin?
Samkvæmt þeirri reglu leggur
Grikkland undir sig allt Eyja-
hafið — mað olíunni sem þar
fannst fyrir tveimur árum. —
og Tyrkir bíða tjón. Verða eyj-
arnar þá allar sjálfkrafa eig-
endur allra flóanna og sund-
anna? Samkvæmt þeirri reglu,
yrði landhelgi frönsku Poly-
nesiu álika stór og ein og hálf
Evrópa.
Annað ákveðið átriði er land-
helgin milli 3ja o^ 12 mílna.
Meiri hluti landanna, þar með
talið Frakkland, er þegar búinn
að fastsetja það. Umsvifalaust
verða þá 116 sund eign land-
anna, sem að þeim liggja.
Slæmt fyrir oliuskipin, en
ennþá verra fyrir kjarnorku-
kafbátana. Bandarikin og
Sovétrikin hafa blátt áfram lýst
því yfir, að þau muni ekki
standa að neinum samningum,
ef frjáls umferð um sund verði
ekki skilyrðislaust viðurkennd.
Sundmálið er eina málið, þar
sem Frakkland er líka alveg
ósveigjanlegt. Öll varnarmál
þess hvila á fáum kafbátum,
sem áriðandi er að ekki sé vitað
hvar eru. Þeir yrðu gagns-
lausir, ef þeir ættu stöðugt að
vera að koma upp á yfirborðið
til að fara gegnum sund, eins og
þriðji heimurinn vill.
„Sendinefnd Frakka er ekk-
ert hrædd um að geta ekki á
öllum öðrum sviðum fundið
sanngjarnar lausnir og jafn-
vægi," sagði Cavaillé. Þróunar-
löndin hafa komið fram efna-
hagslögsögumálinu. En þau eru
alveg máttlaus gagnvart
vinnslu á úthafsbotninum. Þar
verður einhlióa ákvörðun
iðnaðarlandanna. Báðum aðil-
um er þvi i hag að semja," segir
Guy de Lacharriere, formaður
frönsku sendinefndarinnar.
Hvers konar samkomulag?
Frakkar mundu vilja óákveðn-
ari rétt yfir efnahagslögsög-
unni og viðurkenningu á „hefð-
bundnum" rétti erlendra fiski-
manna. I staðinn mundu þeir
viðurkenna nauðsynina á regl-
um um stjórn á hráefnamarkað-
inum, sem þeir börðust á móti á
Norður-Suður-ráðstefnunni. Og
þeir vilja, eins og þróunar-
löndin,setja óskum Bandarikja-
manna takmörk varðandi
vinnslu á auóæfum í úthöf-
unum.
Með þvi að setja fram hug-
myndina um hafréttarráð-
stefnu, dreymdi fulltrúa Möltu
hjá Sameinuðu þjóðunum,
Awid Pardo, um að hún gæti
komið á samræmdu skipulagi
og skiptingu á höfunum til góða
fyrir allt mannkynið.
Hvaða fuljtrúi á ráðstefnunni
man það enn?