Morgunblaðið - 12.06.1977, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JUNÍ 1977
Juan Carlos með hermönnum
Emilio Villaescusa hershöfðingi, yfirdðmari spænska hersins, ásamt fjölskyldu
sinni eftir að iögreglumenn björguðu honum úr höndum mannræningja sem höfðu
hann á valdi sínu (19 daga í febrúar.
um herstöðvum í staðinn fyrir hernaðar-
aðstoð, sem þeir veita Spánverjum.
Daglegt samneyti við verkamenn,
skrifstofumenn og stúdenta breytti af-
stöðu ýmissa liðsforingja, sem höfðu
fengið stjórnmála menntun sína í her-
búðum. Frjálslynd hreyfing varð til í
heraflanum og nokkrir liðsforingjar
stofnuðu samtök, er voru kölluð Lýð-
ræðissamband hersins, UMD. Níu félags-
menn þessara samtaka voru leiddir fyrir
herrétt og dæmdir fyrir samsæri um
byltingu í hernum 1975.
Juan Carlos konungur og Suarez for-
sætisráðherra reyna að binda enda á
stjórnmálaafskipti heraflans, en auka
jafnframt hæfni hermannanna og
hækka laun þeirra. Hafizt var handa í
janúar um að hrinda í framkvæmd ráð-
stöfunum, sem miða að þvl að gera her-
inn ópólitískan og breyta skipulagi hans
á þann veg, að það verði svipað því sem
Reynirherinn
aðhrifsa til
sfn völdin?
Mesta hættumerkið við kosningarnar á
Spáni 15. júní er mikil reiði, sem þær
stjórnmálabreytingar, er orðið hafa í
landinu síðan Franco lézt fyrir tæpum
tveimur árum, hafa vakið meðal íhalds-
samra hershöfðingja. Hvorki stjórn
Adolfo Suarez forsætisráðherra né and-
stöðuflokkur stjórnarinnar hafa dregið
dul á ótta um, að herinn kunni að freist-
ast til að hrifsa til sín völdin með stjórn-
arbyltingu.
Öfgasinnar til hægri virðast vera stað-
ráðnir I því að kynda undir óánægju í
hernum, sem er skipaður 300.000 mönn-
um. Að vísu felst í því nokkur trygging
gegn byltingu, að herinn hefur lýst yfir
hollustu við Juan Carlos konung, sem
hefur verið driffjöður þeirra breytinga
er hafa verið gerðar í lýðræðisátt. En
herinn hefur lýst því yfir, að hann muni
ekki halda að sér höndum og gefa stjórn-
inni frjálsar hendur til að breyta kerf-
inu, sem Franco setti á laggirnar.
Mesta reiði vakti í hernum að stjórnin
aflétti banni við starfsemi kommúnista-
flokksins í aprílr þar sem Suarez for-
sætisráðherra taldi að kosningarnar
gætu ekki orðið lýðræðislegar ef komm-
únistar fengju ekki að taka þátt I þeim.
Flotamálaráðherrann, Gabriel Pita de
Veiga aðmíráll, sagði af sér. Yfirstjórn
hersins kom saman til fundar og gaf út
yfirlýsingu þar sem látin var I ljós megn-
asta fyrirlitning á ákvörðun stjórnarinn-
ar en sagt að herinn sætti sig við orðinn
hlut. Hins vegar sagði i yfirlýsingunni,
að herinn léti ekki viðgangast nokkuð
það, sem stofnað gæti í hættu tilveru
konungsdæmisins og einingu Spánar.
Herinn vandist því á stjórnardögum
Francos að taka þátt í stjórn landsins.
Margir yfirmenn fengu mikilvæg em-
bætti og að minnsta kosti tveir hershöfð-
ingjar og einn flotaforingi hafa alltaf
setið I ríkisstjórninni og gegnt störfum
hermálaráðherra, flugmálaráðherra og
flotamálaráðherra. Luis Carrero Blanco
forsætisráðherra, hægri hönd Francos
hershöfðingja um árabil, var aðmiráll.
Skæruliðar þjóðernissinnaðra Baska
réðu hann af dögum 1974.
Franco greiddi hermönnum sínum ríf-
legt kaup í mörg ár eftir sigurinn í
borgarastríðinu 1936 — ’39, en hermenn-
irnir drógust aftur úr óbreyttum borgur—
um þegar mikill uppgangur hófst í
spænsku efnahagslífi um og eftir 1960.
Ofurstar og höfuðsmenn urðu á fá sér
aukavinnu til að framfleyta fjölskyldum
sínum og gerðust sölumenn og skóla-
kennarar í frístundum. Og þótt Franco
veitti heraflanum pólitísk völd og aðild
að stjórn ríkisins hélt hann herútgjöld-
um niðri. Heraflinn varð að sætta sig við
notaðar flugvélar, skriðdreka og skip,
sem fengust aðallega frá Bandarikja-
mönnum samkvæmt samningi, er heimil-
aði Bandaríkjamönnum afnot af spænsk-
er í herjum NATO sem Spánverjar vilja
aðild að. Þrátt fyrir efnahagssamdrátt
jók stjórnin herútgjöld i febrúar og hét
framlögum í sjóð, sem á að nota til að
hrinda i framkvæmd áætlun um nútíma-
breytingar í heraflanum. Herinn mundi
hagnast á aðild að NATO, þar sem þjálf-
un hermanna yrði bætt og gæði og stöðl-
un hergagna aukast. Jafnframt fælist í
þvi trygging fyrir þvi að önnur aðildar-
ríki kæmu Spáni tii hjálpar er á landið
yrði ráðizt og slíka tryggingu er ekki að
finna i samningi Spánverja og Banda-
ríkjamanna.
Konungurinn hefur gefið út tilskipan-
ir um hlutleysi hersins, en eftir á að
koma í ljós hvort herinn sættir sig við
það, að pólitísk áhrif hans verði að engu.
Dagblað hægrisinnaðra hermanna, sem
börðust í borgarastríðinu, E1 Alcazar,
flýtir sér jafnan að notfæra sér allt sem
bendir til óánægju í hernum. Blaðið
stendur í nánu sambandi við öfgasinn-
aða hershöfðingja, þar á meðal marga er
börðust í „Bláa herfylkinu" á austurvíg-
stöðvunum í síðari heimsstyrjöldinni.
Nýlega hermdi E1 Alcazar, að stjórnin
hefði bannað skriðdrekasveitum að taka
þátt í hersýningu í Madrid af ótta við að
yfirmenn þeirra reyndu að gera bylt-
ingu. Yfírmenn heraflans skutu á fundi
til þess eins til að láta í ljós fyrirlitningu
á greininni og það sýndi hvað þeir litu
hana alvarlegum augum.
Juan Carlos konungur hefur ýmist
fengið hrós eða gagnrýni fyrir að leggja
áherzlu á náið samband sitt við herinn.
Kvartað er yfir því að í hernum séu of
margir ofurstar og hershöfðingjar sem
„lifðu í öðrum heimi“, bæði frá pólitísku
og hernaðarlegu sjónarmiði. Flestir
frjálslyndir foringjar í hernum gengu í
hann eftir 1965 og sumir þeirra hafa
háskólapróf og aðrir próf úr tækniskól-
um. Þeir vilja að hernum stjórni sér-
fræðingar í hernaðartækni og að
hreinsað verði til í skrifstofubákni hers-
ins. Eini hægrisinninn í hernum, sem
þeir virða, er Milans del Bosch hershöfð-
ingi, yfirmaður brynvarða herfylkisins,
er þeir telja anjallasta og hættulegasta
mann hersins og háskalegan lýðræði.
Lögregla á götu f miðborg Madridar þar sem hún dreifði mótmælafólki með reyksprengjum.