Morgunblaðið - 02.04.1976, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. APRlL 1976
pinrgfnnMalill*
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Nú um nokkurt skeið
hafa staðið yfir miklar
framkvæmdir við uppbygg-
ingu nýrra orkuvera og má
þar nefna framkvæmdir
við Sigölduvirkjun, sem
hófust á árinu 1973,
Körfluvirkjun, Lagarfoss-
virkjun, stækkun Mjólkár-
virkjunar, byggingu
byggðalínu og háspennu-
línu frá Kröfluvirkjun til
Akureyrar og almenna efl-
ingu dreifikerfis. Til marks
um það, hversu umfangs-
miklar þessar framkvæmd-
ir í orkumálum eru má
nefna, að fjárfesting í raf-
orkuiðnaði mun nema um
16% af heildarfjárfestingu
iandsmanna bæði á árinu
1975 og 1976, en hafði
numið aðeins um 9% að
meðaltali á árunum 1970 til
1974. Það er að sjálfsögðu
eðlilegt, að við íslendingar
leggjum mikla áherzlu
á raforkuframkvæmdir.
Orkan, sem býr í fallvötn-
um okkar og varmanum í
iðrum jarðar, er okkur
mesta auðlind ásamt
fiskinum í hafinu um-
hverfis ísland og velmegun
þjóðarinnar á næstu árum
og áratugum hlýtur að
byggjast mjög á því, hvern-
ig okkur tekst að hagnýta
þessar miklu auðlindir.
F’ramkvæmdir á sviði
orkumála eru mjög vanda-
samar. Undanfari þeirra
er mjög umfangsmiklar
rannsóknir og talið er, að
áratugur líði frá því, að
fyrstu rannsóknir hefjast
og þar til virkjun er full-
lokið. Slíkar framkvæmdir
kalla því á vandaðan undir-
búning og ennfremur
skiptir miklu hvernig fjár-
mögnun er háttað.
Fjárfesting í orkufram-
kvæmdum hefur stóraukizt
á síðustu árum og sem
dæmi má nefna, að hún
nam um 3,7 milljörðum á
árinu 1974, um 10 milljörð-
um á árinu 1975 og gert er i
ráð fyrir að hún nemi rúm-
lega 11 milljörðum í ár, en
muni síðan dragast mjög 1
saman á árinu 1977. I
erindi sem dr. Jóhannes
Nordal flutti á miðsvetrar-
fundi Sambands ísl.
rafveitna í síðustu viku
segir hann: ,,Á árinu 1974
og í kjölfar orkukrepp-
unnar fór að gæta vaxandi
samdráttar í efnahagsmál-
um og versnandi aðstæöna
á fjármagnsmörkuðum í
heiminum. Vextir hækk-
uðu og lánstími styttist
stórlega. Fyrir raforku-
iðnaðinn, jafnháö og upp-
bygging hans er erlendum
lántökum, er hér um mjög
alvarlega þróun að ræða,
sem hlýtur að setja vexti
hans og viðgangi ein-
hverjar skorður á meðan
ekki verður breyting á.
Þrengri lánakjara er
sannarlega þegar farió aó
gæta hér á landi og var sú
þróun hafin löngu fyrir
orkukreppuna...“ Sem
dæmi um þessi versnandi
lánakjör má nefna, að lán
þau, sem tekin voru til
Búrfellsvirkjunar fyrir 10
árum, voru að meðaltali til
rúmlega 17 ára og námu
vegnir ársvextir af þeim
7,25%, lán þau sem tekin
voru til Sigölduvirkjunar
fyrir aðeins þremur árum
voru til rúmlega 14 ára og
vextir 8,70%, en nú er ekki
hægt aö fá lengri lán en til
7 ára og með 9‘A% vöxtum.
Til marks um greiðslu-
byrði raforköiðnaðarins á
íslandi á næstu árum má
nefna tölur úr erindi Seðla-
bankastjórans, en hann
segir, að greiðslubyrði alls
raforkuiðnaðarins hafi
verið áætluð um 3000
milljónir króna á árinu
1975, en muni hækka í 7200
milljónir króna á árinu
1977 og til viðmiðunar
getur hann þess, aö vergar
tekjur raforkuiðnaðarins
hafi verið áætlaðar um
5200 milljónir króna á
árinu 1975.
Um þessi vandamál segir
dr. Jóhannes Nordal í lok
erindis síns:
„Þegar er ljóst af þeim
upplýsingum sem fyrir
liggja, að miklum greiðslu-
erfiðleikum verður ekki
forðað á allra næstu árum,
nema til komi stóraukin
framlög hins opinbera tii
raforkumála. Ef Islending-
ar ætla aó veita nýtingu
innlendra orkugjafa þann
forgang, sem flestir virðast
telja eðlilegan verður það
ekki gert með því einu að
útvega honum lánsfé til
framkvæmda með þeim
erfiðu kjörum, sem nú
ríkja á erlendum mörkuð-
um. Ráðstafanir verður
einnig að gera til þess aö
auka eigið fé kerfisins
bæði með nýjum opinber-
um framlögum og raun-
hæfari verðlagningu á
seldri orku. Jafnframt
verðum við að horfast í
Viðhorf í orkumálum
Af
tveimur
sjónarhólum
Peter Hallberg: HALLDÓR
LAXNESS. QJ Íslenskað
hefur Njörður P. Njarðvík.
Hið íslenska bókmennta-
félag 1975. Q
ÍSLENDINGAR eru orðnir vel
kunnugir skoðunum Peters
Hallbergs á verkum Halldórs
Laxness. Meðal bóka
Hallbergs um Laxness, sem
komið hafa út á íslensku, eru
Vefarínn mikli og Hús skálds-
ins. Þriðja bókin, Halldór
Laxness, er nú komin út hjá
Hinu íslenska bókmennta-
félagi, en bókin hefur eink-
um verið samín vegna hvatn-
ingar frá félaginu. Peter
Hallberg segir í formála að
bókin sé ..tilraun í þá átt að
draga upp heildarmynd af
Halldóri Laxness sem íslensk-
um menningarfrömuði, en
ekki sem skáldi og rithöfundi
í þröngri merkingu þessara
orða''
Þetta ætlunarverk sitt tekst
Peter Hallberg vel að mínum
dómi, en hefur fátt nýtt til
málanna að leggja. Frásögn
hans er furðu lík fyrri bókum
hans um Halldór Laxness:
sömu tilvitnanir, sömu
ályktanir. Nýbreytnin er eink-
um fólgin í því að síðustu
skáldverk og ritgerðasöfn
Laxness fá umfjöllun og
stuðst er við nýleg skrif um
Laxness þótt af skornum
skammti sé. Peter Hallberg
er eins og áður upptekinn af
þjóðfélagsgagnrýni Laxness.
Það verður þó að segja Peter
Hallberg til hróss að könnun
hans á skáldskap og
skoðunum Halldórs Laxness
er yfirleitt mjög hlutlæg og
fræðileg. Bók hans er fyrst
og fremst kynningarrit, að
mörgu leyti tilvalin leiðbein-
ing fyrir nýja lesendur
Laxness. Hér er í stuttu máli
drepið á margt það, sem
áður var fjallað ítarlega um í
Vefaranum mikla og Húsi
skáldsins. Bókin hefur þess
vegna mikið gildi fyrir bók-
menntanemendur, sem vilja
fá greinargott yfirlit um
Halldór Laxness, skáldskap
hans og skoðanir. Þetta
tvennt verður samt varla
aðskilið Um það vitnar m.a.
bók Hallbergs.
Peter Hallberg sýnir fram á
í kaflanum Stjórnmál og
þjóðfélag hvernig Halldór
Peter Hallberg
Bókmenntir
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Halldór Laxness
svarar andstæðingum jafnvel
í skáldskap sínum Pétur
Pálsson Þrihross túlkar
skoðanir Jónasar Jónssonar
um ungu skáldin, sem eiga
að venja sig á að yrkja um
hið fagra og góða og sorp-
haugur og svinsnáttúra
raunsæisskálda nútímans eru
sótt í gagnrýni ungs guð-
fræðings á verkum Halldórs
sjálfs. Halldór hefur alltaf
verið ákaflega uppnæmur
fyrir öllum skrifum um hann,
ekki sist á síðari árum,
samanber ofnæmi hans fyrir
bókmenntagagnrýni. Það er
rétt, sem Peter Hallberg
heldur fram, að jafnvel lág-
kúrulegar árásir á skáldið
hafa borið vott um hljóm-
grunn hans með þjóðinni.
Hið laxneska í skáldskap
Laxness, hina persónulegu
nýsköpun, skilgreinir Peter
Hallberg með þvi, sem hann
kallar að vísu tilgátu, ,,að
nýjungin liggi að miklu leyti í
því að hann sér ísland af
tveimur sjónarhólum
samtímis. Halldór varð einna
fyrstur landa sinna til að
horfa á ísland samtímis
innan frá og utan frá".
Hallberg segir ennfremur:
„Andstæður íslands og
umheimsins, stöðug viðleitni
Halldórs að lýsa íslenskum
sérkennum er undiraldan í
öllum verkum hans".
Undir þetta er auðvelt að
taka.
augu við þá staðreynd, að
lítið svigrúm er fyrir hendi
við núverandi aðstæður í
efnahagsmálum til þess að
sækja fé í hendur ríkisins
eóa leggja auknar byrðar á
neytendur. Hin þrönga
greiðslustaða, sem fram-
undan er næstu árin hlýtur
því að hvetja til vandvirkni
og varkárni í ákvörðunum
um nýjar fjárfestingar,
jafnframt því sem stefna
verður að því að auka orku-
sölu og nýta þannig sem
bezt afkastagetu þeirra
mannvirkja, sem nú er ver-
ið að reisa.“
Af þessum stuttu tilvitn-
unum í erindi Seðlabanka-
stjórans er ljóst, að á
næstu árum verður við um-
talsverðan vanda að stríða
í orkumálum okkar íslend-
inga. Ástæða sýnist til, að
við stöldrum ofurlítið við
og athugum okkar gang í
þessum efnum. Bersýni-
lega verður að miða verð-
lagningu raforkunnar við
það, að umtalsvert eigið fé
myndist til þess að standa
undir þessari miklu upp-
byggingu og einnig er vafa-
mál, að nú í dag eóa í fyrir-
sjáanlegri framtíð sé nægi-
iegur markaður fyrir alla
þá raforku, sem í undir-
búningi er að framleiða.
Virðist því ekki vanþörf á
að láta hendur standa fram
úr ermum til þess að auka
orkumarkaðinn, eða gera
aörar ráðstafanir til þess
að samræma væntanlegt
framleiðslumagn raforku
og hugsanlega stærð orku-
markaðar.
Ungmenna-
félag Reyk-
dæla sýnir
í Kðpavogi
Ungmennafélag Reykdæia
hefur í vetur sýnt leikrit Guð-
mundar Steinssonar, Skírn í
Logalandi, í Reykholtsdal.
Leikstjóri er Inga Bjarnason.
Akveðið hefur verið að sýna
leikritið á laugardag 3. apríl i
félagsheimili Kópavogs.
A meðfylgjandi mynd eru
Ingibjörg Helgadóttir og Þor-
steinn Pétursson I hlutverkum
sínum í leikritinu.