Morgunblaðið - 22.01.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. JANUAR 1978
VERÖLD
Endurminn-
ingar ýfa upp
gömul sár
hélt aftur heim til Júgóslavfu, f
október 1958, kveóst hann hafa
verið orðinn sannfærður um það,
að sjálfstæðum smárfkjum á borð
við Júgóslavíu væri hollast að
halda Sovétmönnum í hæfilegri
fjarlægð, ef þau vildu fá að ráða
sér sjálf framvegis. Segir hann
frá því, er Júgóslavar hugðust
hjálpa Sovétmönnum úr klípu f
uppreisninni í £ngverjalandi árið
1956 — en lentu sjálfir í ógöngum
fyrir vikið. Þannig var, að fyrr-
verandi forsætisráðherra Ung-
verjalands, Imrt Nagy, leitaði
Það hefur lengi verið heldur
kalt með Sovétmönnum og Júgó-
slövum. Þó brá aðeins til betri
tfðar f ágúst sfðast liðnum, þegar
Tftó Júgóslavfuforseti kom við f
Moskvu á leið sinni til Kfna. En
rétt fyrir áramótin kólnaði aftur.
Astæðan er sú, að júgóslavneskur
diplómat gaf út endurminningar
sfnar, og hafði ýmislegt að segja,
sem Sovétmönnum Ifkaði miður.
Lögðu þeir fram formleg mót-
mæli um daginn og ætla greini-
lega að halda þessu til streitu.
Höfundur endurminninganna
heitir Veljko Micunovic og er
rúmlega sextugur að aldri. Hann
er hættur störfum, býr nú í
Belgrad og er orðinn heilsuveill.
En fyrr á árum gegndi hann
mörgum mikils háttar embættum
— var varainnanríkisráðherra, og
um eitt skeið yfirmaður leyni-
þjónustunnar ásamt með fleiru.
Tvisvar var hann sendiherra í
Moskvu, í fyrra sinnið árin
1956—58 og byggir hann endur-
minningarnar að hluta á dagbók-
um sinum frá þeim tfma.
Micunovíc segir frá því, að sér
hafi brugðið heldur illa, er hann
kom til Moskvu, og leit hann
Sovétríkin nokkuð öðrum augum
eftir dvölina þar. Hann kom þang-
að snemma árs 1956, rétt eftir, að
sættir tókust með Tító og eftir-
mönnum Stalíns, þeim Krútsjoff
og Búlganín. Þegar Micunovic
LJ(IF BROS, LJÓTAR HUGSANIR
sovéskum leiðtogum
Micunovie og kona hans heilsa
NAGY — Tóku hann og skutu
hælis í júgóslavneska sendiráðinu
í Búdapest. Júgóslavar sömdu við
hina nýju ríkisstjórn landsins um
það, að Nagy yrði ekki mein gert,
þótt hann færi úr sendiráðinu.
Það fór samt svo, að sovézkir her-
menn tóku hann höndum um leið
og hann kom út og hann var sfðan
skotinn.
Það er augljóst af bók Micuno-
vic, að hann telur sovézka ráða-
menn heimsvaldasinna og haldna
„stórveldabrj álæði“ og sé smá-
ríkjum bezt að hafa alla gát á í
skiptum við þá. Micunovic nefnir
það til dæmis, sem Zjúkov mar-
skálkur sagði eitt sinn f einkasam-
ræðum, að hersveitir hans hefðu
hæglega getað lagt undir sig Júgó-
slavíu alla á þremur dögum árið
1948 — þ.e. um það bil, sem slitn-
aði fyrst upp úr með Tító og
Stalfn.
Endurminningar Micunovic eru
æði miklar að vöxtum, og alldýr-
ar. Þrátt fyrir það seldist fyrsta
útgáfan upp á fáum vikum — og
nam hún þó tíu þúsundum ein-
taka. Aftur á móti var bókarinnar
hvergi getið í blöðum í Júgóslavfu
— nema hvað eitt þeirra gat út-
komunnar i örfáum orðum án
þess að ræða efnið. Það er efalít-
ið, að júgóslavneskum ráðamönn-
um líka endurminningarnar vel.
En þeim kemur ekki til hugar að
gefa það til kynna opinberlega.
—THE ECONOMIST.
r
I nætur-
vinnu með
númer á
brjóstinu
Það var f Manila á Filippseyj-
um fyrir stuttu. Klukkan var orð-
in sex að kvöldi. Ung hjúkrunar-
kona, Luzminda að nafni, var að
hætta á vakt f sjúkrahúsiu. Hún
hafði fataskipti f snatri, braut
einkennisbúninginn saman og
stakk honum niður f töskuna sfna
hljóp út og hraðaði sér niður f bæ.
Hún var að verða of sein f nætur-
vinnuna.
Hún var svo sein fyrir, að þegar
hún kom á næturvinnustað hafði
hún rétt tfma til þess að Iita á sér
varirnar; f þvf bili kvað við hring-
ing f salnum. Hringingin var til
merkis um það, að hópur jap-
anskra ferðamanna væri á leið-
inni inn. Þjónar brugðu við skjótt
og tóku sér stöðu, hljómsveitin
hóf að leika, og Luzminda og sam-
starfsstúlkur hennar, 80 talsins,
hröðuðu sér yfir f annan enda
salarins þar sem var dauflega lýst
og stóðu þrjár raðir stóla. Þær
komu sér f sætin — og settu upp
sfn blfðustu bros, Ifkt og það ætti
að fara að taka hópmynd. Falleg-
ustu stúikurnar höfðu setzt
fremst; hinar aftar, sem farnar
voru að eldast og láta á sjá. Stúlk-
urnar voru tölusettar: þær báru
kringlótta plötu með númeri á
blússukraganum. Luzminda vin-
kona okkar var númer 94.
Hún hafði verið allan daginn að
sinna særðum stjórnarhermönn-
um komnum úr bardögum við
múhameðstrúarmenn á suðureyj-
unum. En hjúkrun er ekki sér-
lega vel borguð á Filippseyjum,
og Luzminda á fyrir nokkrum
systkinum sfnum að sjá. Þess
vegna vinnur hún Ifka á kvöldin.
Þá vinnur hún f vændishúsi.
Flestar hinar stúlkurnar, sem
með henni vinna, eru þar Ifka af
illri nauðsyn.
Framkvæmdast jórinn tilkynnti
nú, að viðskiptavinirnir væru að
koma upp, og stúlkurnar breikk-
uðu brosin enn. Viðskiptavinirnir
reyndust fimm japanskir kaup-
sýslumenn, roskinn forstjóri og
f jórir undirmenn hans nokkru
yngri. Þeir fengu sér sæti gegnt
stúlkunum og fóru að virða vör-
una fyrir sér. Stúlkurnar brostu
enn — sama brosinu, og var það
orðið nokkuð stirðlegt, þegar hér
var komið sögu. Loks voru við-
skiptavinirnir búnir að velja. Til-
kynntu þeir það „sýningar-
stjóra", sem kallaður var og hjá
þeim stóð, en hann kallaði sam-
stundis upp númer stúlknanna.
Þær, sem kallaðar voru, risu þá á
fætur og héldu upp á loft. Hinar
virtust ekki sérlega vonsviknar;
þær virtust bara fegnar hvfldinni
— enda búnar að brosa f tuttugu
mfnútur samfleyttar. Ein hafði
reyndar gefizt upp og farið; hún
var nýbyrjuð. Þegar Japanirnir
voru farnir upp á eftir stúlkun-
um, sem þeir völdu tilkynnti
framkvædastjórinn þeim, er eftir
sátu, að næsti hópur kæmi eftir
tvo tfma...
„Klúbburinn** þar, sem þessu
fór fram, heitir „Hvfti hesturinn"
og eru f jölmargir slfkir f Manila.
Vændishús eru bönnuð þar f
borg, svo að þau eru rekin undir
ýmsu yfirskyni — kölluð klúbbar,
kabarettar og annað þvf um Ifkt.
Viðskiptavinirnir f Hvfta hestin-
um og öðrum, álfkum „klúbbum**
eru nærri eingöngu Japanir, vel
settir og virðulegir kaupsýslu-
menn. Þeir skreppa yfir sundið,
oftast nokkrir saman og stundum
margir, leigja sér hótelherbergi
daglangt og eru farnir að kvöldi.
Þeir borga fyrir fram og rennur
það mestan part f sjóð vændis-
hússins en stúlkurnar lifa á þjór-
fé og vill tii, að Japanirnir eru
örlátir. Vændishúsin eru vel og
rösklega rekin. Það er samið og
borgað fyrir fram, sfðan koma
viðskiptavinirnir og er þá vör-
unni stillt upp til sýnis, þeir velja
sér gripi, viðskiptin eru fullnuð
og þeir farnir eftir klukkutfma!
Engum er hleypt inn, nema hann
hafi „pantað tfma“. Þarna er ekki
hægt að ganga inn fyrirvaralaust,
eins og f venjulegum verzlun-
um... Það gæti Ifka orðið eigand-
anum hættulegt, þvf að vændis-
hús eru bönnuð f borginni, eins
og fyrr sagði. Bezt er að hafa
reksturinn f föstum skorðum,
verzla aðeins við góðborgara og
selja f „pökkum" en ekkilausri
vigt! Hagræðingin borgar sig. At-
vinnuvegurinn hefur stóreflzt
eftir að vændishúsastjórar tóku
upp þetta skipulag. Nú orðið kem-
ur u.þ.b. fjórðungur milljónar
viðskipavina frá Japan á ári
hverju.
Alltaf öðru hverju vekjast upp
einhverjir siðapostular og skrifa í
Manilablöðin æsingagreinar um
það, að verið sé að selja Japönum
fósturlandsins freyjur og megi
þessi svfvirða ekki viðgangast
deginum lengur; stjórnvöld verði
að grfpa til strengilegra ráða þeg-
ar f stað. En það veldur engu.
Stjórnvöldin láta sér nægja að
banna vændi. Þau munu ekki
uppræta það á næstunni. Ymis
yfirvöld og embættismenn hafa
dágóðar aukatekjur af þeim —
þiggja sem sé mútur fyrir það að
láta þau f friði. Og sumir hafa
meira en aukatekjur: eigandi
„Hvfta hestsins" sinnir embættis-
störfum hjá hinu opinbera til
klukkan fimm á daginn — þá
stimplar hann sig út, sezt upp f
Lincolninn sinn og heldur f eftir-
vinnuna ..
— ROBERT WHYMANT.
LÆKNISLYF
Aspirín við
blóðrásar-
truflunum!
Aspirfn, salicylsýra, er trúlega
eitthvert algengasta læknislyf
sem um getur. Það hefur verið
notað lengi, frá þvf 1899. Er það
alkunnugt með öllum siðmennt-
uðum þjóðum heims og ófáar
lestir af þvf gleyptar á hverjum
degi við höfuðverkjum, flensu og
sleni ýmiss konar. Þá má nefna,
að aspirín f stórum skömmtum
linar gigtarþrautir og álfka verki.
Til skamms tíma miln fáa eða
enga hafa grunað, að aspirfn
dygði við öðru en slfkum minni
háttar meinum. En nú er komið á
daginn, að það er öflugra en
menn hugðu. Það er sem sé búið
að sanna það, svo að nokkuð sé
nefnt, að aspirfn kemur að gagni
við blóðtappa og ýmsum öðrum
truflunum á blóðrásinni til hjart-
ans og heilans. Hafa farið fram
vfðtækar rannsóknir á þessu í
Bandarfkjunum, Bretlandi,
Kanada, Noregi og Vestur-
Þýzkalandi og niðurstöðurnar all-
ar á sömu lund. Aspirfn, eða
salicylsýra, getur komið f veg
fyrir blóðrásartruflanir og hjarta-
áföll, sé þess neytt að staðaldri.
Getur sjúklingum dugað að taka
þrjár töflur (1.5g) á dag. Þetta
skyldi þó aðeins gert að læknis-
ráði. Skammturinn skiptir t.d.
miklu.
Það er og ljóst af rannsóknum f
sjúkrahúsum, að aspirfn getur
dregið úr Ifkunum til þess, að
menn verði bráðkvaddir eftir
hjartaáfall. Til dæmis að nefna
voru 635 hjartasjúklingum f
Cardiff í Bretlandi gefin 300
milligrömm aspirfns á dag I tvö
ár. öðrum hópi hjartasjúklinga
voru hins vegar gefin þóknunar-
lyf. Dánartalan f þeim hópi reynd-
ist 13.6% — en aðeins 8.8% í fyrr
nefnda hópnum. Síðari rannsókn-
ir benda til þess, að enn megi
lækka dánartöluna verulega.
Það virðist, að sjúkiingarnir lifi
þvf lengur eftir hjartaáfall þeim
mun fyrr, sem þeir byrja að neyta
aspirfnsins. Ennfremur virðist
skammturinn skipta miklu, eins
og áður sagði.
Víðtækasta rannsóknin, sem
fram hefur farið til þessa átti sér
stað I Bandarfkjunum. Tðk hún
til sjö sjúkrahúsa. Var það til at-
hugunar, hvort salicyisýra gæti
minnkað Ifkurnar til annars
hjartaáfalls og komið f veg fyrir
það, að menn yrðu bráðkvaddir
eftir áfall. 945 hjartasjúklingar
voru athugaðir. Höfðu þeir allir
fengið áfall fyrir skömmu, hálf-
um öðrum mánuði, og lágu enn f
sjúkrahúsum. Þeim var skipt f
þrjá hópa, hverjum f einum hópn-
um gefnin 1500 milligrömm af
aspirfni á dag, sjúklingunum f
öðrum hópnum voru gefin önnur
lyf við blóðtappamyndun, en
þriðji hópurinn fékk einungis
þóknunarlyf.
Rannsóknin hófst f janúar árið
1971 og lauk henni f endaðan
marz í fyrra. Það varð ljóst, þegar
upp var staðið, að mun færri
þeirra sem tóku aspirfnið höfðu
fengið annað áfall eða orðið bráð-
kvaddir, en hinir...
—KONRAD
MtlLLER-HRISTIANSEN.