Morgunblaðið - 23.07.1978, Qupperneq 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 1978
— „Undanfarin ár hef ég
verið að undirbúa útgáfuna á
þessum átta bindum í ritsafn-
inu, en ég á efni í fjögur til
viðbótar og ég er núna að þýða
sumt af því úr norsku og ganga
frá því. Maður þorir ekki annað
en drífa sig við þetta. Það er
aldrei að vita hvað maður hefur
mikinn tírna."
Það var dautt í rauðu pípunni
og Kristmann gekk að eldhús-
króknum til að ná sér í „fýrspýt-
ur“, eins og hann nefndi þær.
— En ertu ekki að skrifa
sögu?
— „Ojú, ég er með sögu í
smíðum. Eg er nú búinn að vera
með hana í gangi í tvö ár og veit
ekki almennilega hvort ég hef
þrek til að klára hana. Hún er
um gamlan mann sem kemur á
æskustöðvar sínar eftir fimmtíu
ára fjarveru og þar er þá allt í
eyði. Hann segir síðan sögu sína
og lifir þarna í náttúrunni í
I
„Það er skáldskap-
urinn einn sem lifir”
nokkra sumarmánuði ... ætli
það sé nú vert að segja meira
um hana en þetta.“
— Hvernig vinnurðu bækurn-
ar þínar?
— „Nú orðið nota ég fyrst
segulband og vélrita síðan eftir
því nokkrum sinnum og snurf-
usa þetta til. Þetta er góð aðferð
finnst mér, því penninn er svo
asskoti seinn, en hugurinn
fljótur."
Við héldum áfram að spjalla
langt fram á kvöld um lífið og
tilveruna, ástina, eilífðina og
skáldskapinn og eftir því sem
við töluðum lengur varð mér
sífellt betur ljóst hvers vegna
íslenskum öfundarmönnum
þessa manns tókst aldrei að
buga hann. Hann er einfaldlega
of stór manneskja til þess.
Jafnvel Elli kerlingu hefur ekki
tekist að setja mark sitt á hann
svo nokkru nemi.
Það var farið að rökkva þegar
ég kvaddi þetta skáld, sem hefur
skrifað bækur sem fólk í öllum
heimshornum hefur lesið, en er
hægt að finna á dvalarheimili
fyrir aldraðra hér uppi á Islandi
sem „Kristmann Guðmundsson
305 A“.
-SIB
maður er orðinn gamall. Þetta
er ágætur staður."
Mér varð í þessu litið á
bókaskáp Kristmanns, þar sem
gat að líta kynstur af bókum
hans á fjölda tungumála og ég
hugsaði að það væri merkilegt
að maður sem heði skrifað svona
frægar sögur byggi á stað þar
sem nafn hans er skráð á stórar
töflur innan um fjölda annarra
án frekari auðkenningar en
„Kristmann Guðmundsson 305
A“
Hann kveikti í rauðri pípu og
ég spurði hann hvenær hann
hefði byrjað að skrifa.
— „Eg byrjaði nú að yrkja
fimm ára, en ef við tölum um
alvöru skriftir, þá gaf ég út
fyrstu bókina árið 1922. Það var
Ijóðabók sem hét „Rökkursöngv-
ar“. Henni var svo sem tekið
engan veginn, ég man samt að
Jakob Smári skrifaði vel um
hana. En það var nú þá, eins og
raunar vill brenna við enn, að
skáld voru ekki vel séð, — ekki
lifandi skáld — og allra síst ung
skáld.“
— Hvers vegna heldurðu að
þú hafir byrjað á þessu?
— „Það er nú einfalt mál að
svara því. — Ég gat ekkert
annað. Ég reyndi eitt og annað
og árið eftir kom Brúðarkyrtill-
inn út og vakti geysilega hrifn-
ingu og eftir það gaf ég yfirleitt
út eina bók á ári, nema hvað ég
þurfti tvö ár tií að Ijúka við
Gyðjuna og nautið.“
Ég svalt
hér heima
— Hvers vegna fórstu til ■.
Noregs?
— „Tja, ég varð að reyna
annars staðar, vegna þess að ég
svalt hér heima og ég vildi ekki
elta hina, sem skrifuðu á
dönsku, svo ég valdi Noreg. Það
var nú reyndar fjandi erfitt að
vera rithöfundur í Noregi á
þessum tíma. Þeir áttu svo stóra
karla á þessu sviði og krítíkin
var hörð, en hún var réttlát. Það
var ekki eins og hér að menn
þurftu bara að tilheyra ákveðn-
um flokki til að fá góða krítík.
Maður varð að skrifa vel, eða
láta það vera.“
— Hvað heldurðu að hafi
valdið því að Norðmenn hrifust
svo mjög að sögum þínum?
— „Þeim hefir sennilega
fundist ég kunna að skrifa. Þeir
voru annars að hrósa mér fyrir
mál og stíl, frásagnargáfu og
Aö vera maður
Við fórum síðan að spjalla vítt
og breytt um skáldskap, hvað
þurfi til að vera skáld.
— „Talentið er náttúlega
gott, en það er ekki nóg. Maður
verður að læra íþróttina. Maður
er alla ævina að læra þennan
skratta. Það er líka mikils vert
að vera ekki grundvallarlaus í
lífinu. Ég er nú ekki að meina
að menn þurfi að hafa einhverja
sérstaka trúarjátningu. Heldur
verða menn að hafa einhvern
grundvöll til að standa á svo
þeir geti axlað ábyrgðina gagn-
vart lesendum þeirra verka sem
þeir skapa og einnig gagnvart
þeim sem hafa skapað þá
sjálfa."
„Að vera skáld er fyrst og
fremst í því fólgið að vera
maður. — Ekki fullkominn
maður, því slíkur maður á
ekkert erindi á jörðina, —
heldur sannur maður. Við erum
hérna á jörðinni að mínu áliti
einmitt vegna þess að við erum
ekki fullkominn."
„Það er líka margt sem skáld
verða að varast eins og pestina.
Skáld má ekki láta gárurnar á
yfirborði tímans hafa of mikil
áhrif á það sem það skrifar.
Þessar gárur lifa ekki. Það er
skáldskapurinn einn sem lifir.“
— Ef það kæmi til þín maður
og bæði þig að benda sér á
einhverja eina bók eftir þig til
að lesa, hverja myndirðu nefna?
— „Það er nú eiginlega
ómögulegt fyrir mig að gera upp
á milli þeirra, en ef ég yrði að
gera þetta, þá hugsa ég að ég
myndi benda honum á að lesa
Smiðinn mikla sem kom út
1969.“
— Hvert sýnist þér stefna í
íslenskum bókmenntum um
þessar mundir?
— „Hvert stefnir? — Ekkert,
held ég. Það er engin stefna,
menn eru margir svo fastir í
pólitíkinni, en við eigum nú
engu að síður nokkur ágæt skáld
eins og til dæmis Ólaf Jóhann,
Indriða G., Jóhannes Helga,
Gunnar Dal, Matthías Johann-
essen o.fl. Menn hafa bara svo
lítinn tíma, þeir þurfa að stunda
aðra vinnu og það er mjög
bagalegt, einkum fyrir sagna-
skáld.“
Penninn er svo
asskoti seinn
— Hvað ert þú sjálfur að fást
við núna?
rithöfund
„Kristmann
Guömundsson
305 A“
Kristmann var hress í bragði
þegar ég hringdi i hann um
daginn, þeirra erinda að
ákveða stað og stund fyrir
viðtai við hann í' tilefni af
útgáfu átta binda ritsafns hans
nú fyrir skömmu.
Hann vísaði mér leiðina til
aðseturs síns, en hann býr á
Hrafnistu í Hafnarfirði. —
„Húsið stendur við Skjólvang,
sem sumir vilja reyndar kalla
Rokvang,“ sagði hann og hló.
Þegar ég knúði dyra hjá
skáldinu um kvöldið tók hann
á móti mér glaðbeittur og við
spjölluðum svolítið um daginn
og veginn og ég spurði hvernig
hann kynni við sig á Hrafnistu.
— „Hér er gott að vera þegar
til að hamla gegn þessu, gerðist
verzlunarmaður og fór á sjó, en
það breytti engu. Ég átti enga
möguleika á að losna undan
þessu. Þótt ég væri oft að
drepast úr hungri."
„Ég fór til Noregs 1924 og þá
var ég eins og hver annar
Belsen-fangi. Héraðslæknirinn
þar sem ég kom að landi sagði
að það vantaði í mig allt sem
héldi manneskju lifandi." „Ég
fékkst við ýmislegt þarna úti til
að byrja með en árið 1925 sendi
ég smásagnasafn til forlags
þarna og fékk góða umsögn, en
þeir báðu mig um að gera
dálitlar endurbætur. Ég gerði
það og bókin var svo gefin út
árið eftir undir nafninu „Is-
landsk Kærlighed". Forlagið
valdi þennan titil, sjálfur vildi
ég láta bókina bera nafn helztu
smásögunnar, „Fattige Barn“
eða Fátæk börn.“
„Þessari bók var ansi vel tekið
skilning á sálfræði persónanna
og fleira."
— Hverjar bóka þinna urðu
vinsælastar?
— „Mesti „söksessinn" var nú
Morgunn lifsins. Sú bók var
strax þýdd á þýzku og síðan
fjölda nnnarra mála, en veiga-
meiri bækur sem „slógu i gegn“
voru til dæmis Fjallið helga og
Gyðjan og nautið.Norðmenn
voru líka mjög hrifnir af lítilli
bók sem hét Góugróður. Ég man
eftir því að Sigrid Undset kom
til mín og hrósaði mér sérstak-
lega fyrir þá bók.“
„Það var töluvert mikið látið
með skáld í Noregi á þessum
tíma og það þótti heiður að
þekkja skáld. Kannski stafaði
þetta eitthvað af því að Björn-
son og Ibsen voru nú ekki löngu
horfnir og þeim hafði ekki verið
sérlega vel tekið, þannig að
þetta hefur verið einhvers konar
samviskubit."
Rætt við Kristmann Guðmundsson
KR SUMARHÚS
Af sérstökum ástæðum get ég afgreitt eitt
sumarhús nú Þegar.
Kristinn Ragnarsson
húsgagna og húsasmíðameistari
Melgeröi 29, Kópavogi
sími 44777
ÞÚ AUGLÝSIR UM
ALLT LAND ÞEGAR
ÞÚ AUGLÝSIR í
MORGUNBLAÐINU
Vatnsslökkvitæki
úr ryöfríu stáli fró
U.S.A.
Magnafsláttur.
Þjónusta á flestum
tegundum slökkvitækja.
KOISÝRUHLEÐSLAN S.F. —
Seljavegi 12, Reykjavík, sími 13381.
Þurrduftsslökkvitæki
frá V-Þýska-
landi 6 og 12
kg.
Magnafsláttur.
Þjónusta á
flestum tegundum
slökkvitækja.
t
KOLSÝRUHLEÐSLAN S.F.
-i
Seljavegi 12, Reykjavik, •imi 13381.
Halon 1301
Slökkvikerfi
frá Ginge,
Danmörku.
Sýningarkerfi á
staðnum.
Fyrir skip,
báta, tölvu-
sali, söfn o.fl.
Eldvarnarteppi
frá Englandi í
stærðunum 3’«3'
og 4’x4’.
Gerð úr ofnu trefja-
gleri.
í eldhús, hjólhýsi,
báta o.fl.
Magnafsláttur.

KDLSVRtlHLEBGtAH S.F.

Seljavegi 12, Reykjavík, sími 13381.

KOUÍIHLEIMSF.

Seljavegi 12, Reykjavík, sími 13381.