Morgunblaðið - 02.04.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. APRlL 1976
KOSYGI
..I stöðnuninni
felst hættan fyrir
Sovétríkin.......
MIKIÐ VAR KLAPPAÐ Á
FLOKKSÞINGINU
SÉRFRÆÐINGAR um málefni
Sovétríkjanna höfðu velt því
fyrir sér hvort lyktir yrðu þær
að flokksþing sovézka
kommúnistaflokksins í fyrra
mánuði yrði svanasöngur
Leonids Brezhnevs. En ljóst
varð þegar í upphafi þingsins
að Brezhnev var styrkari í sessi
en nokkru sinni fyrr. Og það
sem meira var: forystan hafði
engan á takteinum, sem lík-
legur eftirmaður gat talist. Og
meðan á þinginu stóð höfðu
fulltrúar uppi slíkan fagurgala
í garð Brezhnevs, að þvílíkt
hefur ekki heyrzt, síðan Stalín
var upp á sitt bezta. Fiokks-
ritari Uzbekistandeildarinnar
komst svo að orði að leiðtoginn
væri „gæddur ofurmannlegum
hæfileikum, einstakri hógværð
og hjartans litillæti, gáfurnar
leiftrandi, andleg fegurð hans
fágæt og persónutöfrarnir stór-
brotnir.“ Sumum fannst að
minna hefði nú mátt gagn gera.
Það vakti einnig athygli að
Alexei Kosygin forsætisráð-
herra naut bersýnilega ekki
sama dálætis. Einhvers staðar á
leiðinni hefur honum orðið
fótaskortur, enda þótt hann
héldi embætti sinu svo og sæti i
Æðsta ráðinu. En ræða hans
um efnahagsmál og hag ríkisins
stóð aðeins í tvær klukkustund-
ir, sem er lítið á mælikvarða
Kremlar og meðan hann flutti
ræðuna var sæti Brezhnevs
autt. Það gæti gefið
vísbendingu um, að Brezhnev
vildi með því gefa til kynna að
hann væri ekki alls kostar
ánægður með Kosygin. En það
kynni einnig að stafa af því að
hann hafi ekki nennt að hlýða á
ræðuna, enda hafði hann og allt
æðsta ráðið vitanlega lesið hana
spjaldanna á milli áður en hún
var flutt. Það vakti og athygli
hversu Kosygin gætti sín að
fara ekki út fyrir sitt svið, efna-
hagsmálin. Einn þekktur sér-
fræðingur sagði að Kosygin
hefði yfirleitt ekki látið sig
muna um að fjalla um fleiri
málaflokka, en í þetta sinn
hefði hann forðast eins og
heitan eldinn að koma nálægt
yfirráðasvæði Brezhnevs.
FIDEL CASTRO
OG FIMM
ÞÍJSUND AÐRIR
GESTIR
Þó svo að vestrænir
kommúnistaflokkar sérstaklega
virðist una því æ verr að feta
undanbragðalaust Moskvulín-
una, er Moskva enn sá segull,
sem dregur til sín fulltrúa
kommúnistaflokka úr víðri
veröld. Eitt hundrað og þrjár
sendinefndir erlendis frá birt-
ust á fundinum. Fidel Castro,
flokksleiðtogi Kúbu, vakti
einna mesta almenna athygli. I
ræðu sinni sagði Castro að það
væri ógerlegt fyrir Kúbu að
„flytja út byltingu". Þó sagði
Castro „geta þær aðstæður
skapast að nauðsynlegt sé og
mikilvægt að Kúbumenn stuðli
að því að hugsjónirnar breiðist
víðar út.“ Þarna fer að sjálf-
sögðu ekki á milli mála hvað við
er átt. En Castro sagði einnig að
engin þjóð gæti komið á
byltingarsamféiagi með
styrjöld, en hins vegar gætu
heimsvaldasinnar ekki með
þeim ráðum sem þeim væru til-
tæk komið í veg fyrir að þjóð
skipaði svo málum sínum að um
sósíalíska samfélagsbyltingu
yrði að ræða.
Orð Castros vöktu að sjálf-
sögðu athygli, en öllu meiri
eftirtekt vakti þó ræða
Berlinguers, leiðtoga italska
kommúnistaflokksins. Sá flokk-
ur hefur á undanförnum árum
reynt æ meir að sveigja frá
harðri Moskvulínu og auka
sjálfstæði sitt, ekki hvað sízt
með tilliti til þess hvað leiðtog-
um flokksins þykir henta
tyeima fyrir, þar sem mikil
gagnrýni er á gagnrýnislausa
fylgispekt við Moskvu. I ræðu
sinni itrekaði Berlinguer þessi
sjónarmið og enda þótt hann
veldi orð sín af fyllstu hófsemi
fór vitanlega ekkert á milli
mála hvað hann vildi sagt hafa.
Alvaro Cunhal, leiðtogi
portúgalskra kommúnista var
vitaskuld kominn til þingsins
og í þeirri ræðu sem hann flutti
kvaðst hann flytja sovézku
flokksbræðrunum djúpar þakk-
ir fyrir órofa stuðning við
portúgölsku byltinguna. Hann
staðhæfði að byltingunni væri
haldið áfram og nú fengi ekkert
stöðvað sósialiska framþróun i
Portúgal. Vestrænum frétta-
mönnum þótti þessi ummæli
Cunhals býsna dæmigerð fyrir
margt það froðusnakk sem uppi
var haft á þinginu, í ljósi þess
að fylgi kommúnistaflokks
landsins hefur stórlega minnk-
að, að dómi sérfræðinga og mið-
stefna virðist ríkari i landinu
en t.d. um sama leyti í fyrra,
þegar kommúnistar voru hvar-
vetna alls ráðandi.
Todor Sivkov frá Búlgaríu
sagðist hylla Sovétríkin fyrir
þann árangur að þau væru
„fyrsta landið í heiminum með
raunhæfu lýðræði að
mannúðarstefnu.“ Hann sagði
að þeir sem grétu krókódílstár-
um yfir „skorti á frelsi" í Sovét-
ríkjunum væru kapitalistar,
einokunarsinnar og hernaðar-
æsingaseggir, og síðast en ekki
síst Maoistar sem reyndu með
öllum ráðum að fela þá miklu
kreppu sem kapitalisk stefna
væri nú í og að skaða „detente".
Edward Gierek, flokksleið-
togi Pólverja, sem eru einhverj-
ir dyggustu stuðningsmenn
Moskvu í Austur-Evrópu, hvatti
í sinni ræðu til að hugsjóna-
tengsl sósíalista um víða veröld
yrðu efld og styrkt af öllum
mætti og undir þetta tók Gustav
Husak frá Tékkóslóvakíu, sem
varaði við endurskoðunarsinn-
um og þeim sem aðhylltust
villukenningar Maos. Hlaut
þetta vitanlega afbragðs góðan
hljómgrunn meðal fulltrúa.
Enda þótt þeir erlendir full-
trúar sem á þinginu voru vektu
ánægju og fögnuð var þó ekki
laust við að þeir sem ekki komu
til þingsins drægju að sér
athygli, kannski umfram allt
fréttamanna. Ekki þarf að tala
um fjandmenn eins og
kommúnista i Kína og Albaníu.
En öllu verra var að þeir
Santiago Carillo og Geroges
Marchais frá Spáni og Frakk-
landi létu ekki sjá sig.
Vestrænir fréttamenn áttu
erfitt um vik að skýra frá þing-
inu, þar sem þjónusta við þá
var í lágmarki og fréttamenn
sem ekki voru kommúnista-
fréttamenn fengu engan að-
gang að þinginu. Tvisvar á dag
birtust blaðafulltrúar þingsins
fréttamönnum og gáfu þeim úr-
drátt úr þeim ræðum sem flutt-
ar voru á þinginu og túlkar
veittu blaðamönnum að sjálf-
sögðu aðstoð.
RUSÍNAN var
FREMST I
PYLSUENDANUM
Þessi hópur — fimm þúsund
manns, sem samankomnir voru
til að hlýða á ræðuhöld sleitu-
laust í tíu daga — voru full-
trúar 15.6 milljón flokks-
bundinna kommúnista í Sovét-
ríkjunum. Þarna fóru ekki um-
ræður fram heldur var hlut-
verk viðstaddra aðeins að með-
taka boðskapinn og í mesta lagi
að lesa á milli orðanna. Það
sérstæðasta við þetta mikla
sjónarspil sem flokksþingið er,
má segja að sé að þar er rúsínan
í pylsuendanum ekki síðust,
skærasta stjarnan skín alltaf
fyrst. Leonid Brezhnev hóf
„störf“ þingsins með fimm
klukkustunda ræðu og fór létt
með það að því bezta varð séð.
Blaðamenn og sérfræðingar um
málefni Sovétríkjanna sögðu að
ekki hefði verið fært að draga í
efa hver hefði töglin og
hagldirnar, hvað sem öllum
sögusögnum um veikindi hans
liði.
Þetta var í þriðja sinn sem
hann fór með aðalhlutverkið á
flokksþinginu. Hann hefur
eflzt að sjálfsöryggi þessi ár, en
frumleiki hefur ekki aukizt.
Hugvitssemi hans lýsti sér að-
eins í því hversu hress i bragði
hann skýrði hina óbreyttu
stefnu Sovétríkjanna.
Kjarni og inntak sovézkrar
utanríkisstefnu er að hans sögn
fólgið í „detente" og viðleitn-
inni til að bæta samskiptin við
Bandaríkin í þágu heims-
friðarins. En með því að líta um
öxl og virða fyrir sér þróun
alþjóðamála síðasta áratuginn
hefur hann ýmsa áþreifanlega
atburði til að renna stoðum
undir túlkun sína á meginregl-
um um samskipti þjóða og sam-
vinnu. Að sönnu hefur Sovét-
mönnum ekki tekizt sérlega vel
að koma ár sinni fyrir borð i
Miðausturlöndum. Svo virðist
sem áhrif þeirra í Portúgal séu
að engu að verða. En þann mót-
blástur bætti hrun Bandaríkja-
manna í Indókína margfaldlega
upp, svo og sigurganga MPLA í
Angola. Frá sjónarhóli Rússa
felur sú kenning að bætt sam-
skipti útiloki ekki þrýsting og
ásókn eftir pólitisku valdi
þegar ákveðin skilyrði séu fyrir
hendi, i sér ákveðinn sannleika.
Brezhnev orðaði það svo:
Framhald á bls. 27
BREZHNEV
báknið óumbreytanlegt
og aldnir menn
við stiórnvöl sem áður
FIDEL CASTRO