Morgunblaðið - 12.06.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JtJNÍ 1977
Rætt við Gísla Vagnsson á Mýrum í Dýrafirði
Vlð bæinn Mýrar f Dýrafirði
er eitt mesta æðarvarp hérlend-
is og fyrir nokkru var Mbl. þar
á ferð til að ræða við Gfsla
Vagnsson bónda á Mýrum nm
æðarvarpið. Tveir synir Gfsla,
Valdimar og Bergsveinn, búa
þarna núna og sjá um búskap-
inn, en Gfsli segist vera orðinn
það heilsuveill að hann sé að
mestu hættur störfum við búið.
Hann var fyrst spurður hversu
mörg hreiður væru hjá þeim
núna:
— í fyrra töldum við hér um
3.400 hreiður og hefur þeim
farið heidur fækkandi hin síð-
ari ár. Þegar mest var, á árun-
um kringum 1964 voru hér um
6.000 hreiður, en nú hygg ég að
Helgi bóndi í Æðey Þórarins-
son sé kominn upp fyrir okkar
og sennilega er hann með
stærsta æðarvarp landsins
núna. Skýringin er sennilega sú
að Æðey liggur langt frá þétt-
býlisstöðum og þar er því
minna af vargfugli, sem er einn
mesti óvinur og skaðvaldur æð-
arvarpsins. Auk þess er Helgi
mjög áhu.gasamur um æðar-
varpið og sinnir því vel.
í hverju er sú aðhlynning
fólgin?
— Æðarvarpið þarf margs
konar aðhlynningu, segir Gísli
Vagnsson, og stundum, þarf að
vaka yfir þvi hér ef leysingar
eru miklar á vorin og hætta er á
að varplandið fari i vatn. Þá
þarf að hækka hreiðrin með því
að setja undir þau hey og reyna
að halda þeim þurrum, taka
burtu blautan dún o.s.frv. Það
er vitað að fuglinn hænist að
manninum þvi betur þar sem
maðurinn er mikið á ferðinni
um varpið. Fuglinum bregður
þá síður við ferðir manns um
varpið og fer jafnvel ekki af
hreiðrinu þó að verið sé að taka
dúninn og þá kemur fyrir að
maður verður að lyfta honum
af setja hann við hliðina á
hreiðrinu meðan dúnn er tek-
inn og síðan setja hann á
hreiðrið aftur.
— Ef fuglinn er hins vegar
hræddur þá flýtir hann sér af
hreiðrinu og skilur eftir sig skít
og þá verður fremur óþrifalegt
f hreiðrinu eins og gefur að
skilja.
GIsli Vagnsson, bóndi á Mýrum I Dýrafirði.
Mesta ógnun
ædarvarpsins
er vargf uglinn
— Aðrir fuglar hreyfa sig á
meðan og nota tækifærið til að
fara aðeins í vatn.
Þá var rætt um dúntekjuna
sjálfa og Gísli var spurður að
því hvernig henni væri háttað:
— Yfirferðin um varplandið
tekur nokkra daga, en reynt er
að fara eitthvað á hverjum
degi, og ekki er hægt að fara
um í rigningu. Dúnninn er tek-
inn svona tvisvar til þrisvar yf-
ir varptimann og það er talið að
það þurfi um 50—60 hreiður til
aó fylla kilóið. Við höfum því
verið með um það bil 60 kg nú
að undanförnu.
Hvenær hefst varptíminn?
— Það er um miðjan maí eða
þar um bil og liður um það bil
mánuður þar til ungarnir koma
úr egginu. Nokkrar leggjast þó
seinna, allt fram að mánaða-
mótum maí—júní.
Hverjar eru helztu hættur
sem steðja að æðarvarpi?
— Það er án efa vargfuglinn,
sem er mesta ógnunin. Honum
hefur fjölgað mjög á seinni ár-
um og það er að mestu vegna
þess að það er auðveldara fyrir
hann en oft áður að afla sér
fæðu. Þetta á við hér í Dýra-
firði, en síður t.d. í Æðey, eins
og ég sagði áðan. Varpstaðir
svartbaks eru hér nærri og
hann leitar fanga í æðarvarp-
inu. Hann verpir líka t.d. í
Breiðafjarðareyjunum, ekki
sízt eftir að byggð þar hefur
lagst niður og þar hefur það
stórlega aukizt. Nú hefur verið
ráðinn skotmaður og í fyrra
fylgdi honum nemi á vegum
Líffræðistofnunar háskólans og
athugaði innihald maga svart-
bakanna. Það kom í ljós þegar
fuglinn var krufinn, að í fjór-
um af hverjum fimm fuglum
var einn eða fleiri æðarungar
þ.e. þar sem æðarvarp var
nærri.
— Svartbakurinn t.d. sækir
mjög í varpið þegar ungar hans
eru litlir, svona frá miðjum
júní og fram í júlímánuð, og
jafnvel lengur, en minna eftir
að ungar hans verða stærri. Það
hefur líka komið fyrir þó það sé
sjaldgæfara að svartbakur hef-
ur ráðist á fullvaxinn æðarfugl
og þreytt hann á sundinu og
síðan rifið hann í sig.
— En þó að vargfugl sé skað-
valdur er það ýmislegt annað,
sem ógnar æðarvarpinu, t.d.
hitastig sjávarins þegar ung-
arnjr fara í sjóinn. Hitastigið
getur raskað allri fæðuöflun
fyrir þeim og t.d. hafísveturinn
1965 var sjórinn mjög kaldur og
það er enginn vafi á að það
hafði mikil áhrif til fækkunar.
Þá má nefna að hrafninn getur
gert mikinn óskunda í æðar-
varpi, en hann tekur ekki unga
eftir að þeir koma á sjóinn.
Að síðustu ræddi Gísli nokk-
uð leiðir, sem farnar hafa verið
til að bægja frá hættunni, sem
stafar af vargfugli:
— Við höfum margoft lagt til
að Sveinn Einarsson veiðistjóri
væri fenginn með flokk manna
til að vinna að fækkun varg-
fuglsins t.d. með viðeigandi
svefnlyfjum og hafa nokkrar
tegundir svefnlyfja verið próf-
aðar. Fuglafræðingar eru hins
vegar alltaf hræddir um örn-
inn, að honum verði hætta búin
ef miklu verður dreift af svefn-
lyfjum, þar sem þessir fuglar
leita sér ætis. Æðarvarpinu
stafar einnig mikil hætta af
erninum, því t.d. þegar hann
flýgur yfir æðarvarp þá fara
allar kollurnar af hreiðrunum
og á meðan geta aðrir fuglar,
t.d. hrafninn ráðist á egginn og
hreinsað hreiðrin. Við Breiða-
fjörðinn þar sem örninn hefur
setzt að hefur æðarfugli t.d.
stórfækkað og bændur á Skála-
eyjum og Látrum sjá ekki fram
á annað en eyðingu æðarvarps
hjá þeim.
— En hér er á ferðinni mikið
vandamál og það þarf að finna
einhverja lausn á því og við
viljum helzt að notað sé svo
sterkt svefnlyf að vargfuglarn-
ir, sem komast í það sofni á
nokkrum mínútum, því þá ná
þeir ekki að dreifa sér og geta
þvi ekki legið hér og þar, sem
æti fyrir örninn, sagði Gisli
Vagnsson að lokum.
Eftir spjallið við Gísla var
gengið í fylgd heimamanna nið-
ur í æðarvarpið, sem er í fjör-
unni neðan við bæinn og verða
myndirnar hér látnar nægja
sem lýsing á þeirri gönguför.
.
Hér sést yfir hluta varplandsins neóan við Mýrar og bærinn í
brekkunni ofan við.
■ - -.

/ L? > ■>»
Kollurnar gera sér hreiður
nánast við hvaða aðstæður sem
er og hér hefur þeim verið
gefinn kostur á gömlum hjól-
barða...
Tveir æðarkóngar eru í varpinu við Mýrar og hér er annar á
miðri myndinni og má sjá að m.a. nef hans er nokkuð öðru vísi
en á blikunum I kring
I kýs að vera innan um grjótið.
Þannig Hggja kollurnar á hreiðrunum og renna mjög saman við
umhverfið svo að varlega verður að ganga um varpið.
Sumar fara ekki af hreiðrun-
um þó að dúnninn sé tekinn og
verður þá að lyfta þeim af og
setja þær síðan aftur á þau.