Morgunblaðið - 31.03.1976, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. MARZ 1976
17
um slíkt sé ekki að ræða nú í
grundvallartexta formanns
annarrar nefndar.
Þótt strandríkið geti sjálft
ákvarðað hámarksaflamagnið í
auðlindalögsöguiini og skerf
sinn iþvi, skv. tillögutextanum,
sem fyrr var minnst á, fylgir
hér þó nokkur böggull skamm-
rifi. I 57. og 58. gr. tillögu-
textans segir að þróunarlönd,
sem hafa þörf fyrir fiskmeti,
skuli hafa rétt til sanngjarnra
veiða í auðlindalögsögu strand-
ríkja innan sama svæðis. Þetta
ákvæði hefur raunhæft gildi
m.a. i Afriku og víðar um heim,
þar sem svo háttar til sem í
greininni er getið, en á af eðli-
legum orsökum ekki við um
fiskveiðiþjóðir Evrópu, sem
allar eru þróuð ríki. Landlukt
ríki skulu einnig njóta sams-
konar fiskveiðiréttinda, innan
auðlindalögsögu aðliggjandi
rikja, en það ákvæði hefur
vitanlega engin áhrif á heimild-
ir Islendinga innan auðlinda-
lögsögu sinnar.
Gerðardóms-
tillögurnar
Alllöngu eftir að fundi haf-
réttarráðstefnunnar lauk í
Genf i fyrravor dreifði forseti
ráðstefnunnar, ambassador
Amerasinghe, tillögum um
gerðardóm i deilum, sem rísa
kunna vegna túlkunar á ákvæð-
um hins væntanlega hafréttar-
samnings. Hér er um að ræða
grundvallartexta, sem saminn
er af fulltrúum allmargra þjóða
á fyrri fundum og munu nú
verða gerðar tilraunir til þess
að fá ákvæði þessi samþykkt á
ráðstefnunni. Frá sjónarmiði
ríkja, sem sett hafa einhliða
rétt strandríkisins á oddinn,
eru þessar tillögur vægast sagt
mjög óæskilegar. Til litils hefur
verið barist fyrir þeim einhliða
rétti, ef lögð yrði síðan sú kvöð
á samningsríkin að fela alþjóð-
legum dómstól að skera úr
öllum deilum um beytingu
þessa einhliða réttar.
I tillögum þessum er gert ráð
fyrir bindandi gerðardómi í
deilum milli ríkja í hafréttar-
málum og komið á fót sérstök-
um Hafréttardómstól til þess að
fjalla um slíkar deilur, auk
annarra sáttaleiða, sem þar er
boðið upp á, svo sem sérstakar
sáttanefndir og alþjóðadóm-
stólinn í Haag. Þó er heimild
í 18. gr. tillagna þessara fyrir
strandríkið til þess að undan-
þiggja sig lögsögu í deilumál-
um, sem varða heimild þess til
að setja reglur innan auðlinda-
lögsögu sinnar og framfylgja
þeim. En hér er þó það ákvæði
til viðbótar síðar i 18. gr. til-
lagnanna, að ef deila rís um það
hvort ríki hefur rétt til þess að
undanþiggja slík deiluefni
hinna bindandi lögsögu dóm-
stólsins skuli dómstóllinn
sjálfur skera hér úr. I raun er
þvi vei hugsanlegt að þessi
réttur strandríkisins til þess að
undanþiggja slík mikilvæg
deilumál hinna bindandi lög-
sögu verði að engu gerður með
þessu ákvæði.
Þá er í tillögunum gert ráó
fyrir sérstökum gerðardómi í
fiskveiðideilum. Komi upp
slíkar deilur milli ríkja skulu
þau tilnefna í sameiningu fimm
menn í gerðardóm. Náist ekki
samkomulag þeirra í milli um
skipan gerðardómsins innan
þriggja mánaða skal fram-
kvæmdastjóri FAO skipa
meðlimi hans. Þessi gerðar-
dómur skal síðan kanna alla
málavöxtu og leggja dóm á
deiluefnið. Er sá dómur bind-
andi fyrir báða aðila.
Ekki þarf að fara í grafgötur
um það að slík bindandi gerðar-
dómsákvæði eru mjög andsnúin
hagsmunum þeirra þjóða, sem
eiga lífshagsmuni sina komna
undir auðlindum hafsins. Það
er þeim meginatriði að ákvarða
sjálfar á hvern hátt þær nýta
fiskimiðin innan auðlindalög-
sögunnar, hve mikla sókn
stofnarnir þar þola á hverju ári
og með hvaða verndarskil-
yrðum erlendum þjóðum er
Framhald á bls. 20
UM síðustu mánaðamót lét
Baldvin Tryggvason af starfi
framkvæmdastjóra Almenna
bókafélagsins og tók við stjórn
daglegs reksturs Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis.
Baldvin hefur veitt Almenna
bókafélaginu forstöðu um 16
ára skeið, en þetta stærsta út-
gáfufyrirtæki landsins var
stofnað árið 1955, og veitti
Eyjólfur Konráð Jónsson því
forstöðu fyrstu fimm árin.
Við hittum Baldvin að máli
nú I vikunni og spurðum fyrst
hverjar breytingar hefðu orðið
helztar á þeim tíma, sem hann
starfaði að bókaútgáfu:
— Það er langtum erfiðara að
gefa út bækur nú en þegar ég
hóf afskipti af útgáfustarfsemi.
Kostnaður við útgáfu er orðinn
svo gífurlegur, og verðbólgan
hefur komið harkalegar niður á
þessum rekstri en flestum
öðrum. Þar við bætast líka
auknar skattaálögur, og á ég
þar einkum við söluskattinn,
sem að sjálfsögðu kemur einnig
á annan varning en bækur. Þá
hefur samkeppnin við bókina
aukizt mjög á síðari árum, —
fólk kaupir til dæmis hljóm-
plötur í sifellt auknum mæli.
Unga fólkið kaupir nú hljóm-
plötur í ríkara mæli en bækur,
og það fær hljómplötur að gjöf.
Þessu var ekki til að dreifa á
fyrstu árum AB. Sjónvarpið er
líka samkeppnisaðili, sem bóka-
útgefendur hafa orðið varir við
og hefur haft veruleg áhrif á
val bóka til útgáfu.
En það er kostnaðurinn við
útgáfuna og þar af leiðandi til-
tölulega hátt verð bókanna sem
einkum háir útgáfustarf-
seminni. Bækur eru mjög við-
kvæmar fyrir verðhækkunum,
ef svo má að orði komast. Bæk-
ur sem komu út i fyrra og
hitteðfyrra eru við hliðina á
nýju bókunum í hillum bóka-
verzlananna, þegar óðaverð-
bólgan er að verki. Þetta leiðir
meðal annars til þess, að nýja
bækur seljast of hægt, og
margir bíða með að kaupa bæk-
ur þar til þær eru orðnar nokk-
urra ára gamlar. Erfiðleikar í
bókaútgáfu hafa aukizt mjög á
síðustu þremur árum, og nú er
nær óhugsandi að bók, sem kom
út t.d. í fyrra, standi undir út-
gáfukostnaði á svipaðri bók,
sem kemur út í ár.
Mér virðist Bókaútgefendur
verða eins og aðrir að hugsa um
afkomu sína þegar þeir velja
bækur til útgáfu. Þeir geta ekki
rekið fyrirtæki sín með tapi og
verða því af illri nauðsyn að
gefa út þær bækur, sem lík-
legar eru til að seljast mjög ört.
En það er óhætt að segja, að
bókaútgáfa sé komin út á hæpn-
ar brautir þegar svo er komið
að úrslitum ræður hvort bók er
yfirleitt gefin út, að hún seljist
upp á einu ári.
— Ertu þeirrar skoðunar, að
hér sé gefið út of mikið af
bókum?
— Nei, hér er ekki gefið út of
mikið af bókum, en það er bara
ekki gefið út nægilega mikið af
þeim bókum sem helzt þyrftu
að komast til almennings. Sér-
staklega skortir á, að hér sé
gefið út nógu mikið af góðum
þýddum bókum og slikum bók-
um, sem hafa raunverulegt
bókmennta- eða fræðigildi fer
fækkandi ár frá ári. Að sjálf-
sögðu fer þeim stöðugt fjölg-
andi, sem geta lesið erlendar
bækur ávfrummálinu, en samt
sem áður er alltaf töluverður
fjöldi fólks, sem af einhverjum
ástæðum vill heldur lesa bók-
menntir i íslenzkri þýðingu en
á frummálinu. Þar á ofan er
það tvímælalaus menningarleg
nauðsyn að við eignumst sem
fjölbreytilegastar bókmenntir á
eigin tungumáli.
— Einu sinni þótti sannað
mál, að ekki þýddi að gefa út
pappírskiljur á Islandi. Gildir
þetta enn?
— Já. Pappirskiljur þurfa
að vera mjög ódýrar til að til-
ganginum með útgáfu þeirra
séð náð, og til þess þarf að gefa
þær út í stóru upplagi, sem ekki
— Finnst þér ekkert að því
að ganga úr þjónustu menning-
arinnar og fara I vist hjá
Mammoni?
— Ég hef ekki orðið annars
var í starfi minu sem bókaút-
gefandi en að tengslin milli
Mammons og menningarinnar
séu býsna sterk, og ég hef ekki
trú á því, að án Mammons fái
menningarstarfsemi, a.m.k.
bókaútgáfa, staðizt. Að því leyti
er ekki um stórvægileg vista-
skipti að ræða hjá mér, en ég lít
á hvort tveggja sem þjónustu-
starf. Hjá Almenna bókafélag-
inu var þessi þjónusta í þvi
fólgin að veita mönnum gott
lesefni fyrir sig og heimili sín,
en nú verður þjónustan í þvi
fólgin að aðstoða fólk við að
koma sér upp heimili og endur-
bætaþað.
Sparisjóður Reykjavíkur og
nágrennis hefur alla tið verið
rekinn með það fyrir augum
fyrst og fremst að vera spari-
sjóður heimilanna. Sjóðurinn
veitir yfirleitt ekki lán til at-
vinnurekstrar, heldur til ein-
staklinga vegna ibúðarkaupa
eða bygginga, og viðskipti eru
lítil við svokallaða stóra aðila.
Utlán sjóðsins til lengri tíma,
dreifast á hlutfallslega marga
einstaklinga og eru slíkir
skuldunautar sjóðsins nú um
3200 talsins. Sparisjóðurinn er
gamaigróin stofnun hér í
Reykjavik, nýtur mikils trausts
og áherzla hefur verið lögð á
persónulega örugga og góða
þjónustu við viðskiptamenn
sjóðsins. Ég var fyrst kosinn í
stjórn sjóðsins fyrir 18 árum og
hef verið í stjórninni óslitið
siðan, tvö síðustu árin hef ég
verið stjórnarformaður. Þegar
fyrst kom til mála, að ég gerðist
sparisjóðsstjóri, átti ég í tölu-
verðri_ togstreitu við sjálfan
mig, því að bókaútgáfan var
orðin snar þáttur í lífi mínu og
það er dálítð erfitt að slíta sig
frá henni. En ég er þeirar skoð-
unar að það sé hverjum manni
hollt að skipta um starf að
minnsta kosti einu sinni á æv-
inni, ef hann á þess kost. Það er
því með ánægju, sem ég hverf
nú að nýju starfi.
— Hvað hafa komið út
margar bækur hjá AB meðan
þú hefur veitt fyrirtækinu for-
stöðu?
— Á þessum 16 árum eru
bækurnar orðnar yfir 300 tals-
Baldvin Tryggvason f skrifstofu sinni f Sparisjóði
Reykjavíkur og nágrennis
A líslenzk
bamabóka-
útgáfa að syngja
sittsíðasta vers
er unnt hér á landi af augljós-
um ástæðum. Hitt er svo annað
mál, hvort hægt er að gefa út
ódrýari bækur en nú tíðkast. Þá
kemur aftur til sá sérstæði
smekkur islenzkra bókakaup-
enda að þeir kjósa almennt
miklu fremur innbundnar
bækur og vandaðar að frágangi,
þótt þær verði af þeirri ástæðu
dýrar. Hins vegar býst ég við að
þessi smekkur sé að breytast
eitthvað, einkum hjá yngra
fólki. En ef við tökum gjafa-
sjónarmiðið, sem dæmi, þá er
það alveg ljóst, að fólk gefur
ekki óbundnar bækur.
— Hvað með barnabækur?
Hvað þeim viðvíkur, þá held
ég að á því sviði standi íslenzk
bókaútgáfa einna verst að vigi
um þessar mundir. Kröfur tím-
ans eru þær, að barnabækur
séu myndskreyttar. Bækur, þar
sem litprentuð mynd er nánast
á hverri síðu, eru mjög dýrar,
og vegna þessa mikla kostnaðar
er nær útilokað að gefa út slik-
ar bækur eftir íslenzka höf-
unda eingöngu fyrir íslenzkan
markað. Þróunin hefur orðið
sú, að inn á íslenzkan barna-
bókamarkað hefur flætt mikill
fjöldi erlendra bóka. Þessi út-
— segir
Baldvin
Tryggvasön
gáfa er hagkvæm og i flestum
tilvikum þarf ekki annað en
setja islenzkan texta í stað hins
erlenda. Þetta hefur leitt til
þess að alislenzk barnabókaút-
gáfa er að syngja sitt síðasta
vers, og íslenzkir barnabóka-
höfundar eru svo sannarlega
ekki of sælir af sínu hlutskipti.
Hér er að sjálfsögðu mjög al-
varlegt mál á ferðinni, því að
flestir foreldrar vilja auðvitað,
að í bókum geti börn þeirra
kynnzt íslenzkum hugsunar-
hætti og hugarheimi, en slíkt
fer nú að veróa torfundið í
barnabókum.
ins. Sala þeirra hefur verið mis-
jöfn og í útgáfustarfsemi eru
veðraskipti eins og annar
staðar. Árið 1973 komu flestar
bækur út, urðu þá 40. Næsta ár
dró nokkuð úr útgáfunni en í
fyrra. jókst hún svo á ný, og þá
komu 28 bækur. Starfsemin
hefur breytzt nokkuð á síðustu
árum og við höfum leitazt við
að koma á nýjungum í sölu-
starfsemi.
Ég hef haft mikla ánægju af
þessu starfi og samskipti mín
við skáld og rithöfunda hafa
verið einstaklega ánægjuleg,
þótt oftar hafi það verið mitt
hlutskipti að segja nei en já við
handritum, sem félaginn hafa
borist. Ég hef átt þvi láni að
fagna að hafa ávallt á að skipa
hæfu og góðu starfsfólki og
notið umburðarlyndis og styrks
frá stjórn og bókmenntaráði
AB og viðskiptavinum þess.
Ég vil svo að lokum óska eft-
irmanni mínum í Almenna
bókafélaginu, Brynjólfi Bjarna-
syni, velfarnaðar i starfi og
vænti þess, að þau góðu sam-
skipti, sem ég hef átt vió hina
ýmsu viðskiptavini bókafélags-
ins, megi falla honum í skaut.
— A. R.