Morgunblaðið - 06.05.1978, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MAI 1978
30
Dr. Magni Guðmundsson:
Er grundvöllur f yrir
g j aldey r isbr ey tingu ?
Síðast liðið haust sendi ég1
„Velvakanda" stuttan pistil undir
fyrirsögninni „Þung króna“, sem á
jafnvel enn meira erindi til
lesenda Morgunblaðsins nú en þá.
Tilefnið var, að vinur minn Jónas
Pétursson, fv. alþingismaður,
hafði í útvarpsþætti alllöngu áður
lagt tii, að gefnir væru út nýir
seðlar tveim núllum færri. Síðar
flutti Olafur G. Einarsson þings-
ályktunartillögu þessa efnis. Nú er
málið komið í hendur Seðlabank-
ans og hefir hlotið hefðbundna
meðferð af hendi þeirrar stofnun-
ar.
Hinn stutti pistill, sem ég
nefndi, segir í rauninni flest það,
sem mestu varðar við gjaldmiðils-
breytingu. Þess vegna ætla ég að
leyfa mér að taka hann upp hér,
en drepa síðan á fáein atriði til
viðbótar:
„Sú hugmynd hefir skotið upp
kollinum öðru hverju, að við
ættum að gefa út „þunga krónu",
sem jafngilti t.d. 100 krónum.
Þetta hafa ýmsar þjóðir gert við
sinn gjaldmiðil, svo sem Finnar og
Frakkar. Málið var m.a. á döfinni
sl. vetur. Við það tækifæri var sú
skoðun sett fram, að ráðstöfun í
þessa átt hafi raunverulega verið
framkvæmd með því að sleppa
aurunum. Það er auðvitað hugs-
anaskekkja, að krónan verði
þyngri, þótt hætt sé að deila henni
í einingar (aura). Hins vegar eykst
kaupmáttur hennar margfait, ef
ein króna er látin gilda fyrir
margar. Hann eykst hundraðfalt,
ef ein króna er látin standa fyrir
100 krónur.
Hvað vinnst við það að þyngja
krónuna? Einhver hagræðing fylg-
ir því, en ávinningurinn er helzt
talinn sálrænn — sá að skapa
meiri trú á gjaldmiðilinn. Til þess
að það megi takast, þarf um leið
að tryggja verðgildi hans með
öllum tiltækum ráðum. Tímabil
verðbólgu og gengissigs hentar
ekki vel til þeirra hluta. Við slíkar
aðstæður verður þung króna aftur
létt að fáum árum liðnum. Aðgerð-
in er þá ekki aðeins gagnslaus,
heldur getur hún grafið undan því
trausti, sem landsmenn kunna enn
að bera til gjaldmiðilsins."
Nú vaknar spurningin: Hyggst
ríkisstjórnin gera stórátak til að
stöðva verðbólguna og koma á
jafnvægisbúskap? Ég hefi ekki
annað fyrir mér en „Hagtölur
mánaðarins", en jan-hefti þetta ár
fjallar um lánsfjáráætlun 1978,
sem er samræmd efnahagsstefnu
ríkisstjórnarinnar. Þar segir á bls.
3, að áætlunin sé við það miðuð, að
„verðbólguhraði og viðskiptahalli
verði ekki meiri 1978 en 1977.“ Skv.
þessu virðist gert ráð fyrir a.m.k.
30% verðbólgu í ár. Er þá vandséð,
hvaða tilgangi gjaldmiðilsbreyting
getur þjónað. Það er að sjálfsögðu
einber barnaskapur, að ný mynt-
eining geti ein sér orðið stjórn-
völdum „brýning til að takast á við
verðbólguvandann" eða „skapað
samstöðu um leiðir í efnahagsmál-
um“ — eins og fram kemur í
greinargerð Seðlabankans fyrir
blaðamenn.
Gjaldmiðilsbreyting í Frakk-
landi (1960) og Finnlandi (1963)
komu í kjölfar viðamikilla efna-
hagsaðgerða. í báðum löndum
reyndust nýju seðlarnir rugla
verðskyn almennings. Menn héldu
áfram að reikna í fyrri einingum,
einkum stærri verðmæti. Var
horfið að því ráði að hafa um
langa hríð báða gjaldmiðlana í
umferð samtímis. Þannig varð
gamli frankinn sentíma (eyrir) í
„þunga“ frankanum, og sama gilti
um finnska markið. Kæmi vissu-
lega til álita að hafa þennan hátt
á hér — og spara myntsláttuna.
Frá hvorugu landinu hafa borizt
fregnir um hagstæð sálræn áhrif
af gjaldmiðilsbreytingunni.
Miklu máli þykir skipta að hafa
leynd um gjaldmiðilsbreytingu.
Ein af ástæðunum er sú, að slík
ráðstöfun getur leitt til gróða-
bralls. Það er stutt bil milli
seðlaskipta og eignakönnunar, og
ræður framkvæmdin öllu um það.
Skýtur skökku við, að hér skuli
gert slíkt veður út af þessum
áformum. Blaðamannafundur er
boðaður, sjónvarpsvélar settar í
gang og bókstaflega allir frétta-
miðlar virkjaðir. Með þessu kann
væntanlegum árangri þegar að
hafa verið spillt.
Vmsir sjá þó a.m.k. einn ávinn-
ing við gjaldmiðilsbreytingu, sem
hefir í för með sér fækkun á
núllum. Hann er sá að gera
reiknivélar landsins nothæfar enn
um tíma.
— Skeifudagurinn
„Spörun”
Þessí mynd er af Þóri Steingrímssyni og Sigurveigu Jónsdóttur í
hlutverkum Ilelenu, móðurinnar léttúðarfuilu, og kærasta hennar,
Peters, í leikritinu Ilunangsilmi, sem Leikfélsg Akureyrar hefur sýnt
undanfarið við góðar viðtökur og aðsókn. Nú verður að flýta
sýningum á verkinu, þar sem Leikfélag Akureyrar hugsar sér til
hreyfings um landsbyggðina með fjölskyldusýninguna Galdraland.
Næsta sýning á Ilunangsilmi verður annað kvöld, sunnudagskvöld en
síðasta sýning Galdralands á Akureyri verður í kvöld, laugardags-
kvöld.
í Morgunblaðinu 29. apríl notar
Guðmundur Magnússon, prófessor
orðið „spörun" sem tækniorð fyrir
„þann hluta tekna sem ekki er
varið til eyðslu á líðandi stund“.
Orðið á að útiloka allt gæðamat.
Þá kröfu verður að gjöra til
tækniorða að í minni manna hafi
þau ekki aðra merkingu en tæknin
ætlar þeim.
Lítum nú á spörun:
Blöndalsorðabók leggur það að
jöfnu sparsemi. Hvorki er heim-
ilda getið né orðið staðsett. Vel
mætti því vera að orðið hefði
slæðst með, svo sakleysislegt er
það að yfirbragði, en fráleitt hefur
það verið aigengt enda ekki getið
í orðabók Árna Böðvarssonar.
En orð leyna oft á sér og hafa
blæbrigði sem ekki verður ráðið í
að óreyndu. Svo er með orðið
spörun. Sigfús Johnsen, bæjarfó-
geti í Vestmannaeyjum, nam þá
merkingu af vörum móður sinnar,
Önnu Sigríðar Árnadóttur bónda á
Hofi í Öræfum Þórarinssonar
— Frá Náttúru-
verndarþingi
Framhald af bls. 11.
ástandi þeirra stofna, er hér eru
veiddir. I ljósi niðurstöðu þeirrar
könnunar geri ráðið opinberlega
grein fyrir stöðu málsins og leggi
fram tillögur um frekari gagna-
söfnun og eftirlit með veiðum eftir
því sem nauðsynlegt kynni að vera
talið.
Þá voru áréttaðar ályktanir frá
síðasta náttúruverndarþingi um
áhrif fiskvinnslu á lífríki fjarða og
mengunarvarnir fiskmjölsverk-
smiðja, um endurskoðun reglna
um búnað olíugeyma við íbúðar-
og iðnaðarhúsnæði og um vörueft-
fæddri 1855 en dáinni 1930, en til
Vestmannaeyja bárust þau Anna
Sigríður og Árni á leið í veg fyrir
hið mikla Ameríkufar Kamúens,
sem aldrei kom, svo að bæði
feðginin gerðu stans í Vestmanna-
eyjum til æviloka.
Merking spörunar verður best
lýst með orðtæki sem Sigfús
johnsen lærði af móður sinni: Hún
spillir spörunin. Spörun er óæski-
leg athöfn, andstætt sparsemi.
Spörun getur þvi ekki gegnt því
hlutverki sem prófessorinn ætlar
henni, hvort sem merking Blönd-
als (sem ég raunar tel hæpna) eða
merking Önnu Sigríðar Árnadótt-
ur, móður Sigfúsar Johnsens, er
lögð til grundvallar.
Þetta litla dæmi sýnir að
fræðimenn verða að vanda vel til
vals tækniorða og ganga gaum-
gæfilega úr skugga um inntak
þeirra orða sem þeir velja sér að
tækjum.
Jón Á. Gissurarson.
irlit vegna skaðlegra umhverfisá-
hrifa.
Nokkrar deilur höfðu orðið í
nefnd um afstöðu til Blönduvirkj-
unar og skiptust menn í tvo hópa,
sem hvor um sig bar fram tillögu,
er þingfulltrúar stóðu frammi
fyrir í þinglok. Náttúruverndarráð
hafði áður fjallað um og lagt mat
á frumáætlun um virkjun Blöndu
og lagðist ekki gegn virkjun. Urðu
málalok þau að tillögunum var
vísað frá með dagskrártillögu frá
fundarstjóra.
Náttúruverndarþing hafði stað-
ið sleitulaust í tvo daga frá kl. 9
að morgni og lauk því með þvi að
fundarmenn héldu til ráðherrabú-
staðarins og hresstu sig á kaffi kl.
rúmlega fimm á sunnudag.
— Heilsu-
hagfræði
Framhald af bls. 33.
heilbrigðismálum. Þessi verkefní
hafa verið látin í hendur lækna og
heilbrigðisstétta. Með hjálp
þrýstihópanna heíur síðan hinn
frekasti fengið að ráða en heilsu-
arðsemin gleymst.
Tilgangur þessarar fræðsluráð-
stefnu, sem hér er haldin er meðal
annars sá að vekja athygli á þessu
vandamáli og kynna nokkrar af
aðferðum heilsuhagfræðinnar.
Framhald af bls. 16
leyfir fyrir slúttið, Skeifukeppn-
ina. Nokkrir ætluðu að gera
hrossin hugguleg og fóru í baðferð.
Eftir þá ferð var auglýst eftir
kútum, því menn fóru víst meira
í kaf en hrossin.
En eitt verður að minnast á. Þá
viku, sem Reynir er búinn að vera
hér, er hann búinn að gera
kraftaverk í því að lága ásetu og
allt í sambandi við það að ríða
hesti, svo hann komi vel fyrir. Með
sinni ákveðni og röggsemi, tókst
honum að gera þetta að horfandi
sé á og á hann þökk og heiður
skilið.
En nú í dag er stundin runnin
upp, heppnin, spennan, gleðin og
vonbrigöin allt á sama augnablik-
inu. En menn mega ekki taka þetta
of nærri sér, þetta er leikur og
mun alltaf verða það. Mest er um
vert, að menn séu ánægðir með
hrossin sín og hafi ánægju og yndi
af.
Með von um, að allir geri þetta
að ánægjulegum degi.
Sigurbjörn Björnsson
En bara munum það, að samver-
an við hrossin og allt manniífið í
kringum það gefur hestamennsk-
unni gildi, en ekki metingurinn um
hver eigi besta hrossið eða hver sé
besti knapinn.
S.B.“
Veður var einstaklega gott og
margir áhorfendur. Skólastjórinn,
Magnús B. Jónsson, ávarpaði
nemendur og óskaði þeim alls góðs
með hesta sína og til hamingju
með þennan hátíðisdag o.fl. Að
lokum minnti hann viðstadda á, að
öllum væri boðið í kaffi, s'em var
hin veglegasta veizla í hinum
fallega bændaskóla Hvanneyrar.
Með mettan maga og þakklæti í
hjarta héldu gestir heim á leið
með minningu um góðan dag.
F.Þ.
raðauglýsingar — raðauglýsingar — raðauglýsingar
Utankjörstaðaskrifstofa
Sjálfstæðisflokksins
• Látiö okkur vita um stuöningsfólk Sjálfstæöisflokksins, sem
veröur ekki heima á kjördag.
• Viö veitum upplýsingar um kjörskrá
• Viö veitum aöstoð við kjörskrárkærur.
• Utankjörstaöaskrifstofa Sjálfstæöisflokksins er í Valhöll, 3. hæö,
Háaleitisbraut 1. Símar: 84037 — 84302 — 84751.
• Upplýsingar um kjörskrá og aðstoö viö kjörskrárkærur eru veittar
í símum: 82900 — 84037.
• Sjálfstæöisfólk, vinsamlegast látiö skrifstofuna vita um alla
kjósendur Sjálfstæðisflokksins er ekki veröa heima á kjördegi.
• Utankjörstaöakosning fer fram í Miöbæjarskólanum.
Sveitarstjórnarkosningar
1978
Utankjörfundar-
atkvæðagreiðsla
í Hafnarfirði
Opið kl. 8.45 til kl. 20.00 á virkum dögum, á laugardögum kl. 10.00
til kl. 20.00, á sunnudögum og öðrum frídögum þ.á.m. 1. maí,
uppstignlngardag, hvítasunnudag og 2. hvítasunnu kl. 13.00 til kl.
19.00.
Utankjörfundaratkvæöagreiösla fyrir Hafnarfjörð fer fram á skrifstofu
embættisíns Strandgötu 31, Hafnarfiröí.
Skrifstofa Sjálfstæöisflokksins, Strandgötu 29 er opin kl. 10—5 alla
virka daga, síml 54592.
Sjálfstæöisfólk vinsamlegast látiö skrifstofuna vita um alla kjósendur
flokksins sem ekki veröa heima á kjördegi.
Sjálfstæðiskvennafélagið
Edda í Kópavogi
heldur fund mánudaginn 8. maí 1978, aö
Hamraborg 1, 3. hæö kl. 20.30.
1. Kosning fulltrúa á aöalfund kvenfélags-
sambands Kópavogs 18. maí n.k.
2. Kosið í nefndir KSK.
3. Axel Jónsson, alþingismaöur flytur ræöu.
4. Björgvin Sæmundsson,
bæjarstjóri,
ræöir bæjarmál.
5. Góöar veitingar.
Allt sjálfstæöisfólk velkomiö.
Stjórnin