Morgunblaðið - 15.10.1976, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. OKTÖBER 1976
29
send að svo stöddu en islenska og breska
ríkisstjórnin höfðu þá ákveðið að taka upp
viðræður sín í milli um fiskveiðideiluna.
Islenska Landhelgisgæslan hélt að sér
höndum fyrstu tvo dagana eftir að veiði-
heimildirnar féllu úr gildi en um 60
erlendir togarar, flestir breskir, voru þá
við ólöglegar veiðar úti fyrir landinu.
Landhelgisgæslan lét til skarar skriða
gegn bresku togurunum á þriðja degi frá
því að veiðiheimildirnar féllu úr gildi og
þann dag var klippt á togvira tveggja
breskra togara þennan sama dag komu til
Islands bresku samningamennirnir Roy
Hattersley og Edward Bishop en ekkert
miðaði í samkomulagsátt og hurfu Bret-
arnir héðan af landi brott i fússi.
Krafan um herskipavernd
verður æ háværari
Bresku verndarskipin þrjú voru nú
send á Islandsmið og Roy Hattersley lét
þau orð falla við komuna til London að
flotinn yrði til reiðu og fréttastofufregnir
hermdu að þá, 17. nóvember, væru frei-
gátur hins konunglega breska flota við-
búnar að halda áleiðis á tslandsmið. Kraf-
an um vernd frá flotanum varð nú æ
háværari frá hendi forsvarsmanna út-
gerðarinnar í Bretlandi og breska rikis-
stjórnin virtist vera staðráðin í að togar-
arnir hopuðu ekki af Islandsmiðum þrátt
fyrir áreitni varðskipanna.
Bresku togaraskipstjórarnir biðu nú
komu verndarskipanna en svar þeirra við
fyrstu klippingum varðskipanna var á þá
lund að togararnir héldu sig i hópum og
var iðulega einn togari að veiðum meðan
— allt frá tveimur upp í sex — hringsól-
uðu kringum þennan eins og reyndu að
varna varðskipum leið að honum.
Ekki þótti skipstjórunum á bresku tog-
urunum nægilegt gagn að hinum óvopn-
uðu verndarskipum og þann 19. nóvember
setja þeir bresku rikisstjórninni þá úr-
slitakosti að ef þeir fái ekki vopnaða
vernd fyrir áreitni islensku varðskipanna
frá flotanum innan þriggja daga, þá
mundu þeir sigla af miðunum. Svar
bresku stjórnarinnar við beiðninni var á
þá leið að biðja skipstjórana að vera í
hnapp um verndarskipin. Síðar um dag-
inn gaf'eitt verndarskipanna út þá tilskip-
un til togaraflotans að hann ætti að halda
sig á ákveðnu svæði, sem yrði gætt af
„Stjórn-
mála-
menn-
irnir
sýndu
fram-
f «tf
sym
— ÞEGAR útfærslan (
200 milur gekk ( garð
var allt óljóst hvernig
þróun mðla yrði. Mér
blandaðist þó aldrei
hugur um að þetta átti
eftir að verða strið. Það
kom lika á daginn og
þetta varð jafnframt
harðasta þorskastrið
okkar tslendinga við
Breta, þvi tvö þau fyrri
voru barnaleikur I
samanburði við þessi
ðsköp, sagði Guðmund-
ur Kjærnested skip-
herra, en hann dvelst
nú i Danmörku, þar
sem unnið er að við-
gerðum á varðskipinu
Tý.
— Hámarki náðu
átökin I april og mai og
vissulega máttum við
strax ( upphafi gera ráð
fyrir að þau færu
harðnandi eftir þvi sem
á liði. Við lslendingar
sðttum harðar en i fyrri
þorskastrfðum þegar (
byrjun og þá var lika
harðar varist af hinum.
— Ég gleymi senni-
Iega seint aðför freigát-
unnar Falmouth að Tý,
þegar hún var næstum
búin að hvolfa skipinu
en Týr hallaðist þá um
70 gráður út á hlið. Það
Guðmundur Kjærnested.
var ekki hægt að vera f
neinum vafa um að eini
tilgangur freigátuskip-
stjórans með þessum
aðgerðum var að reyna
allt, sem hann gæti til
að gera Tý ðvirkan f
strfðinu. Það skipti
engu hvernig það yrði
gert, þetta var lokatil-
raun hans.
— Við skulum gera
okkur grein fyrir þvf að
bresku freigáturnar og
dráttarbátarnir gerðu
það viljandi að sigla á
varðskipin. Einhverjir
hafa sagt að það væri
enginn vandi að forðast
þessar ásiglingar. Það
var hægt með þvl að
vera ekki á staðnum eða
iáta togarana afskipta-
lausa. En það var
tilgangur okkar að
verja landhelgina og
samkvæmt þvi unnum
við.
— Staðan hjá Land-
helgisgæslunni nú er
þannig að við ráðum við
að verja þessa 200
mflna landhelgi eins og
sakir standa. Eina
vandamálið eru skip
okkar tslendinga
sjáifra og við vitum
heldur ekki nema fisk-
veiðiflotar frá erlend-
um rfkjum taki á ný að
herja á fiskimiðin við
tsland þannig að
Gæslan verður alltaf að
vera á varðbergi.
— Aðstöðu
gæslunnar þarf að bæta
á mörgum sviðum. Það
hefur verið vel vandað
til uppbyggingar á
skipastóli hennar en að-
staða starfsfðlksins f
landi er mjög bágborin.
Skrifstofur Gæslunnar
eru I tveimur herbergj-
um, önnur tvö herbergi
undir súð eru notuð
fyrir loftskeytastöð og
kaffistofu. Flugáhöfnin
hefur til umráða gamla
sðttvarnarhúsið við
Ananaust en það var
dæmt ðnothæft fyrir
„ástandspfur“ árið
1942. Það er þvf
heitasta ðsk mfn að vel
verði búið að fólkinu f
landi, þvf verkefnin hjá
þvf eiga ekki sfst eftir
að aukast.
— Þegar ég Ift yfir
þetta eina ár, sem liðið
er frá útfærslunni er
mér efst f huga sú
framsýni, sem þeir
stjðrnmálamenn, er að
útfærslunni stððu,
sýndu. Ég sé þetta ef til
vill betur hérna úti f
Danmörku en heima.
tsland er alls staðar tal-
ið forysturfki f land-
helgismálum og jafnvel
Bretar hafa orðið að
gera okkar orð að sfn-
um. Stefna okkar var
rétt og það eina, sem
umheimurinn skildi
ekki, var að við vorum á
undan, sagði
Guðmundur að lokum.
verndarskipunum. Ekki vildu bresku
togaraskipstjórarnir sætta sig við þessa
tilskipun og krafan um herskipavernd
varð æ háværari í talstöðvum togaranna.
20 breskir togarar
fara út fyrir 200
milurnar í mótmælaskyni
Til að koma ti^gnóts við óskir togara-
skipstjóranna stækkuðu bresku verndar-
skipin það svæði, sem togurunum var gert
að veiða á úti fyrir Austurlandi en 21.
nóvember voru þar um 40 breskir togarar.
Varðskipin héldu sig i námunda við hóp-
inn og stugguðu við þeim togurum, sem
voru á veiðum utan hans. Sex breskir
togarar voru þennan sama dag við veiðar
fyrir Vestfjörðum en varðskip stuggaði
við þeim og héldu þeir í átt á miðin fyrir
austan.
Breskir ráðamenn drógu við sig að gefa
togaraskipstjórum svar við úrslitakostum
þeirra um flotavernd en þessa sömu daga
sátu samninganefndir V-Þjóðverja og Is-
lendinga á fundum í Bonn og var þar
gengið frá þeim samkomulagsdrögum,
sem Alþingi síðar staðfesti. íslensku varð-
skipunum tókst þrátt fyrir vernd eftirlits-
skipanna að halda stórum hluta bresku
togaranna frá veiðum og jafnvel að klippa
á togvira togaranna. Þessi vasklega fram-
ganga varðskipsmanna varð mjög til að
skapa örvinglan meðal bresku togaraskip-
stjóranna sem nú héldu sig í hnapp úti
fyrir Austurlandi.
Ölgan meðal bresku togaraskipstjór-
anna fór enn vaxandi. Fæstir togaranna
voru við veiðar og fresturinn, sem togara-
skipstjórarnir höfðu sett bresku stjórn-
inni um að svara beiðni þeirra um flota-
vernd, rann út án þess að nokkurt svar
bærist. Tveimur sólarhringum eftir að
fresturinn rann út barst togaraskipstjór-
unum skeyti frá bresku stjórninni þar,
sem þeir voru beðnir að biða átekta um
stund. Ekki voru allir bresku togaraskip-
stjórarnir ánægðir með þetta svar og til-
kynntu 20 breskir togarar að þeir væru á
leið út fyrir 200 sjómilna mörkin.
Breski flotinn sendur
á íslandsmið
Willlam Rodgers, flotamálaráðherra
Breta, tilkynnti á fundi í neðri málstof-
unni 25. nóvember að ákveðið hefði verið
að senda flota Bretadrottningar á íslands-
mið og um svipað leyti og ráðherrann
mælti þessi orð lagði fyrsta freigátan
Leopard af stað á íslandsmið og kom þang-
að siðdegis. Tilkynnt var jafnframt að
tvær aðrar freigátur væru væntanlegar á
íslandsmið á næstu dögum. Þar með var
„þriðja þorskastríðið" á lslandsmiðum
hafið. islenska rikisstjórnin mótmælti
þessari flotaíhlutun og tók fram að slik
valdbeiting útilokaði allar frekari viðræð-
ur við ríkisstjórn Bretlands, a.m.k. unz
hin bresku skip hyrfu af Islandsmiðum.
Andrúmsloftið hjá skipverjum bresku
togaranna gjörbreyttist við komu freigát-
unnar Leopard á miðin en 37 breskir
togarar voru þá á miðunum fyrir austan
land og hófu þeir veiðar og tóku að dreifa
sér á ný um veiðisvæðið. Eins og síðar átti
eftir að koma glögglega á daginn i þessu
þorskastriði, sem þeim fyrri, reyndist
breska flotanum oft erfitt að hindra að-
gerðir islensku varðskipanna.
Fyrsta atvikið af þessu tagi átti sér í
þann mund, sem freigátan Leopard var að
koma á míðin en þá varð hún að láta i
minni pokann i kappsiglingu við varðskip-
ið Ægi að hópi breskra togara. Þrir
dráttarbátar lögðu einnig sitt af mörkum
til að verja togarana en skipshöfn Ægis
undir stjórn Gunnars Ólafssonar skip-
herra tókst að klippa á togvíra eins Grims-
bytogara við nefið á freigátunni og þrem-
ur dráttarbátum.
Bretar beittu ekki einungis dráttarbát-
um og freigátum gegn islensku Land-
helgisgæslunni því Nimrod- njósnaþotur
voru iðulega á sveimi hér við land meðan
Sjá næstu
síðu^^/^
ÞAR VAR LÁTIÐ VAÐA Á SÚÐUM