Morgunblaðið - 25.07.1978, Qupperneq 39

Morgunblaðið - 25.07.1978, Qupperneq 39
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚLÍ 1978 39 Jón Þ.Árnason: Lífríki og lífshættir XVIII Verkalýðsspekúlantar hala „frelsi“ til að banna og leyfa. Öllu eru tak- mörk sett, nema einu Þolir rétt- arríkið fantafrelsi? Ionesco er ótta- sleginn Hráefna- og orkuhörgull, matvælaskortur og umhverfis- spjöll eru fyrir alllöngu orðin veruleg vandamál. Að öllum öfgum slepptum — sæluríki hér, heimsendir þar — hlýtur allt vitiborið fólk hiklaust að viður- kenna, eftir samvizkusamlega íhugun, að þverrandi hráefna- lindir og minnkandi matvæla- framleiðsla muni vaida þung- bærum erfiðleikum í náinni framtíð. Aftur á móti getur af ýmsum ástæðum vel átt sér stað, að hægt verði að bæta úr orkuskorti um sinn, en um- hverfisspjöll og mengun, aðal- lega vegna geislavirkni, munu þá valda þeim mun alvarlegri háska. Og að því er hungursneyð varðar, er vert að gefa því gaum, að fram að þessu hefur hún ekki með öllu farið fram hjá öðrum en þjóðum kapítalismans. Verkefnin verður að leysa í réttri röð Þrátt fyrir að þessi vandamál verði að líkindum geigvænleg innan tíðar, séu á allra vitorði og þoli ekki bið, þá kalla þó stjórn- og þjóðfélagsmálin á ennþá skjótari úrlausnir m.a. sökum þess, að ef ekki tekst að bylta þeim upp úr þeirri vinstri- vilpu, sem þau nú engjast í, er vonlaust að svo mikið sem að hugsa til atlögu gegn hinum fyrrnefndu. Almenn siðspilling og siðleysi, hryðjuverk og hrottaskapur af ógeðslegasta tagi eru orðnir hversdagsviðburðir, sem tæp- lega eiga sér nema skammtíma- bundin fordæmi í mannkynssög- unni, er þó væri synd um að segja að væri nízk á blæbrigða- rík dæmi í þeim efnum. Þegar yfir okkur ganga fréttir um 4 og 6 ára stráka, er murka lífið úr 84 ára gamalli, lasburða og rúmliggjandi konu, með því „Við ölum æskulýð okkar upp í að gera kröfur án þess að gera honum ljöst að hann hefir skyldum að gegna." — Heimut schmidt. að lemja hana um allan líkam- ann með múrsteinum, ræna líkið og íbúðina örfáum spari- skildingum, eins og gerðist í Wolverhampton, Mið-Englandi, hinn 14. maí þ.á., er ekki nema eðlilegt, að sú spurning vakni, hvers konar foreldrar ali slík afkvæmi upp. I október sl. gaf að lesa frásögn um einstaklega. athygl- isvert viðskiptaframtak nem- enda í barnaskóla nokkrum í Hannover, Vestur-Þýzkalandi, þar sem börnin höfðu uppgötvað aðferð til að kaupa sér tveggja daga frí úr skóla: Lúsaverzlun undir skólaborðunum. Lúsables- arnir höfðu tekið upp á að selja lúsfríum bekkjarsystkinum sín- um afurðir sínar í eldspýtna- stokkum eða beint af framleið- anda á 30—50 pfenniga stykkið. Kennslumálaráðuneytið í Neðra-Saxlandi hafði nefnilega lagt svo fyrir, að lúsugir nem- endur skyldu sitja heima í tvo daga til aflúsunar til þess að hið trygga bitgjarna fylgifé næði síður að auka kyn sitt yfir allan bekkinn. Af þessu tilefni hlýtur sú spurning að vakna, hvaða gróðasjónarmið séu rkjandi á heimilum þessara væntanlegu velferðarborgara. Þegar ennfremur berast áreiðanlegar heimildir fyrir því, að í skólaumdæminu Wandsbek í Hamborg, „sem er í alla staði talið mjög venjulegt", eins og segir í „Neue Revue“ (16. maí þ.á.), hafi þurft að snara út DM 500.000,00 á einu og sama árinu í viðgerðir á húsi og húsmunum vegna skemmdarverka, er fram- in höfðu verið af einskærum prakkaraskap, vaknar þessi spurning af sjálfu sér: Hvers konar „kennurum" hef- ir hin frjálslynda borgarastétt Vestur-Þýzkalands og annars staðar, þar sem líkt er komið, falið uppeldi barna sinna, vænt- anlegra kjósenda? Og í beinu framhaldi af henni: Er nokkur furða þó að þjóðfélög Vestur- landa hrekist til vinstri? Þegar loks lög eru sett með verkföllum og níu árum síðar með hótunum um verkföll (á íslandi árin 1955 og 1964), og síðan líða aðeins 14 ár þar þangað til hrokafullir verka- lýðsspekúlantar komast upp með að taka sér vald til að „leyfa“ útflutning framleiðslu- vara og innflutning nauðsynja- varnings, finnst mér ekki seinna vænna að spyrja: Hvað er orðið eftir af æru réttarríkisins og er ekki fyrir löngu orðið tímabært að hug- leiða fleira en takmörk hagvaxt- ar, t.d. takmörk „frelsisins"? Og í beinu framhaldi af því: Gæti það á nokkurn hátt skaðað, ef „Frjálshyggjufólk" beitti kjarki meira en koki til varnar hugsjón sinni, sem að því er til raunveru- legs frelsis tekur, er bæði göfug og háleit, norræn og konungleg, m.a.s. dýrmætari en lífið sjálft? Því myndu a.m.k. milljóna- hundruð þrælstjórnarríkjanna sennilega ekki mótmæla, ef þau hefðu tækifæri til að láta sannfæringu sína í ljós. Vel mætti og vera, að þeim væri engin vanþægð að, ef vinir þeirra á Vesturlöndum, í „vel- ferðarríkjunum", lærðu og færu eftir hinu fornkveðna heilræði, sem ég veit því miður ekki hver hefir gefið, en finnst að ekki hefði sómt sér illa í Hávamál- um,- og hljóðar þannig: „Um ást þína orð hafðu fá, aldrei þau fáu lát bregðast rýkur minnst bál, sem er bjart, blaðrar minnst ást, sem er heit. „Hvar eru leiðtogarnir?44 Hvað svo sem þessu heilræði líður, Vesturlandabúar komast ekki öllu lengur harmkvæla- Framhald á bls. 37. Alræði tómlætisins Maðurinn getur margt, en ekki allt Aðeins tólf árum eftir að fyrsti gervihnötturinn hóf hringsnúninga sína í kringum jörðina, steig fyrsti jarðarbúinn fæti sínum á annan himinhnött. Maðurinn hafði náð fótfestu á tunglinu. Tæpum 40 árum áður hafði dr. Isaac Asimov, lífefnafræð- ingur í Boston, kunnur höfundur alþýðlegra fræðibóka og vísindaskáldsagna, birt hugleið- ingar um svipuð geimafrek. „En, ef ég á að vera hreinskilinn", viðurkenndi hann 30 árum síðar,„ hafði ég eiginlega aldrei neina trú á, að ég myndi lifa veruleika þeirra." Þegar hins vegar draumurinn hafði rætzt og sigurvíman orðin alráð í hugum og hjörtum mannkynsins, féllu flestir í þá freistni að ímynda sér, að það væri alls megnugt, ef það hefði aðeins vilja til. Því var haldið fram í fullri alvöru, m.a.s. af mönnum, sem á engan hátt gátu talizt neinir aukvisar í anda, að ef mannkynið temdi sér bara nægilega einbeittan ásetning, gæfi sér nægilega langan tíma og þroskaði með sér þá sköp- unarhæfileika, er því væru áskapaðir, væri því allt kleift og ekkert ómögulegt. Þannig gat það í fljótu bragði virzt. En þetta er rangt. Nánast ekkert getur verið fjær sanni. Við erum háð takmörkunum, hindranir eru á alla vegu; múrveggur, sem enginn fær rofið eða yfirstigið; fjötrar, er ^ekkert getur leyst eða slitið. Það, sem við höfum komizt hingað til, er vissulega enn mjög langt frá þessum landamærum. Um langa framtíð enn verður yfrið svigrúm fyrir sífellt ævin- týralegri áform. Með sérhverj- um líðandi degi munu mennirnir nálgast þessi landamæri, ef allt gengur skaplega, en í fyllingu tímans, einhvern góð- eða ill- viðrisdag, hlýtur mannkynið að ná leiðarenda, verður að nema staðar. Þekkingarleit lífs og liðinna kynslóða hefir þegar borið þann árangur, að augljóst er orðið, að yfir landamærin verður aídrei farið. Alheimslög- málin bjóða: Hingað — en ekki lengra. Þótt leiðin að þessum landa- mærum sé sums staðar ennþá óralöng, eins og að framan er sagt, t.d. á vettvangi stjörnu- og • geimfræða, eðlis- og efnafræði, sálar- og erfðafræði, þá blasir sú staðreynd við með tilfinna- legum hætti nú þegar, að á öðrum sviðum eru endamörkin í augsýn. Við þann sannleika hrökk heimsbyggðin þá fyrst, þó að ótrúlega seint væri, þegar „The Club of Rome“ kunngerði niðurstöður sínar af vísindarannsóknum Dennis L. Meadows og samstarfsmanna hans með útgáfu bókar þeirra, „The Limits to Growth", árið 1972, sem að meginefni fjallaði um, hversu nærri hráefnaforða jarðar hefði verið gengið, tví- sýnu þá, er orkuöflun stefndi í, fyrirsjánalegt andlát hag- vaxtargoðsins og þar af leiðandi uppgufun „velferðarríkisins". Siðan eru ekki liðin nema sex ár, og þó að það sé of stuttur tími til þess að unnt sé að fella endanlegan dóm um allar niður- Vinstrikennarar framleiða vinstriatkvæði. stöður og ályktanir hinna vand- virku vísindamanna, bendir reynsla og þróun á þessum fáu árum ótvírætt til þess, að þær muni í höfuðatriðum hljóta staðfestingu í raun. Tvennt er a.m.k. alveg víst: (1) Hráefnaforði jarðar ER tak- markaður, og (2) orkuöflun verður sífellt fyrirhafnarmeiri og orkunotkun því dýrari. Enn kemur og til, að endurnýjunar- mætti jurta- og dýraríkisins eru einnig takmörk sett, kjarabóta- delerium múgkynsins hins vegar engin. Þetta hefir, þótt skammarlegt sé frá að segja, þurft að endurtaka í þrábylju, og að því er bezt verður séð, er árangur- inn fremur fátæklegur enn sem komið er. Huggunin felst hins vegar í því, að máttur endur- tekningarinnar er gífurlegur eins og greinilega sést af því, að heilaspuni Karls Marx hefir náð frillutökum á hundruðum milljóna manna um allan heim. En í því sambandi ber þess náttúrulega að gæta, að lýðnum er betur gefið að gleypa en gaumgæfa. Kjarni málsins Ekki verður á móti því borið, að ýmsir málsmetandi menn hafa komið auga á veilur í röksemdum vísindamanna „The Club of Rome“, enda hefir reynslan sýnt, að fá, ef nokkur, mannverk væru óaðfinnanleg, allra sízt brautryðjendaverk. Mótbárurnar hafa þó einkum snúizt um aukaatriði, kjarni málsins hefir að mestu verið látinn ósnortinn. Vangaveltur um, hvort eitthvert tilgreint hráefni verði þrotið eftir 10 eða 100 ár, hvort uppgötvaður kunni að vera forði, sem reynast muni 5 eða 50% meiri en vonazt hafði verið til, getur engu breytt í því efni, að í framtíðinni, og sum- part nú strax, stendur mann- kynið andspænis tvenns konar viðfangsefnum: Efnislegum og mannlegum, þ.e. hvernig sam- búðarháttum manns og náttúru annars vegar og lífsháttum manna innbyrðis og sín á millum hins vegar skuli skipað með heilbrigðustum og viturleg- ustum hætti.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.